Nhận định của các đại biểu tại hội thảo khoa học quốc tế "Việt Nam trở thành một trung tâm chế biến, chế tạo mới của thế giới sau năm 2015" cho thấy, Việt Nam được đánh giá là có tiềm năng trở thành trung tâm chế biến, chế tạo mới của thế giới sau năm 2015, tuy nhiên nước ta cũng phải đối mặt với không ít thách thức.

Cơ hội

GS.TS. Nguyễn Thiện Nhân, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch UBMTTQ Việt Nam nhận định: "Chúng ta đang đón nhận những luồng giao thương lớn nhất nhì thế giới trong hiện tại và tương lai nhờ vào các hiệp định thương mại tự do. Với yếu tố nội lực của nền kinh tế mới nổi, dân số trẻ và có chi phí sản xuất thấp Việt Nam đang được xem là điểm dừng chân lý tưởng và cơ hội kinh doanh của nhiều tập đoàn xuyên quốc gia và giới đầu tư quốc tế đổ vốn và chuyển vốn…”.

Những cơ hội từ hội nhập mang lại cùng sự mở cửa cải cách của nền kinh tế mới nổi, dân số trẻ, chi phí lao động thấp đang là một trong những địa chỉ đỏ đầu tư vốn vào Việt Nam… Đây được xác định là yếu tố giúp Việt Nam có thể trở thành một trung tâm chế biến, chế tạo của thế giới. 

Thứ trưởng Bộ Công Thương Cao Quốc Hưng cũng cho biết, các doanh nghiệp đầu tư trực tiếp có vốn nước ngoài (FDI) đóng góp vào tăng trưởng ngành công nghiệp chế biến, chế tạo do xu thế dịch chuyển chuỗi cung ứng trong khu vực chủ yếu từ lợi thế so sánh giá nhân công hợp lý. Trong bối cảnh như vậy, FDI có xu hướng tập trung vào một số ngành chế tác thu hút nhiều lao động đồng thời để tránh các rào cản về thuế quan như ôtô, dệt may-da giày, thép và điện tử.

Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, ông Nguyễn Văn Bình nhấn mạnh: “Công nghiệp chế biến chế tạo thu hút được sự quan tâm từ doanh nghiệp, đặc biệt khối FDI. Tỷ trọng ngành này tăng dần theo từng năm. Năm 2011 chiếm 50%, 2012: 70%, 2014: 72%. Công nghiệp chế biến chế tạo đang tạo ra động lực tăng trưởng và việc làm cho đất nước và người dân”.

Đồng tình với nhận định trên, bà Victoria Kwakwa, Giám đốc quốc gia Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam cũng cho rằng, Việt Nam có cơ hội trở thành trung tâm chế biến, chế tạo của thế giới vì trong 10 năm tới, sẽ có 90 tỷ USD, gần bằng 50% GDP đổ vào lĩnh vực chế biến, chế tạo. Lĩnh vực này cũng chiếm 80% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam.

Ngoài ra, Việt Nam có 40% dân số là lao động dưới 25 tuổi, chi phí nhân công bằng nửa Trung Quốc, Thái Lan, Malaysia.. Nhân công nhiều, giá rẻ, chi phí thấp. Bên cạnh đó, áp lực từ hội nhập vào các thể chế khu vực, đa phương và toàn cầu, kích thích cải cách trong nước, khiến Việt Nam càng có nền kinh tế cởi mở và năng động hơn.

Thách thức

Bên cạnh những lợi thế trên, các đại biểu cũng cho biết ngành công nghiệp chế biến chế tạo Việt Nam còn nhiều điểm yếu.

Thứ trưởng Cao Quốc Hưng cho rằng, các ngành công nghiệp linh kiện, phụ tùng và vật liệu chưa có khả năng tham gia sâu vào chuỗi giá trị và chuỗi sản xuất toàn cầu. Các doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu đóng vai trò nhà cung ứng phụ cho các nhà cung ứng trực tiếp cho các doanh nghiệp sản xuất.

Đặc biệt, theo ông Hưng, Việt Nam chưa có tập đoàn chế tạo đủ sức dẫn dắt ngành công nghiệp chế tạo trong nước. Các sản phẩm công nghiệp chế tạo mang thương hiệu Việt Nam chiếm lĩnh thị trường khu vực rất ít.

Để Việt Nam trở thành một trung tâm chế biến, chế tạo của thế giới, theo nhiều chuyên gia kinh tế, điều cần làm nhất lúc này chính là: đón nhận cơ hội, vượt qua thách thức chính mình và thời cuộc.

Thống đốc Bình nhấn mạnh: "Chúng ta cần nhìn rõ thực tế về cơ sở hạ tầng, chất lượng nguồn nhân lực, chính sách phát triển còn cũ và yếu kém để có những thay đổi chính mình, đón nhận tốt hơn thời cuộc và vận hội cho Việt Nam".

Theo bà Victoria Kwakwa: Hấp thụ vốn đầu tư kém, đặc biệt là công nghệ hỗ trợ chậm phát triển khiến Việt Nam bộc lộ điểm yếu để thu hút nhiều hơn nữa các nhà sản xuất. 

Do vậy, đại diện WB cho rằng: “Cần có chiến lược đồng bộ để thúc đẩy phát triển công nghiệp chế biến chế tạo, như đầu tư vào cơ sở vật chất, hạ tầng, logistic, chất lượng nhân lực và đặc biệt là đầu tư vào thể chế thị trường, thu hút đầu tư nước ngoài, để đưa Việt Nam trở thành trung tâm chế biến chế tạo của thế giới".

Bởi vậy, lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước cho biết sẽ duy trì chính sách tín dụng ưu đãi đối với các doanh nghiệp được Chính phủ ưu tiên phát triển như các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực công nghiệp ưu tiên phát triển được xem xét ưu đãi về lãi vay, tài sản đảm bảo và tiếp cận nguồn vốn giá rẻ, vốn ủy thác đầu tư của tổ chức tài chính quốc tế.

Đối với các doanh nghiệp FDI sẽ từng bước nới lỏng có kiểm soát các quy định về chuyển vốn, mua ngoại tệ chuyển về nước, tỷ lệ vốn góp. Đối với luồng vốn gián tiếp, duy trì sự kiểm soát của nhà nước đối với thị trường tài chính. Thực hiện những hạn chế cần thiết về tỷ lệ sở hữu của đối tác nước ngoài, những ràng buộc về hình thức đầu tư, nhân sự điều hành và sử dụng lao động.

Thu Trang (TH theo Vietnam+, Dân trí)