Dự án này đang lập thêm một kỷ lục đáng buồn về việc chậm tiến độ do công tác giải phóng mặt bằng bởi dù UBND thành phố đã có nhiều chỉ đạo thông thoáng nhưng Ban Bồi thường, giải phóng mặt bằng quận Hai Bà Trưng cùng Ban quản lý dự án Tả Ngạn là những đơn vị thực thi lại cố tình “bóp méo” các chính sách đất đai, “đánh võng” không thực hiện bồi thường cho dân theo đúng pháp luật, dẫn đến dự án bế tắc kéo dài…

Trên chưa kết luận, dưới đã nói “không”

Ngày 28-5 vừa qua, ông Vũ Hồng Khanh, Phó chủ tịch Thường trực UBND thành phố Hà Nội đã chỉ đạo giao Ban chỉ đạo Giải phóng mặt bằng (GPMB) thành phố chủ trì phối hợp với UBND quận Hai Bà Trưng kiểm tra làm rõ nội dung báo chí nêu về việc bồi thường GPMB ở Khu tập thể Cục Vận tải và báo cáo UBND thành phố chỉ đạo, giải quyết những nội dung vượt thẩm quyền. Thế nhưng, đến nay, Ban bồi thường, GPMB quận Hai Bà Trưng vẫn có nhiều biểu hiện né tránh, áp dụng chưa đúng pháp luật và chỉ đạo trên.

36 hộ dân Khu tập thể Cục Vận tải ở phường Bạch Đằng, quận Hai Bà Trưng bày tỏ sự đồng tình với Dự án Đường vành đai 1 Ô Đông Mác-Nguyễn Khoái nhưng chưa bàn giao mặt bằng vì cơ quan chức năng lại không thực hiện đúng các quy định của Chính phủ trong bồi thường, gây bức xúc trong dư luận.

Hộ gia đình ông Đào Văn Mão được cấp căn hộ tập thể từ năm 1991 đến nay vẫn nguyên trạng, không cơi nới, không có bất kỳ hạng mục nào vi phạm chính sách quản lý đất đai. Thế nhưng, không hiểu vì lý do gì, trong tổng diện tích mà phương án bồi thường xác định một phần đất “vi phạm Khoản 5, Điều 7 Quyết định 108/2009/QĐ-UBND ngày 29-9-2009 của UBND thành phố Hà Nội". 

Trong cùng một thửa đất lại có tới hai mức giá bồi thường khác nhau. Phần đất có đường ống thoát nước và lối đi không được bồi thường với lý do là công trình công cộng. Ngày 9-5-2014, Cục Vận tải (Tổng cục Hậu cần) đã có công văn số 553/VT-TCHC do Đại tá Đỗ Thanh Phong, Chính ủy Cục Vận tải ký gửi UBND TP Hà Nội, UBND quận Hai Bà Trưng và các cơ quan chức năng, khẳng định: “Để hoàn thiện đồng bộ về cơ sở hạ tầng cho khu tập thể, năm 1992, Cục Vận tải tiếp tục bàn giao toàn bộ diện tích còn lại cho khu tập thể quyền quản lý và sử dụng gồm: Hàng rào bao quanh khu tập thể, toàn bộ đường đi chung, hệ thống cấp nước, điện, thoát nước (Quyết định bàn giao số 612/QĐ-VT1 ngày 6-12-1992 do Đại tá Vũ Cao Bằng-Chủ tịch Hội đồng Nhà đất Cục Vận tải ký). 

Như vậy, toàn bộ các công trình hạ tầng cơ sở trên thuộc quyền quản lý sử dụng của các hộ gia đình sống trong khu tập thể... Với đầy đủ cơ sở pháp lý trên, Cục Vận tải đề nghị các cơ quan liên quan của TP Hà Nội xem xét, giải quyết quyền lợi hợp pháp chính đáng của các gia đình tại khu tập thể". Với diện tích lối đi nội bộ và các công trình phụ trợ, theo chính sách đất đai, trực tiếp là Luật Đất đai 2003, 2013 và các nghị định hướng dẫn của Chính phủ, các hộ dân được bồi thường như đối với đất ở. Việc cơ quan chức năng cố tính “né”, viện dẫn lòng vòng các lý do để không bồi thường là điều vô lý, có thể gây thiệt hại cho các hộ ở khu tập thể hàng trăm tỷ đồng. Đây chính là một trong những nguyên nhân cơ bản khiến xung đột lợi ích, làm dự án bị bế tắc.

