1. Mảng tối u ám

Khủng bố "hoành hành"

Năm 2015 chứng kiến hàng loạt các vụ khủng bố đẫm máu trên toàn thế giới. Chỉ trong 1 năm, thủ đô Paris của nước Pháp phải gánh chịu tới 2 vụ khủng bố đẫm máu.

Các vụ khủng bố tháng 1 và 11 năm nay tại Pháp đều có yếu tố nhập cư khi các nghi phạm hoặc là gốc gác nhập cư hoặc là thành viên IS mới xâm nhập châu Âu qua tuyến đường Balkan. Với mục đích trả thù, những phần tử IS muốn răn đe các quốc gia đang tấn công lực lượng này ở Syria và Iraq. Pháp vốn là một đồng minh tích cực tham gia các cuộc không kích chống IS do Mỹ dẫn đầu, nên thủ đô Paris – trái tim của châu Âu đã được chọn là mục tiêu.

Trong năm 2015, tổ chức khủng bố IS vẫn tiếp tục gây thanh thế, dù đã bị hao hụt lực lượng từ các cuộc không kích của liên minh do Mỹ đứng đầu và Nga. Cách thức mà các tổ chức này tiến hành hiện cũng khác trước, đó là “Điều khiển từ xa”. Hàng loạt vụ tấn công khủng bố trên thế giới năm 2015, từ Paris, Tunisia, Beirut, Copenhagen, San Bernardino, tới vụ khủng bố chiếc máy bay chở khách Nga trên bầu trời Sina, Ai Cập đều không phải do IS hoàn toàn thực hiện mà là giật dây những kẻ bị cực đoan hóa bởi chính sách tuyên truyền của IS tại những quốc gia bản địa.

Cuộc chiến chống khủng bố vẫn chưa thống nhất

Cuộc chiến chống IS năm 2015 cũng đã được đẩy mạnh, với sự tham gia không kích của Nga và mới đây là Anh. 

Liên minh quân sự quốc tế gồm 65 quốc gia do Mỹ dẫn đầu đã mở chiến dịch không kích nhằm vào nhóm phiến quân IS tại Iraq từ tháng 8/2014 và mở rộng sang Syria từ tháng 9/2014. 

Ngày 30/9, Nga bắt đầu mở chiến dịch không kích khủng bố từ các căn cứ tại Syria theo đề nghị của Tổng thống nước này. Điện Kremlin tuyên bố việc Nga can thiệp vào Syria bằng các đợt không kích là nhằm tiêu diệt các mục tiêu của tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng IS. 

Các chiến dịch quân sự của Nga tại Syria là riêng rẽ, không phối hợp với liên quân do Mỹ đứng đầu. Điều này làm dấy lên lo ngại về khả năng đối đầu giữa Nga và lực lượng liên quân. Sự lo ngại này là có cơ sở khi vào cuối tháng 11 các chiến đấu cơ F-16 của Thổ Nhĩ Kỳ đã bắn rơi một máy bay quân sự Su-24 của Nga, khiến một phi công tử nạn.

Bởi vậy, cuộc chiến chống IS toàn cầu vẫn chưa thống nhất, vì hiện có tới 3 mặt trận chống IS tại Iraq và Syria là liên minh do Mỹ đứng đầu, Nga và liên minh quân sự gồm 34 quốc gia Arab và Hồi giáo do Saudi Arabia đứng đầu. Mỗi mặt trận có một lợi ích riêng và điều này đang cản trở một chiến thuật hợp tác quốc tế nhằm chống lại mối đe dọa chung.

Khủng hoảng di cư

Hệ lụy từ cuộc nội chiến, xung đột cùng khủng bố ngày càng gia tăng và phức tạp tại Syria và Iraq dẫn đến cuộc di cư lớn nhất toàn cầu và là nơi nảy sinh làn sóng khủng bố trên toàn thế giới.

Sự trỗi dậy của tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) tại Syria, Iraq, chiếm phần lớn lãnh thổ tại hai nước này để lập thành nhà nước riêng đẩy cuộc sống của người dân tại hai nước vào cảnh khốn cùng. Nghèo đói, chiến tranh, khủng bố buộc người dân tại Syria và Iraq liều mình tìm lối thoát sang Châu Âu, dẫn đến cuộc khủng hoảng di cư toàn cầu. 

