Thị trường ôtô Việt Nam thời gian qua đã có dấu hiệu lao dốc và ảm đạm dù vừa vượt mốc thị trường nhỏ vào cuối năm 2022. Để kích cầu, nhiều hãng ôtô tại Việt Nam liên tục tung ra những hình thức khuyến mại, ưu đãi lớn. Tuy nhiên, mọi cố gắng dường như chưa đủ sức để khôi phục lại hào quang đã qua của thị trường.

Thị trường liên tục lao dốc “không phanh”

Theo báo cáo tháng thì số liệu tháng 4/2023 của toàn thị trường do Hiệp hội các nhà sản xuất ôtô Việt Nam (VAMA) mới công bố cũng tiếp tục cho thấy doanh số ôtô tiếp đà giảm sút

Cụ thể, doanh số bán hàng của toàn thị trường trong tháng 4/2023 chỉ đạt 22.409 xe, gồm xe 15.748 du lịch; 6.487 xe thương mại và 174 xe chuyên dụng. Các phân khúc đều có sự giảm mạnh so với tháng 3/2023 như xe du lịch giảm 27%; xe thương mại giảm 19% và xe chuyên dụng giảm 51%.

Nếu chỉ tính riêng các thành viên VAMA thì doanh số bán hàng còn giảm mạnh hơn. Cụ thể, chỉ có 20.667 xe các loại được bán ra trong tháng 4/2023, giảm 46% so với tháng 4/2022 và giảm 21% so với tháng 3/2023.

Trong số này, phân khúc xe du lịch chứng kiến việc giảm mạnh nhất trong các phân khúc khi giảm tới 54% so với tháng 4/2022 và giảm 25% so với tháng 3/2023. Tiêu biểu một số thương hiệu xe lớn và doanh nghiệp phân phối như:

Công ty Toyota Việt Nam - doanh nghiệp FDI lớn của tỉnh Vĩnh Phúc có sản lượng quý I/2023 giảm 37%, tương đương giảm 2.802 xe so với quý I/2022. Doanh số bán giảm 24% - tương đương giảm 1.760 xe và mức tồn kho tăng 347% - tương đương tăng 1.931 xe.

Do ảnh hưởng của nền kinh tế thế giới diễn biến khó khăn, cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gay gắt, tỉnh Vĩnh Phúc cũng nhắc tới thực tế phí trước bạ và các loại phí vẫn còn cao, hỗ trợ phí trước bạ đã hết cũng đẩy chi phí sở hữu xe lên cao, dẫn đến thị trường ôtô khá ảm đạm trong ba tháng đầu năm 2023.

Hyundai - thương hiệu được ưa chuộng nhất nhì trên thị trường cũng đang trượt dài về doanh số tính từ tháng 11/2022 tới tháng 4/2023.Tổng số xe Hyundai bán ra tháng 4/2023 đạt 4.592 chiếc, trong khi tháng 3/2023 bán được 5.773 chiếc.

Nếu tính riêng xe du lịch với đối tượng khách cá nhân là chính thì doanh số bán đang trượt dốc mạnh hơn. Tháng 4/2023, có 3.355 xe du lịch Hyundai được bán ra; tháng 3/2023 bán được 4.757 chiếc; tháng 2/2023 bán được 4.753 chiếc; còn tháng 11/2022 bán được 6.792 xe và tháng 12/2022 bán được 8.887 chiếc.

Hàng loạt doanh nghiệp phân phối ôtô cũng cho thấy tình trạng ảm đạm trong kinh doanh ôtô: Báo cáo tài chính quý I vừa công bố của nhiều doanh nghiệp cho biết, như Savico - hiện phân phối  nhiều thương hiệu như Toyota, Ford, Honda, Hyundai, Mitsubishi, Suzuki hay Volvo đã ghi nhận quý kinh doanh ảm đạm. Lãi sau thuế của quý I/2023 chỉ còn 14,7 tỷ đồng - giảm gần 85% so với cùng kỳ 2022 và giảm hơn 11 lần so với quý trước. Đáng chú ý, lượng hàng tồn kho vượt 2.000 tỷ đồng.

Haxaco phân phối thương hiệu Mercedes-Benz cũng thụt lùi về hiệu quả kinh doanh bởi thị trường ôtô chịu ảnh hưởng của lãi suất tăng cao và nhu cầu giảm. Trong quý I, doanh thu thuần của Haxaco chỉ đạt gần 993 tỷ đồng, giảm hơn 40% so với cùng kỳ. Mức lãi trước thuế chỉ còn 5,6 tỷ đồng trong quý I/2023 - giảm khoảng 92% so với cùng kỳ và lãi ròng thu về chỉ 3,5 tỷ đồng.

Bật đèn sưởi cho thị trường “ngủ đông”

Có thể thấy thị trường ôtô nội địa “ngủ đông” từ cuối năm 2022 đến nay đang đòi hỏi những động thái quyết liệt ở cấp vĩ mô, bởi doanh nghiệp, tồn kho nhiều, bán hàng chậm thì nỗi lo mất việc của người lao động lại gia tăng.

Tại Nghị quyết phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 4/2023, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu tập trung tháo gỡ khó khăn cho sản xuất, kinh doanh, hỗ trợ kịp thời, hiệu quả cho người dân, doanh nghiệp; thúc đẩy cả phía cầu và cung. Nghị quyết cũng yêu cầu Bộ Tài chính tiếp tục chuẩn bị phương án hỗ trợ bổ sung về miễn giảm thuế, phí, lệ phí; nghiên cứu, tính toán phương án giảm thuế trước bạ đối với ôtô; đề xuất xử lý bất cập, phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp và thị trường chứng khoán...

