Hoa kỳ miền đất hứa nhưng nhiều cạm bẫy
Thị trường Mỹ là một trong nhưng thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Trong năm 2013, xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ đạt tốc độ tăng là 21,4% với kim ngạch lên tới 23,87 tỷ USD, chiếm 18% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước.
Các mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang Hoa Kỳ trong năm 2013 là: sản phẩm dệt may đạt 8,61 tỷ USD, tăng 15,5%; giày dép các loại đạt 2,63 tỷ USD, tăng 17,3%; sản phẩm từ gỗ đạt 1,98 tỷ USD, tăng 12,2%; máy vi tính sản phẩm điện tử & linh kiện đạt 1,47 tỷ USD, tăng 57,6%; hàng thủy sản đạt 1,46 tỷ USD, tăng 25,5%; máy móc thiết bị dụng cụ & phụ tùng đạt 1,01 tỷ USD, tăng 7,1%... so với năm 2012. Tuy nhiên trong thị trường rộng lớn này các doanh nghiệp Việt Nam cũng không ít phen lao đao vì nhưng rào cản thương mại, và các chính sách bảo hộ của quốc gia này. Tiêu biểu là luật chống phá giá. Mỹ đã áp thuế chống phá giá lên nhiều mặt hàng của Viêt Nam: tôm, cá tra, cá ba sa, thép…
Ở Mỹ có những tập đoàn cho rằng cá của Việt Nam giá rẻ làm ảnh hưởng đến sản xuất kinh doanh của họ, họ kiện và Bộ thương mại Mỹ và Trung tâm thương mại của họ can thiệp.
Theo Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), Bộ Thương mại Mỹ (DOC) vừa công bố lại kết quả cuối cùng đợt xem xét hành chính thuế chống bán phá giá lần thứ 9 giai đoạn từ ngày 1/8/2011 đến 31/7/2012 (POR 9) đối với sản phẩm philê cá tra đông lạnh nhập từ Việt Nam. Lý do của cơ quan này là trước đó, họ đã sai sót trong quá trình tính toán.
Mức thuế chống bán phá giá riêng rẽ của công ty bị đơn bắt buộc là Vĩnh Hoàn Corp được giảm xuống 0% thay vì 0,03 USD một kg trước đó. Trong khi đó, các công ty bị đơn tự nguyện đều tăng so với mức thuế cuối cùng đã công bố hồi cuối tháng 3, từ 0,42 USD mỗi kg lên mức 1,2 USD.
Thuế suất đối với sản phẩm cá tra của doanh nghiệp bị đơn bắt buộc là Công ty Cổ phần Hùng Vương vẫn giữ nguyên 1,2 USD một kg. Trong khi thuế suất chung toàn quốc là 2,11 USD. Trước đó, trong kết quả công bố hồi tháng 3, thuế chống bán phá giá cá tra đối với các doanh nghiệp Việt được giảm từ mức 0,99 USD một kg xuống còn 0,42 USD.
“Đây không phải là lần đầu tiên, Mỹ nâng mức chống bán phá giá, Mỹ cho rằng Việt Nam bán với giá quá rẻ xuất phát từ những vụ kiện của các doanh nghiệp nuôi và chế biến cá da trơn tại Mỹ. Ở Mỹ có những tập đoàn cho rằng cá của Việt Nam giá rẻ làm ảnh hưởng đến sản xuất kinh doanh của họ, họ kiện và Bộ thương mại Mỹ và Trung tâm thương mại của họ can thiệp. Đây là công cụ bảo hộ trá hình của Mỹ đối với các doanh nghiệp của họ”, ông Nguyễn Văn Nam bày tỏ quan điểm.
Theo quan điểm của PGS TS Nguyễn Văn Nam - Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thương mại nêu quan điểm về vấn đề này rằng, Việt Nam không làm được gì vì Mỹ đã quy định, trong quá trình họ đề xuất xem xét mình có hợp tác và trình bày thế nào để đưa ra mức thuế hợp lý.
Ông Nguyễn Hữu Dũng – Phó Chủ tịch Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam Vasep cho biết trong cuộc trao đổi với PV báo Đất Việt rằng, Hiệp hội đang làm việc với luật sư vì phía Mỹ cũng chưa có giải trình cụ thể để ra kết quả này.
Vì sao phải bán rẻ
Trao đổi với chúng tôi, chuyên gia nông nghiệp GS Võ Tòng Xuân cho biết, khi áp thuế chống bán phá giá tức là theo giá vốn của mình làm ra, nếu giá vốn thấp quá thì họ phải kê thêm thuế để hàng của mình không đè bẹp hàng của các doanh nghiệp ở nước đó.
“Họ đã tính toán chi phí sản xuất ra một kg cá tra ở Việt Nam so với các nước khác như Indonesia chẳng hạn để thấy giá của Việt Nam quá rẻ”, GS Võ Tòng Xuân nói.
GS Võ Tòng Xuân cũng cho biết, với mặt hàng cá tra và các mặt hàng thủy sản thậm chí là với nhiều mặt hàng xuất khẩu nông sản thời gian vừa qua xảy ra tình trạng doanh nghiệp ép giá, thu mua của nông dân, người nuôi trồng thủy hải sản với giá rẻ sau đó bán ra với giá rẻ. Do trên thị trường cá có quá nhiều, nếu giữ lại lâu các doanh nghiệp sẽ thua lỗ, đồng thời họ không thể cạnh tranh với các doanh nghiệp từ các nước khác về chất lượng nên sẽ bán rẻ.