Làn sóng người di cư ồ ạt từ các nước Trung Đông và Bắc Phi đổ vào châu Âu đã biến thành cuộc khủng hoảng di cư nghiêm trọng nhất kể từ sau Chiến tranh thế giới thứ II, gây ra hậu quả về an ninh, kinh tế - xã hội cho châu Âu và thế giới, đồng thời gây bất đồng về chính sách ứng phó trong nội bộ Liên minh châu Âu.

Nếu đặt trong bối cảnh chung của thế giới, cuộc khủng hoảng di cư là một biểu hiện của thực trạng các thiết chế tại các khu vực bị thất bại, nơi mà sự đối đầu và thiếu lòng tin sâu sắc giữa các nước lớn khiến các hồ sơ lớn không thể giải quyết, bên cạnh việc chủ nghĩa dân tộc lên ngôi cả về chính trị và kinh tế. Cuộc khủng hoảng di cư khiến các chính phủ và người dân châu Âu lo ngại nhất là ở chỗ nó đã tạo ra một bức tranh an ninh thiếu an toàn hơn cho châu Âu. Không thể loại trừ khả năng chính IS đứng đằng sau nhiều đường dây buôn người đưa các thành viên trà trộn vào châu Âu.

Thảm họa công nghiệp

Năm 2015, thế giới tiếp tục chứng kiến hàng loạt thảm hoạ khiến hàng trăm người thiệt mạng, để lại hậu quả nặng nề và buộc giới chức phải nhìn nhận lại cách quản lý như vụ nổ kinh hoàng tại Thiên Tân (Trung Quốc), vụ tai nạn máy bay Germanwing (Đức)….

Vụ nổ kinh hoàng tại Thiên Tân cướp đi sinh mạng của 173 người trong đó có 100 lính cứu hoả, 700 người bị thương, hàng nghìn người mất nhà cửa, đánh dấu thảm hoạ công nghiệp tồi tệ nhất Trung Quốc. Sự kiện ở Thiên Tân cùng nhiều vụ tai nạn khác thời gian gần đây đã phơi bày những vấn đề nghiêm trọng về an toàn lao động – hệ quả của việc “tăng trưởng nóng” ở Trung Quốc. Thảm họa này được coi là dấu hiệu báo trước những nguy cơ từ quả bom nổ chậm Trung Quốc nơi vốn được coi là “công xưởng” của toàn cầu. Qua đây, Trung Quốc phải giật mình nhìn lại, họ không thể mãi tự xưng là động lực của nền kinh tế thế giới trong khi không bảo đảm vấn đề an ninh và an toàn công nghiệp. Năm tới, các chuyên gia kinh tế thế giới cũng khó dự đoán được tình hình kinh tế Trung Quốc nhưng họ biết chắc, Trung Quốc sẽ phải "dọn dẹp" những đống lộn xộn mà những quả "bong bóng" kinh tế nổ tung để lại.

Giữa lúc căng thẳng leo thang, Thổ Nhĩ Kỳ đã bắn rơi một máy bay chiến đấu Su-24 của Nga tại khu vực biên giới Syria-Thổ Nhĩ Kỳ với cáo buộc vi phạm không phận. Vụ việc như “đổ thêm dầu vào lửa” trong quan hệ giữa Ankara và Moscow. 

Quan hệ Nga-phương Tây vẫn “căng như dây đàn”

Quan hệ giữa Nga và phương Tây đã trở nên căng thẳng vào năm 2014 sau cuộc khủng hoảng tại Ukraine, khi Moscow ủng hộ phe đòi độc lập ở miền đông nước này và sáp nhập bán đảo Crimea. Sự căng thẳng này không những không lắng dịu, mà còn tiếp tục gia tăng trong năm 2015, nhất là sau khi Nga can thiệp quân sự vào Syria.

Cuộc đối đầu giữa Moscow và Kiev đã tiếp diễn khi hai nước có các biện pháp “ăn miếng trả miếng” liên quan tới các thỏa thuận năng lượng, thực phẩm, hàng không. Trong khi đó, chính sách mở rộng về phía đông của NATO đã gây thêm căng thẳng trong quan hệ với Nga. Việc Nga mở chiến dịch quân sự chống khủng bố tại IS tại Syria, độc lập với chiến dịch không kích của liên quân do Mỹ đứng đầu tại Iraq và Syria, khiến phương Tây lo ngại về các tham vọng địa chính trị của Moscow.