Phải đến khi báo chí, công luận lên tiếng, UBND quận Hai Bà Trưng mới tiếp thu tinh thần công văn kiến nghị của lãnh đạo Cục Vận tải. Làm việc với phóng viên, ông Ninh Anh Hải, Trưởng ban bồi thường, GPMB quận Hai Bà Trưng cho biết: Đã đề nghị UBND thành phố, Ban chỉ đạo GPMB thành phố hướng dẫn UBND quận việc thực hiện bồi thường, hỗ trợ đối với diện tích đất ngõ đi, các công trình phụ trợ của Khu tập thể.

Tuy nhiên, tại cuộc làm việc giữa đại diện quận Hai Bà Trưng, Cục Vận tải và các hộ dân chiều 29-6 vừa qua, ông Nguyễn Thái Bình, Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường quận Hai Bà Trưng lại cho rằng, căn cứ Luật Đất đai và các văn bản hiện hành, phần đất ngõ của Khu tập thể không có cơ sở bồi thường. Mặt khác, việc bồi thường phải dựa trên các văn bản hiện hành, không vận dụng các chính sách đã hết hiệu lực thi hành. Quan điểm này trái ngược hẳn với ý kiến của ông Lâm Anh Tuấn, Phó chủ tịch UBND quận nêu tại Công văn số 178/UBND-BQLDA trước đó một tháng, đề nghị Ban chỉ đạo phố hướng dẫn UBND quận việc thực hiện bồi thường, hỗ trợ đối với diện tích đất ngõ đi, các công trình phụ trợ của Khu tập thể. 

Theo luật sư Xuân Bính (Hà Nội), việc bồi thường GPMB phải căn cứ vào thời điểm quyết định thu hồi đất. Theo Điều 46, Nghị định 181/2004/NĐ-CP; Điều 111 của Nghị định 181  và Điều 15 , Nghị định 197/2004/NĐ-CP các công trình phụ trợ ở Khu tập thể đủ điều kiện được bồi thường như đất ở. Việc ông Nguyễn Thái Bình viện dẫn Luật Đất đai 2013 để cho rằng không có căn cứ bồi thường là không đúng bởi Luật Đất đai 2013 không có gì trái  với các nghị định nói trên. Trong khi UBND thành phố chưa có kết luận về vấn đề này, không hiểu căn cứ vào đâu ông Nguyễn Thái Bình đưa ra quan điểm vượt thẩm quyền đó?

Nhiều khiếu nại chưa được trả lời

Các hộ dân Ứng Văn Thắng, Đào Văn Mão, Nguyễn Văn Cẩn, Vũ Hùng Việt khi trao đổi với phóng viên đều cho rằng, vướng mắc kéo dài còn do cơ quan chức năng “có vấn đề” trong giải quyết khiếu nại của dân. Ngày 3-7 vừa qua (sáng thứ 7), Ban bồi thường, GPMB quận tổ chức cuộc họp mời các hộ dân đến làm việc nhưng mãi đến 17 giờ chiều 2-7, giấy mời mới được gửi đến khiến họ không kịp chuẩn bị, tham dự. Còn tại cuộc họp chiều 29-6 (thứ hai), Ban bồi thường, GPMB gửi giấy mời đại diện Cục Vận tải, là một đơn vị rất quan trọng giúp giải đáp các vướng mắc thì cũng tới 17 giờ chiều thứ 6 (26-6), Ban này mới gửi giấy mời nhưng lại không gửi trực tiếp mà nhờ các hộ dân “gửi hộ”. Điều đó khiến dư luận bức xúc cho rằng cơ quan chức năng chỉ gửi các giấy mời một cách “đối phó”.

