Công ty tài chính có thể được hiểu là các tổ chức tín dụng phi ngân hàng. Nghĩa là những công ty này có chức năng sử dụng vốn tự có, vốn huy động và các nguồn vốn khác để cho vay, đầu tư; cung ứng các dịch vụ tư vấn về tài chính, tiền tệ và thực hiện một số dịch vụ khác theo quy định của pháp luật, nhưng không được làm dịch vụ thanh toán, không được nhận tiền gửi dưới 1 năm. Việc các công ty tài chính đang hấp dẫn khối ngân hàng mua lại vì nó sẽ giúp cho ngân hàng thâm nhập vào mảng tín dụng tiêu dùng với những khoản vay nhỏ vốn là ưu thế của các công ty tài chính.

Những khoản vay nhỏ nhưng lợi nhuận cao

Trong khi các ngân hàng phải đến tận các doanh nghiệp để chào mời cho vay vốn nhằm tìm kiếm lợi nhuận trong tình hình kinh tế đang khó khăn với nợ xấu tăng cao thì những ngân hàng đang sở hữu các công ty tài chính lại thu được siêu lợi nhuận.

Như HDBank khi sở hữu công ty tài chính HDFinance (chính là SGVF sau khi được HDBank mua lại đổi tên) đã dễ dàng có được mức lợi nhuận 396 tỷ đồng trước thuế năm 2013 sau khi đã trích lập dự phòng, trong đó công ty tài chính đóng góp đến 79 tỷ đồng lợi nhuận.

Việc PPF thành lập công ty tài chính ở Việt Nam với tên gọi Công ty TNHH Tài Chính PPF Việt Nam với vốn góp chỉ 550 tỷ đồng đã thu được mức lợi nhuận đáng kể đạt hơn 1.800 tỷ đồng thu nhập lãi thuần từ cho vay, còn lợi nhuận thuần đạt 711 tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế gần 530 tỷ đồng, cao gấp 5 lần kết quả năm 2012.

Thành công của PPF đến từ nguồn thu hoạt động tín dụng phân tán tăng đồng hành với lãi suất tăng cao của các công ty tài chính. Tính đến thời điểm cuối tháng 2/2014, Home Credit đã có 1,2 triệu khách hàng đang vay vốn tiêu dùng và mục tiêu năm nay tăng 50% số lượng khách hàng.

Ít ai ngờ được mức lợi nhuận khổng lồ này lại đến từ những khoản vay nhỏ chỉ từ vài triệu đồng đến vài chục triệu đồng không cần phải có tài sản thế chấp, một điều mà ngân hàng gần như không thể làm được. Với cách này doanh nghiệp có thể hướng tới trực tiếp đối tượng là những người thu nhập thấp, trung bình một mảng phân phúc mà ngân hàng đã bỏ ngỏ bấy lâu.

Ưu điểm lớn nhất khi vay tiền của các công ty tài chính là khách hàng không phải chứng minh thu nhập và sẽ được giải ngân trong vòng 15 phút, đổi lại khách hàng sẽ buộc phải chấp nhận mức lãi suất cao hơn vì rủi ro của những khoản vay này.

Lãi suất của các công ty tài chính thường cao hơn rất nhiều với lãi suất ngân hàng. Trung bình mức lãi suất này vào khoảng 35%, trường hợp cá biệt có thể lên tới 60% do không tính lãi suất giảm dần trong thời gian vay.

Với mức lãi suất này các ngân hàng thu được mức lợi nhuận cao hơn nhiều khi cho vay thông thường, và cả mức lãi suất trong thẻ tín dụng vốn là một chiêu thức vẫn được các doanh nghiệp dùng để nâng mức lãi suất lên trên mức lãi suất trần. Khi khách hàng vay qua thẻ tín dụng thì mức lãi suất được tính sau 45 ngày cũng lên đến 35-40%.

Với tình hình nợ xấu tăng cao như hiện nay các ngân hàng sẽ buộc phải siết chặt lại các khoản vay có rủi ro cao và đây sẽ lại là một cơ hội lớn cho các công ty tài chính.