Giữa lúc căng thẳng leo thang, Thổ Nhĩ Kỳ đã bắn rơi một máy bay chiến đấu Su-24 của Nga tại khu vực biên giới Syria-Thổ Nhĩ Kỳ với cáo buộc vi phạm không phận. Vụ việc như “đổ thêm dầu vào lửa” trong quan hệ giữa Ankara và Moscow. 

2. Điểm sáng hy vọng

Bên cạnh những mảng tối, năm 2015 thế giới đạt được không ít thành tựu quan trọng, được đánh giá sẽ mang đến hy vọng về kinh tế, môi trường và xã hội. 

Thế giới đạt thỏa thuận lịch sử về biến đổi khí hậu

Lần đầu tiên trên thế giới, hội nghị thượng đỉnh khí hậu thế giới COP 21 đã thông qua thỏa thuận lịch sử với đồng nhất của 195 quốc gia thành viên Công ước khung của Liên Hợp quốc và nhiều điều khoản cam kết mạnh mẽ. Thỏa thuận này đã kết thúc những tranh cãi kéo dài nhiều năm giữa các nước giàu và nước nghèo trong việc thực hiện chiến dịch hàng nghìn tỷ USD nhằm đối phó với tình trạng nóng lên toàn cầu và tác động của biến đổi khí hậu. 

Hoàn tất đàm phán hiệp định lịch sử TPP

Sau 5 năm đàm phán, Mỹ và 11 nước thành viên thuộc khu vực châu Á-Thái Bình Dương gồm Úc, Brunei, Canada, Chile, Malaysia, Mexico, New Zealand, Peru, Singapore, Nhật Bản và Việt Nam cuối cùng đã hoàn tất đàm phán Hiệp định Đối tác Thương mại Xuyên Thái Bình Dương (TPP) vào tháng 10, một hiệp định thương mại có quy mô lớn nhất trong lịch sử. TPP bao phủ khoảng 40% nền kinh tế toàn cầu, và sẽ tạo ra một khối kinh tế Thái Bình Dương mới. Hiệp định được coi là hình mẫu cho hợp tác kinh tế khu vực trong những năm đầu của thế kỷ 21.

Thỏa thuận lịch sử về vấn đề hạt nhân của Iran

Được khởi động từ năm 2002, tiến trình đàm phán hạt nhân Iran cuối cùng đã mang lại kết quả tích cực vào tháng 7/2015. Sau nhiều lần bỏ lỡ hạn đích và những cuộc đàm phán giằng co, Iran và nhóm P5+1 (gồm Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc, Mỹ và Đức) đã đạt được một thỏa thuận lịch sử, cho phép dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt để đổi lấy việc Cộng hòa Hồi giáo ngừng chương trình hạt nhân.

Thành lập cộng đồng ASEAN

Năm 2015 đánh dấu sự kiện quan trọng của Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) khi Cộng đồng ASEAN đã ra đời sau 13 năm kể từ khi Hiệp hội đề xuất ý tưởng về cộng đồng chung, ngày 31/12/2015. Cộng đồng ASEAN chính thức ra đời với 3 trụ cột chính là Cộng đồng Chính trị - An ninh, Cộng đồng Kinh tế và Cộng đồng Văn hóa – Xã hội, đánh dấu bước phát triển quan trọng trong tiến trình liên kết sâu rộng của ASEAN, hướng tới mục tiêu “Một tầm nhìn – Một bản sắc – Một cộng đồng”. 

“Sự hình thành của Cộng đồng ASEAN đã tạo ra một dấu mốc trong tiến trình liên kết, đảm bảo hòa bình, an ninh và tự cường dài lâu trong một khu vực hướng ra bên ngoài, với các nền kinh tế năng động, cạnh tranh và liên kết sâu rộng, và một cộng đồng thu nạp dựa trên ý thức mạnh mẽ về sự gắn kết và bản sắc chung” các lãnh đạo ASEAN hy vọng.

Quan hệ Cuba-Mỹ khởi sắc sau nửa thế kỷ thù địch

Trong số rất nhiều gam màu tối của bức tranh thế giới trong năm vừa qua, Cuba là một điểm sáng đầy tích cực. Trong những năm cuối cùng của nhiệm kỳ Tổng thống Mỹ Barack Obama, quan hệ Mỹ - Cuba bất ngờ có những tiến triển vượt bậc theo chiều hướng ấm lên trong bối cảnh Cuba đang đổi thay từng ngày. Trong khi đó, kinh tế tư nhân đang là động lực chính tạo ra sự thay đổi bên trong quốc đảo Caribe này.

Trâm Anh (Tổng hợp)