Thoái vốn Nhà nước: ‘Điểm mờ’ trong cổ phần hóa

Danameco từng là doanh nghiệp có vốn Nhà nước thông qua Tổng Công ty Thiết bị Y tế Việt Nam (Vinamed). Năm 2016, Vinamed thoái toàn bộ 8,19% vốn (tương đương 358.333 cổ phiếu) tại Danameco, chính thức rời vị trí cổ đông lớn từ ngày 29/12/2016. Trước đó, CTCP Chứng khoán MB (MBS) – cổ đông tổ chức nắm 18,81% vốn – cũng đã bán hết cổ phần vào tháng 3 cùng năm. Hai thương vụ liên tiếp này đánh dấu sự rút lui đồng loạt của khối tổ chức và vốn Nhà nước khỏi Danameco.

Việc Danameco thoái vốn nằm trong lộ trình cổ phần hóa và tái cơ cấu doanh nghiệp y tế công lập, cùng với Vinamed và Công ty CP Nhựa Y tế (Mediplast). Tuy nhiên, quá trình này sau đó bị Thanh tra Chính phủ chỉ ra hàng loạt sai phạm trong việc xác định giá trị doanh nghiệp và trình tự thoái vốn.

Theo Kết luận số 989/TB-TTCP ngày 19/6/2019, việc Vinamed tiến hành sáp nhập Mediplast khi chưa hoàn tất thoái vốn Nhà nước tại Danameco là trái chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Bên cạnh đó, Ban chỉ đạo cổ phần hóa không rà soát lại giá trị đầu tư tài chính, dẫn đến việc xác định giá trị phần vốn Nhà nước sai lệch so với thực tế.

Thanh tra cũng nêu rõ việc tăng giá trị cổ phiếu Mediplast từ 25.200 lên 29.484 đồng/cp mà không báo cáo Bộ Y tế, cùng với các vi phạm về công bố thông tin và chậm nộp tiền bán cổ phần. Kết luận của cơ quan thanh tra yêu cầu xác định lại giá trị phần vốn Nhà nước, xử lý trách nhiệm cá nhân, tổ chức liên quan, đồng thời hủy bỏ các chứng thư thẩm định giá không hợp lệ.

Cổ đông tư nhân nắm quyền kiểm soát

Sau khi Nhà nước rút vốn, cơ cấu sở hữu Danameco bước sang giai đoạn biến động sâu sắc. Đầu năm 2017, ông Nguyễn Tấn Tiên, Ủy viên HĐQT, bán toàn bộ 30.779 cổ phiếu, chính thức rời công ty. Năm 2018, bà Bùi Thị Vân Nga, vợ của ông Lê Hải Trọng, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc khi đó, mua thêm cổ phần, nâng tỷ lệ sở hữu lên 5,03%, trở thành cổ đông lớn.

Tuy nhiên, chỉ một năm sau, gia đình ông Lê Hải Trọng đồng loạt thoái sạch vốn. Trong giai đoạn từ 22/2 đến 19/3/2019, vợ, cha mẹ và em gái ông Trọng cùng bán ra tổng cộng gần 800.000 cổ phiếu DNM, tương đương khoảng 18% vốn điều lệ. Các giao dịch diễn ra giữa lúc cổ phiếu DNM mất thanh khoản nghiêm trọng, giá giảm hơn 30% chỉ trong vòng một năm, còn khoảng 12.100 đồng/cp.

Ngược lại, ông Võ Anh Đức (SN 1980, tại Nghệ An), Phó Tổng Giám đốc kiêm Ủy viên HĐQT, đã mua gần 1 triệu cổ phiếu, nâng sở hữu lên 22,42%, trở thành cổ đông lớn nhất và người nắm quyền kiểm soát thực tế. Cùng thời điểm, ông Lê Văn Nam, Ủy viên HĐQT, cũng mua thêm 210.500 cổ phiếu, trong khi bà Phạm Thị Minh Trang, Phó Chủ tịch HĐQT, bán toàn bộ 497.893 cổ phiếu (11,37%).

Đến giữa năm 2021, ông Dịp Văn Minh bắt đầu xuất hiện trên danh sách cổ đông lớn khi sở hữu 228.600 cổ phiếu (5,22%). Chỉ trong vòng sáu tháng, ông liên tục mua vào qua hơn 14 giao dịch, nâng tỷ lệ nắm giữ lên 22,17% vào đầu năm 2022. Đến tháng 4/2023, ông Minh đã nâng tổng sở hữu lên 1,26 triệu cổ phiếu (24% vốn điều lệ) – mức cao nhất trong lịch sử cơ cấu sở hữu Danameco.

Hiện nay, ông Dịp Văn Minh là cổ đông chi phối thực tế, dù không nắm giữ vị trí điều hành trong doanh nghiệp. Xếp sau ông là Chủ tịch HĐQT Võ Anh Đức (22,42%) và cổ đông Nguyễn Thị Hồng Vân (16,07%).

Chuỗi biến động này cho thấy sự chuyển dịch hoàn toàn quyền sở hữu của Danameco – từ doanh nghiệp có vốn Nhà nước sang công ty tư nhân do nhóm cổ đông cá nhân kiểm soát, khép lại thời kỳ doanh nghiệp y tế “con cưng” của ngành công nghiệp dược.

Bức tranh tài chính u ám: Lỗ lũy kế, nợ gấp 65 lần vốn chủ

Trái ngược với sự sôi động trong chuyển động cổ đông, tình hình kinh doanh của Danameco những năm gần đây lại khá ảm đạm. Báo cáo tài chính kiểm toán năm 2024 cho thấy doanh thu chỉ đạt 197,3 tỷ đồng, giảm nhẹ so với 216,7 tỷ đồng năm 2023.

Dù lãi gộp tăng lên 33,35 tỷ đồng nhờ cải thiện giá vốn, nhưng chi phí hoạt động cao khiến công ty vẫn lỗ ròng 262,4 triệu đồng, sau khi đã lỗ 55,36 tỷ đồng năm trước đó.

Tính đến cuối năm 2024, tổng tài sản Danameco còn 294 tỷ đồng, giảm so với đầu năm. Tài sản ngắn hạn chiếm 213,7 tỷ đồng, trong đó phải thu (82,8 tỷ đồng) và hàng tồn kho (79,6 tỷ đồng) chiếm tới 3/4 cơ cấu. Tài sản dài hạn chỉ còn 80,3 tỷ đồng, giảm mạnh so với các năm trước, chủ yếu là tài sản cố định.

Về nguồn vốn, nợ phải trả ở mức 289,6 tỷ đồng, trong đó nợ vay chiếm gần 188 tỷ đồng – phần lớn là nợ ngắn hạn. Đáng lo ngại, vốn chủ sở hữu của Danameco chỉ còn 4,4 tỷ đồng, trong khi vốn góp điều lệ vẫn là 52,5 tỷ đồng. Khoản lỗ lũy kế lên tới 117,8 tỷ đồng, khiến nợ phải trả cao gấp 65 lần vốn chủ sở hữu – một tỷ lệ báo động đỏ đối với bất kỳ doanh nghiệp niêm yết nào.