Chính sách thu hút đầu tư vào khu công nghiệp (KCN) đang tạo ra những con số ấn tượng kể cả về lượng và chất. Cả nước hiện có 295 KCN với tổng diện tích đất tự nhiên 83.626 ha, trong đó tổng diện tích đất công nghiệp có thể cho thuê 55.691 ha (chiếm 66%). Tổng diện tích đất công nghiệp đã cho thuê của các KCN đạt 25.370 ha, tỷ lệ lấp đầy các KCN đạt 47%. Riêng các KCN đã đi vào hoạt động, tỷ lệ lấp đầy đạt trên 65%.

Hiện có trên 2,2 triệu công nhân lao động trực tiếp đang làm việc tại các KCN, trong đó, lao động nữ trên 1,5 triệu người, lao động nam gần 0,7 triệu người - bằng 31%; lao động Việt Nam gần 2,16 triệu người, lao động nước ngoài là 33,7 nghìn người - chiếm 1,5%.

Theo quy hoạch phát triển các KCN ở Việt Nam, đến năm 2020 tổng số công nhân, lao động tại các KCN đạt khoảng 7,2 triệu. Số công nhân, lao động tại các KCN cả nước có nhu cầu về chỗ ở đến năm 2020 là khoảng 4,2 triệu người, tương đương khoảng 33,6 triệu m2 nhà ở.

Thực tế, các KCN mới chỉ có khoảng 20% công nhân lao động có chỗ ở ổn định, số còn lại vẫn đang phải thuê chỗ ở tạm. Đa số công nhân ngoại tỉnh làm việc tại các KCN trên cả nước đều phải thuê nhà trọ của tư nhân với giá thuê từ 200 - 300 nghìn đồng/người/tháng. Các phòng trọ thuê của tư nhân hầu hết đều rất chật hẹp (diện tích sử dụng bình quân từ 2-3m2/người), điều kiện vệ sinh, môi trường không đảm bảo. Trong khi mức thu nhập bình quân hằng tháng của công nhân lao động làm việc tại các KCN còn thấp, từ 3,0-4,0 triệu đồng/người/tháng.

Chỗ ở tạm bợ, không đảm bảo điều kiện sống tối thiểu đã gây ảnh hưởng xấu đến sức khoẻ, đời sống của công nhân và làm xáo trộn tình hình trật tự, an toàn xã hội tại nhiều KCN. Chính vì vậy, việc giải quyết đáp ứng chỗ ở ổn định cho công nhân lao động tại các KCN là rất cấp bách và cần thiết.

Vì sao doanh nghiệp chưa đầu tư xây dựng nhiều nhà ở công nhân? Có nhiều nguyên nhân, nhưng nguyên nhân chính vẫn là thiếu quỹ đất để đầu tư xây dựng nhà; đầu tư nhà ở công nhân thuê đòi hỏi chi phí đầu tư lớn và dài hạn, trong khi lãi suất vay để đầu tư cao, thời gian thu hồi vốn dài nên các doanh nghiệp không mặn mà đầu tư...

Ông Vũ Hồng Quang, Phó Trưởng ban Chính sách Kinh tế - Xã hội và Thi đua khen thưởng (Tổng LĐLĐ Việt Nam) nhận định, hầu hết các địa phương hiện nay đều đã có quy hoạch và chương trình phát triển nhà ở nói chung trong đó có NOXH, nhà ở dành cho công nhân, tuy nhiên công tác triển khai thực hiện vẫn còn nhiều hạn chế. Chỉ tính trong giai đoạn từ năm 2010 - 2015, các địa phương đã đăng ký trên 110 dự án xây dựng nhà ở cho công nhân để phục vụ chỗ ở cho hơn 960.000 người lao động, tuy nhiên số dự án hoàn thành đưa vào sử dụng rất ít, trong khi nhu cầu về chỗ ở của công nhân, lao động ngày càng tăng.

Trong khi đó, việc phát triển các KCN hiện nay chủ yếu vẫn chỉ tập trung vào xây dựng các cơ sở sản xuất kinh doanh chứ chưa quan tâm đến việc xây dựng nhà ở và các công trình hạ tầng xã hội thiết yếu cho người lao động như: nhà ở, nhà trẻ, mẫu giáo, trường học, khu vui chơi giải trí... Do đó, phần lớn người lao động vẫn đang phải chấp nhận ăn ở trong điều kiện tạm bợ, nhếch nhác. Theo thống kê trên cả nước, trung bình chỉ có 1 doanh nghiệp/1 địa phương tự triển khai xây dựng hoặc đi thuê nhà ở cho công nhân

Có mặt tại hội thảo, dưới góc độ của doanh nghiệp tham gia xây dựng NOXH, ông Lê Quang Hiệp, Phó TGĐ Tổng Công ty Đầu tư phát triển nhà và đô thị phát biểu, thực tế một số địa phương hiện nay vẫn chưa thực sự nhiệt tình tham gia hoặc chỉ hưởng ứng theo phong trào chứ chưa có giải pháp, chính sách cụ thể như bố trí quỹ đất, hỗ trợ các nhà đầu tư để tạo sức hút với các doanh nghiệp tham gia xây dựng NOXH… Mặc dù theo quy định, mỗi dự án phải dành 20% diện tích đất cho NOXH tuy nhiên vị trí của các dự án vẫn chưa thực sự phù hợp với điều kiện sinh hoạt, đi lại của các đối tượng thụ hưởng…

Theo đánh giá, mặc dù Chính phủ đã ban hành một số cơ chế, chính sách phát triển loại hình nhà ở này nhưng cho đến nay, những chính sách này cũng bắt đầu bộc lộ những bất cập cần có sự sửa đổi, bổ sung thích hợp. Thêm nữa, việc triển khai gói hỗ trợ 30.000 nghìn tỷ đồng cũng có nhiều vấn đề vướng mắc, thủ tục phiền hà khiến tốc độ giải ngân ì ạch, chưa phát huy tác dụng như mong muốn. Nghịch lý là, đối tượng được mua NOXH phải có thu nhập dưới mức chịu thuế là 9 triệu đồng/tháng nhưng với phía ngân hàng, đây lại là đối tượng khó có khả năng trả nợ với mức giá bán tại các dự án nhà ở như hiện nay.

Ngoài ra, theo ông Trần Ngọc Hùng, Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam, vẫn còn một rào cản nữa trong việc phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp tại các đô thị và các KCN, đó là Luật Nhà ở 2014 đã quy định rất rõ các hình thức huy động vốn để phát triển NOXH, mà trong đó có một nguồn vốn quan trọng từ ngân sách Nhà nước. Thế nhưng do không có quy định cụ thể, nhất là từ nguồn ngân sách Nhà nước của Trung ương và địa phương nên nguồn vốn này không ổn định và tùy thuộc vào kinh phí phân bổ của mỗi địa phương.

Mai Hoa - (Theo CAND, Lao Động)