Tổng cục Thuế cho biết, thuế giá trị gia tăng (VAT) đối với doanh nghiệp là nghĩa vụ và trách nhiệm, với nhà nước là nguồn thu. Tuy nhiên hiện nay vẫn có nhiều hành vi gian lận thuế VAT. Theo Tổng cục Thuế, có 5 dạng gian lận thuế VAT.

Một là, việc doanh nghiệp thực hiện giảm thuế VAT đầu ra phải nộp, tăng thuế VAT đầu vào được khấu trừ; Vượt qua sự kiểm soát của các cơ quan thuế, các doanh nghiệp thường lợi dụng kẽ hở trong các quy định để gian lận trong hoàn thuế VAT. Vốn dĩ ban đầu, các hành vi không mấy phức tạp. Để được hoàn lại thuế về mức 0% hay giảm thuế, các doanh nghiệp đã tìm cách lập hồ sơ hàng bán ra là hàng xuất khẩu. Bởi dựa trên quy định của nhà nước, suất thuế VAT của các doanh nghiệp xuất khẩu hàng hóa là 0%.

Tuy nhiên, các hành vi ngày càng trở nên phức tạp hơn. Đặc biệt, trường hợp doanh nghiệp được thành lập và đăng ký kinh doanh nhiều sản phẩm, hoạt động trong nhiều ngành nghề, nhưng lại không có kho hàng hay trụ sở. Mục đích mà các doanh nghiệp này được lập ra là để bán hóa đơn VAT cho các doanh nghiệp khác - các doanh nghiệp đang tìm cách hợp thức hóa bán hàng buôn lậu trốn thuế và ăn chặn tiền hoàn thuế.

Hai là, đối với trường hợp gian lận nhờ tăng thuế VAT đầu vào do xuất phát từ quy định doanh nghiệp có thể tự in ấn và sử dụng hóa đơn thuế VAT mua bán nội địa trong chính sách quản lý thuế. Lợi dụng kẽ hở này, một số doanh nghiệp tương tự in ấn và phát hành hóa đơn. Họ tạo ra một lượng lớn hóa đơn và tự hợp thức hóa cho nguồn gốc của các lô hàng xuất khẩu đi nước ngoài.

Theo đó, nhiều doanh nghiệp đã lợi dụng việc làm hóa đơn bất hợp pháp, bao gồm hóa đơn chưa hết giá trị sử dụng hoặc chưa có giá trị sử dụng, hóa đơn giả hay hóa đơn của các đơn vị đã bị hủy bỏ địa chỉ kinh doanh để hợp thức hóa việc khấu trừ thuế VAT.

Ba là, các doanh nghiệp kê khai khấu trừ các hóa đơn nhưng không mang theo tên hay mã số thuế của đơn vị mà dùng với mục đích cá nhân. Hoặc, khấu trừ thuế VAT của hàng hóa dịch vụ nhưng không phải là phục vụ cho hoạt động nghiên cứu, sản xuất - kinh doanh. Doanh nghiệp kê khai thuế được khấu trừ không trùng khớp với ngày chứng từ nộp thuế ở giai đoạn nhập khẩu. Hoặc phân bổ sai hoặc không phân bổ thuế đầu vào cho mặt hàng không chịu thuế và chịu thuế.

Trường hợp các doanh nghiệp thực hiện để gian lận thuế VAT là giảm thuế đầu ra. Khai thiếu thuế đầu ra là một trong những hành vi sai phạm phổ biến. Để thực hiện điều này các doanh nghiệp sẽ bán hàng nhưng không xuất hóa đơn, mục đích là giấu doanh thu đầu ra để tránh nộp thuế, thậm chí là chiếm đoạt thuế.

Bốn là, với các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xây dựng hay kinh doanh bất động sản, hoặc thực hiện hành vi gian lận bằng cách xuất hóa đơn sớm, hoặc chưa thu tiền của khách hàng ngay cả khi dự án, dịch vụ đã được thực hiện. Đối với các doanh nghiệp hoạt động trong hàng hóa tiêu dùng nội bộ, họ cố tình khai thiếu hoặc không khai thuế VAT đầu ra, bởi họ cho rằng cơ quan thuế sẽ không đả động đến.

Đối với gian lận bằng cách điều chỉnh thuế VAT đầu vào và ra không dựa theo quy định. Thực tế cho thấy, một số cán bộ thanh tra thường không để ý tới các thông tin quản lý điều chỉnh tăng và giảm thuế VAT ở kỳ trước, mà chỉ tập trung vào việc chấm hóa đơn. Đây là lỗi sai đến từ người đi đầu, song các doanh nghiệp lại tận dụng lỗi sai này để điều chỉnh giảm doanh thu cũng như thuế đầu ra và tăng thuế đầu vào của kỳ trước. Sự điều chỉnh này diễn ra mà không có hóa đơn, cũng không được chứng minh. Mục đích chính là để giảm thuế đầu ra của kỳ này, hoặc tăng thuế VAT đầu vào được khấu trừ sang kỳ nộp tiếp theo.

Năm là, một trường hợp điển hình nữa, đó là doanh nghiệp cố tình xác định sai thuế suất đối với dịch vụ, hàng hóa. Theo đó, doanh nghiệp “nhập nhèm” thuế suất là một trong những chiêu trò cũng khá phổ biến của các doanh nghiệp trốn thuế. Hành vi này bộc phát từ kẽ hở trong chính sách kích cầu để giảm khó khăn cho các doanh nghiệp của Chính phủ.

Nhiều doanh nghiệp cố tình kê sai thuế suất thuế đầu ra VAT của các mặt hàng chịu 10% thành mặt hàng chịu dưới 5%. Có khi các mặt hàng chịu thuế lại được liệt kê vào mục mặt không chịu thuế. Trong khi một số doanh nghiệp kinh doanh hàng hóa được ưu đãi thuế suất còn cố tình khai man để được hoàn thuế hoặc tăng khấu trừ.

Tổng cục Thuế cho rằng, để có thể ngăn chặn được mầm mống gian lận, bên cạnh việc cơ quan thuế cần tiếp tục siết chặt hơn trong công tác quản lý thì vai trò tự giác chấp hành pháp luật thuế của người nộp thuế là rất quan trọng. Từ đó mới có thể minh bạch trong công tác thu ngân sách, góp phần tạo môi trường bình đẳng trong sản xuất kinh doanh giữa các doanh nghiệp và người nộp thuế.

Tổng cục Thuế khuyến cáo, để doanh nghiệp thể hiện đúng vai trò trách nhiệm của mình, việc nắm các thông tin về phương pháp tính, mức thuế là điều quan trọng. Còn đối với những vấn đề thường gặp hay những sai sót thường xảy ra, người nộp thuế hãy chú ý cẩn thận hơn trong kê khai để không mắc phải những lỗi không đáng có, gây ảnh hưởng đến lợi ích và danh tiếng của doanh nghiệp, cũng như giảm thiểu những bất cập xảy ra trong quá trình thực hiện khai báo và đóng thuế của doanh nghiệp.