Thâm nhập sau vào thị phần bán lẻ

Với việc sở hữu một công ty tài chính các ngân hàng chính thức đưa một chân của mình vào thị trường bán lẻ, vốn là thị trường lớn và đầy tiềm năng. Đặc biệt, sau khi Thủ tướng ban hành Nghị định 39 về việc công ty tài chính, cho thuê tài chính sẽ được phép thực hiện một số nghiệp vụ như: bảo lãnh, bao thanh toán và phát hành thẻ tín dụng như một NHTM, nhiều NHTM cho rằng đây cũng là cơ hội mở rộng thị phần bán lẻ thông qua việc cho vay tiêu dùng.

Không chỉ có chức năng cho vay những món tiền nhỏ, công ty tài chính còn thể hiện sức mạnh của mình khi thực hiện các hoạt động như: huy động vốn ở thị trường chứng khoán, góp vốn, mua cổ phần DN và các TCTD khác; đầu tư cho các dự án theo hợp đồng và cả làm đại lý phát hành trái phiếu, cổ phiếu và các loại giấy tờ có giá cho các DN… Điều này giúp ngân hàng có thể mở rộng hoạt động của mình, đẩy một vài thương vụ đầu tư sang các công ty tài chính.

Như vậy việc mua bán, sáp nhập của ngân hàng với công ty tài chính là thương vụ có lợi cho cả đôi bên. Ngân hàng thì sử dụng công ty tài chính như một công ty con của mình để gia tăng các dịch vụ phái sinh, cho vay, thuê mua tài chính… Ngược lại, công ty tài chính lại được hưởng lợi từ nguồn vốn dồi dào của ngân hàng mẹ. Với sự hợp tác này sẽ mở ra một cánh cửa mới tạo ra quan hệ gắn bó khăng khít cùng phát triển của ngân hàng với công ty tài chính.

Dường như việc sở hữu một công ty tài chính sẽ làm cho ngân hàng như mọc thêm cánh bay lên tầm cao mới nhưng nếu đôi cánh này bị gãy thì ngân hàng sẽ ngã đau.

Việc cho vay dễ dàng không cần thế chấp với rủi ro cao như vậy thì sẽ làm cho tình hình nợ xấu ở các ngân hàng vốn đã đáng ngại lại càng trở lên tồi tệ hơn.Vẫn chưa có con số nợ xấu chính thức của các công ty tài chính, nhưng theo NHNN Tp HCM, đến cuối năm 2013, nợ xấu của khối công ty tài chính, cho thuê tài chính cao nhất hệ thống, lần lượt là 21,96% và 37,53%. Mức nợ xấu này cao hơn nhiều mức nợ xấu 4% của hệ thống ngân hàng hiện nay.

Tại Việt Nam, tỷ lệ nợ xấu cho phép đối với các công ty tài chính được giới hạn ở mức 8%, để đảm bảo tính ổn định và tăng trưởng bền vững của ngành tài chính.

Mặc dù rủi ro cao nhưng việc mua bán các công ty tài chính vẫn đang diễn ra hết sức sôi động.

Điều này được thể hiện trong kỳ đại hội cổ đông 2014 khi hàng loạt các ngân hàng xin ý kiến cổ đông mua công ty tài chính làm công ty con. Mới đây nhất là trường hợp Hội đồng quản trị Ngân hàng Sài Gòn - Hà Nội (SHB) xin các cổ đông thông qua việc nhận sáp nhập một công ty tài chính để tái cấu trúc đơn vị này thành công ty con trực thuộc ngân hàng.

Phó chủ tịch Maritimebank Đào Trọng Khanh cũng hé lộ khả năng lập công ty tài chính chuyên biệt để phát triển cho vay tiêu dùng.

Trước đó, vào cuối tháng 10/2013, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước đã chấp thuận việc Ngân hàng Phát triển TP HCM mua lại Công ty tài chính Việt-Société Générale (SGVF) và đổi tên thành Công ty tài chính HDBank, vốn điều lệ 550 tỷ đồng, do HDBank sở hữu 100%, hay như vụ hợp nhất giữa Tổng công ty tài chính PVFC với Ngân hàng Phương Tây....

VPBank cũng cho biết đang hết sức khẩn trương để hoàn tất thủ tục để mua lại 100% cổ phần của công ty tài chính than khoáng sản Việt Nam (CMF).

Chu Quỳnh (TH)