Bộ Công thương cũng cho rằng, tính riêng 3 tháng đầu năm 2023, doanh số bán hàng toàn thị trường đã giảm 31% so với cùng kỳ năm 2022. Mức sụt giảm này được xem là ngỡ ngàng với tất cả các chuyên gia và những người yêu xe, nhất là khi Việt Nam đang bước vào giai đoạn ôtô hoá với sự tăng trưởng ấn tượng trong năm 2022.

Bộ Công Thương cũng tiếp tục đề nghị giảm 50% lệ phí trước bạ cho ôtô sản xuất trong nước và gia hạn nộp thuế tiêu thụ đặc biệt. Vào đầu năm 2023, khi doanh nghiệp vẫn chưa hoàn toàn phục hồi thì nguy cơ suy thoái kinh tế ngày càng hiện hữu, gây ra nhiều tác động nghiêm trọng đến các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ôtô nói riêng, nền kinh tế nói chung. Sức ép lạm phát, tỉ giá, lãi suất gia tăng cũng làm ảnh hưởng tâm lý người tiêu dùng, với xu hướng thắt chặt chi tiêu.

Tỉnh Vĩnh Phúc cũng đề nghị Bộ Công Thương kiến nghị Chính phủ xem xét tiếp tục giảm lệ phí trước bạ cho ôtô sản xuất, lắp ráp trong nước để kích cầu tiêu thụ, giữ nhịp sản xuất trong nước, tạo công ăn việc làm và đảm bảo an sinh xã hội.

Đặc biệt, đặt trong bối cảnh Chính phủ đang quyết tâm thực hiện nhiều giải pháp nhằm hạn chế tác động xấu của kinh tế thế giới, cũng như tạo động lực phát triển kinh tế trong nước, thì việc Bộ Tài chính có các chính sách hỗ trợ khác liên quan đến thuế, phí là cần thiết. Theo Bộ Tài chính, từ tháng 12/2019, dịch Covid-19 bùng phát và nhanh chóng lan rộng ra các quốc gia trên thế giới. Để góp phần hỗ trợ ngành sản xuất, lắp ráp ôtô trong nước phục hồi sản xuất, kinh doanh trước những diễn biến phức tạp của dịch Covid-19, Bộ Tài chính đã 2 lần xây dựng, trình Chính phủ ban hành các Nghị định giảm 50% mức thu lệ phí trước bạ đối với ôtô sản xuất, lắp ráp trong nước.

Cũng theo Bộ Tài chính, việc điều chỉnh giảm 50% mức thu LPTB đối với ôtô sản xuất, lắp ráp trong nước được thực hiện thời gian qua về cơ bản đã đạt được các mục tiêu đề ra, có tác động tích cực đối với người tiêu dùng, nhà sản xuất, phân phối ôtô nói riêng và đối với nền kinh tế nói chung…

Tuy nhiên, hiện nay, Việt Nam đã tham gia WTO và ký kết nhiều FTA song phương và đa phương với các nước, trong đó đã cam kết thực hiện nguyên tắc đối xử quốc gia trong thương mại và đầu tư.

Theo đó, chính sách thuế, phí, lệ phí tại các văn bản quy phạm pháp luật được áp dụng thống nhất giữa hàng hóa sản xuất trong nước và hàng hóa nhập khẩu. Vì vậy, chính sách này được nhiều chuyên gia cho rằng không thể “lạm dụng” vì có khả năng ảnh hưởng tiêu cực trong việc thực hiện các cam kết quốc tế của Việt Nam

Đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp cơ khí Việt Nam (VAMI) cũng bày tỏ lo ngại về thực trạng tiêu thụ xe giảm kéo theo ngành công nghiệp hỗ trợ, cơ khí bị sụt đơn hàng khiến nhiều lao động công việc bị ngưng trệ, an sinh xã hội gặp rất nhiều khó khăn. VAMI cho rằng “Khi Chính phủ thực hiện 2 đợt kích cầu thông qua giảm 50% lệ phí trước bạ với ôtô sản xuất, lắp ráp trong nước vừa qua cũng cho thấy, tuy số phí trước bạ có giảm nhưng doanh số bán xe tăng mạnh, khiến thu ngân sách từ ôtô vẫn tăng cao, đồng thời giữ được sản xuất trong nước và doanh nghiệp không phải sa thải người lao động”.

Một số chuyên gia lưu ý rằng, việc quá nặng về tư duy giảm thuế, lệ phí gây ảnh hưởng đến nguồn thu của địa phương cũng như việc kéo thị trường ôtô nội địa ấm trở lại có thể làm tăng tỷ lệ tai nạn, ùn tắc giao thông xem ra không thích hợp với bối cảnh hiện nay, thậm chí có thể làm chậm lại cơ hội thúc đẩy thị trường, thúc đẩy sản xuất cả yếu tố cầu lẫn cung.

Như vậy, Bộ Tài chính nhận định, việc giảm phí trước bạ cho ôtô sản xuất trong nước lần 2 cũng đã hỗ trợ các nhà sản xuất, nhà phân phối tiêu thụ được lượng xe tồn kho kể từ khi dịch Covid-19 bùng phát, tạo đà cho việc tái sản xuất, nối lại chuỗi cung ứng, phục hồi tốc độ tăng trưởng của ngành sản xuất, lắp ráp ôtô. Đồng thời, thúc đẩy các nhà sản xuất ôtô trong nước đẩy mạnh sản xuất, lắp ráp xe mới đưa vào thị trường, nâng cao năng lực cạnh tranh của xe ôtô sản xuất, lắp ráp trong nước đáp ứng nhu cầu thị trường nội địa, hướng tới mục tiêu xuất khẩu sang khu vực ASEAN.