Hầu hết các hộ dân còn phản đối việc bị xác định họ vi phạm vi phạm khoản 5 điều 7 Quyết định 108/2009/QĐ-UBND của UBND thành phố Hà Nội về việc lấn chiếm phần đất cống thoát nước dù trên thực tế, họ được phân nhà năm 1991 và sử dụng nguyên trạng đến nay, không hề lấn chiếm. Việc quy kết này khiến nhiều người bị cho là cán bộ, đảng viên không gương mẫu, bị mang tiếng oan. Trên thực tế, lỗi không cập nhật phần diện tích đất cống nước vào hồ sơ các thửa đất năm 1997 là do lỗi của cán bộ địa chính đo đạc. Các hộ dân đề nghị đính chính sai sót này trong các hồ sơ,văn bản nhưng đến nay việc này vẫn bị “lờ đi”.

Một vướng mắc nổi cộm khác là mức giá đất bồi thường. Ông Ninh Anh Hải khẳng định mức giá bồi thường “ở mức cao nhất so với các dự án khác” vì “đã áp dụng hệ số đặc thù”. Tuy nhiên, giải thích trên vẫn chưa được dư luận đồng tình bởi nó không phù hợp với chính các qui định của pháp luật. Nếu theo điều 56 Luật đất đai 2003 thì giá bồi thường phải sát với giá chuyển nhượng thực tế trên thị trường; khi có chênh lệch lớn thì phải điều chỉnh cho phù hợp. Trong khi đó, mức giá bồi thường hiện nay chỉ trên 30 triệu đồng/m2 mà giá thị trường lên tới hơn 100 triệu đồng/m2 là chênh lệnh quá lớn. Còn theo Luật Đất đai năm 2013, “quy định giá đất bồi thường không áp dụng theo bảng giá đất mà áp dụng giá đất cụ thể do UBND cấp tỉnh quyết định tại thời điểm quyết định thu hồi đất”. Như vậy, dù hiểu theo Luật Đất đai 2003 hay 2013 thì giá đất bồi thường của dự án này đều chưa đúng pháp luật, chưa hợp lý, cần phải được xem xét lại.

Một vô lý khác là ngay trong một thửa đất lại đưa ra nhiều mức giá khác nhau rất rườm rà cho các phần đất  có góc chữ T, chữ L. “Điều này có thể áp dụng đối với GPMB các khu phố dân cư có tên đường phố hình thành từ lâu. Song với Khu tập thể quân đội không phải là ngõ phố và việc hình thành các góc chữ T, L do lịch sử cấp đất, cấp úy được một gian, cấp tá thì một gian rưỡi nhưng về bản chất thì từng căn hộ vẫn nguyên là một thửa khuôn khổ như khi xây dựng. Khi bồi thường cần phải áp dụng một giá và tính đến đặc thù này, không nên áp dụng như cách tính của Ban bồi thường, GPMB quận Hai Bà Trưng” – ông Đào Văn Mão kiến nghị.

Theo phản ánh của các hộ dân, còn nhiều vấn đề khác cần được làm rõ như: Việc bồi thường phần đất nhà vệ sinh của Khu tập thể đã được thực hiện ra sao, số tiền bồi thường nay ở đâu, sự thiếu công bằng, thiếu minh bạch trong bố trí các căn hộ tái định cư…Phóng viên Báo Kinh doanh & Pháp luật sẽ tiếp tục phản ánh những “khuất tất” xung quanh vấn đề này trong các số báo tới.

Tại dự án giao thông quan trọng này, có thể nói UBND thành phố Hà Nội đã rất tích cực, chủ động, linh hoạt trong đẩy nhanh tiến độ GPMB. Song việc thực hiện của Ban bồi thường, GPMB quận Hai Bà Trưng còn nhiều bất cập, rườm rà, chưa giải quyết thỏa đáng các khiếu nại của dân là nguyên nhân chính khiến dự án bị chậm tiến độ. Những vấn đề trên cần được tập trung giải quyết thấu đáo trong thời gian tới, tránh tình trạng “trên chỉ đạo một đằng, dưới “rườm rà” một kiểu”.

Công Minh - Thái Kiên