Căn cứ trên giá rẻ đó Mỹ mới tính toán áp thuế để làm sao qua bên Mỹ giá không thấp hơn giá bên đó nhiều để nông dân họ có thể bán được. Theo đó, bản thân doanh nghiệp cũng có thể sẽ phải chịu lỗ tuy nhiên, theo GS Võ Tòng Xuân, doanh nghiệp sẽ không dại gì lỗ nhiều, chủ yếu là nông dân gánh chịu khi chi phí cho thức ăn, đầu ra không ổn định.
Nguyên nhân sâu xa của điều này, theo lý giải của GS Võ Tòng Xuân chính là do kiểu cách các doanh nghiệp Việt Nam, thương lái của Việt Nam buôn bán với thương lái Trung Quốc thời gian qua, mua ồ ạt với giá rẻ nhất, không quan tâm tới chất lượng sản phẩm.
Ông cho biết, việc tăng thuế chống bán phá giá sẽ gây khó khăn cho người nuôi cá và chế biến vì giá xuất khẩu vào Mỹ có thể giữ nguyên nhưng do thuế khiến giá bán tăng, sức cạnh tranh sẽ yếu đi, doanh nghiệp Mỹ nhập khẩu để phân phối cá tra sẽ giảm hàng đi.
Bài toán đặt ra là nếu doanh nghiệp Việt Nam bán với giá cao hơn lại không cạnh tranh được, ít người mua. Điều này còn do cả công ty nhập khẩu của Mỹ, muốn lãi nhiều lại nhập của Việt Nam với giá rẻ nhưng khi nhập giá rẻ rồi nó cũng bán với giá cạnh tranh hơn nên mới bị kiện.
“Những doanh nghiệp chế biến cá ở Việt Nam và người nuôi cá của Việt Nam muốn giữ được thị phần lại tiếp tục phải giảm giá và tiếp tục thua lỗ, người nông dân nuôi cá tra sẽ là người phải chịu thiệt hại và thua lỗ cuối cùng”, PGS TS Nguyễn Văn Nam nói.
Giải pháp cho chống bán phá giá
Để bảo vệ quyền lợi cho các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam, tạo điều kiện thúc đẩy xuất khẩu Việt Nam tăng trưởng mạnh mẽ, cần phải thực hiện một số giải pháp:
Chủ động phòng chống các vụ kiện bán phá giá của nước ngoài bằng việc dự báo danh mục các ngành hàng và các mặt hàng Việt Nam có khả năng bị kiện phá giá trên cơ sở rà soát theo tình hình sản xuất,xuất khẩu từng ngành hàng của Việt Nam. Đồng thời đa dạng hóa thị trường xuất khẩu của các doanh nghiệp để phân tán rủi ro, tránh tập trung xuất khẩu với khối lượng lớn vào một nước vì điều này có thể tạo ra cơ sở cho các nước khởi kiện bán phá giá. Theo hướng đó các doanh nghiệp cần chú trọng đến các thị trường lớn (Trung Quốc, Nhật Bản..) các thị trường mới nổi (Hàn Quốc, Úc..) các thị trường mới (SNG, Trung Đông, Nam Phi…). Bên cạnh đó cần tăng cường khai thác thị trường nội.
Cạnh tranh phi giá để nâng cao khả năng cạnh tranh của hàng xuất khẩu thay cho cạnh tranh bằng giá thấp. Xây dựng cơ sở dữ liệu thông tin về thị trường xuất khẩu,về luật thương mại quốc tế,luật chống bán phá giá của các nước… và phổ biến, hướng dẫn cho các doanh nghiệp các thông tin cần thiết nhằm tránh những sơ hở dẫn đến các vụ kiện.
Khi bị kiện bán phá giá chính phủ cần tích cực hỗ trợ các doanh nghiệp trong kháng kiện, cung cấp cho các doanh nghiệp các thông tin cần thiết về các thủ tục kháng kiện, giới thiệu các luật sư giỏi ở nước sở tại có khả năng giúp cho doanh nghiệp thắng kiện…
Tổ chức cho các doanh nghiệp nghiên cứu thông tin về giá cả,định hướng phát triển thị trường, những quy định pháp lý của nước sở tại về chống bán phá giá… để các doanh nghiệp kháng kiện có hiệu quả giảm bớt tổn thất do thiếu thông tin.
Về phía các doanh nghiệp: cần chủ động theo đuổi các vụ kiện khi bị nước ngoài kiện bán phá giá.
Hoàn thiện hệ thống sổ sách chứng từ kế toán phù hợp với các quy định của luật pháp và chuẩn mực quốc tế, lưu trữ đầy đủ hồ sơ về tình hình kinh doanh nhằm chuẩn bị sẵn sàng các chứng cứ, các lập luận chứng minh không bán phá giá của doanh nghiệp, tổ chức nhân sự, dự trù kinh phí, xây dựng các phương án bảo vệ lợi ích của doanh nghiệp...
Chu Quỳnh (TH)