Việt Nam và các nước trong khu vực ASEAN đang trong quá trình xây dựng Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC). Dự kiến, năm 2015, thị trường Việt Nam sẽ có sự thay đổi lớn khi Hiệp định Thương mại tự do (FTA) với Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Australia, New Zealand và Ấn Độ chính thức có hiệu lực tại nước ta. Các Hiệp định xây dựng AEC và 5 Hiệp định FTA ASEAN+1 đang và sẽ đem lại những tác động nhiều chiều, nhất là trong dài hạn, đối với thương mại và đầu tư của Việt Nam.

Theo lộ trình cắt giảm thuế quan thuộc khuôn khổ Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA), từ năm 2018, thuế suất thuế nhập khẩu ôtô nguyên chiếc (CBU) từ các nước Đông Nam Á sẽ giảm về 0%. Điều này sẽ cực kì khó khăn đối với các DN sản xuất ô tô tại Việt Nam. Bởi lẽ nhiều hãng xe có nhà máy hay cơ sở sản xuất ở nhiều nước trong khu vực Asean sẽ có quyền lựa chọn nhiều hơn. Như vậy, các hãng sản xuất ô tô của Việt Nam sẽ đối mặt với những nguy cơ lớn.

Khi thuế suất các mặt hàng trong khối ASEAN giảm xuống bằng 0%, thị trường Việt Nam sẽ trở thành nơi tiêu thụ xe nước ngoài. Theo thông tin từ Viện nghiên cứu Mitsubishi (Nhật Bản) cho biết, một số doanh nghiệp Nhật Bản đang cân nhắc chuyển nhà máy từ Việt Nam sang Thái Lan. Bởi Thái Lan là thị trường tiêu thụ rộng mở hơn 1,6 triệu xe/năm trong đó thị trường nội địa khoảng trên 600 ngàn xe/năm, trong khi đó Việt Nam dung lượng thị trường chỉ là hơn 100 ngàn/năm.

Hiện, Việt Nam hiện mới chỉ 210 doanh nghiệp tham gia ngành công nghiệp phụ trợ ô tô và chủ yếu sản xuất các loại phụ tùng đơn giản, có hàm lượng công nghệ thấp, như gương, kính, ghế ngồi, bộ dây điện, ắc quy, sản phẩm nhựa... Cũng theo kết quả khảo sát VAMA, hiện cả nước có hơn 20 doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô, nhưng thực tế số doanh nghiệp đầu tư bài bản và đang có những sản phẩm bán tốt trên thị trường chỉ đếm trên đầu ngón tay. Khả năng cạnh tranh yếu kém cùng với tình hình kinh tế khó khăn đã đẩy ngành sản xuất ô tô trong nước vào tình trạng khó khăn: Sản lượng bán xe giảm, thua lỗ, thậm chí rút lui khỏi thị trường.

Việt Nam đang rục rịch với chiến lược phát triển ô tô song cũng đặt ra nhiều tham vọng, đặt mục tiêu đến 2035, số xe sản xuất lắp ráp trong nước chiếm khoảng 78% so với nhu cầu nội địa, bên cạnh đó, tổng lượng xe xuất khẩu đạt khoảng 90.000 chiếc...

Với hiệu lực của Hiệp định AEC, hàng loạt xe giá rẻ thuộc nhiều phân khúc của Toyota, Honda, Suzuki, Mazda hay Daihatsu... mới trình làng tại Indonesia, Philippines 2 thị trường quan trọng của khu vực Đông Nam Á cũng được dự báo sẽ sớm xuất hiện tại Việt Nam. Giá thành lắp ráp từ các nước ASEAN giảm hơn nhiều lần so với Việt Nam, hàng rào thuế quan được xóa bỏ chắc chắn những mẫu mã ô tô lớn của thị trường các nước trong khu vực ASEAN sẽ rẻ hơn nhiều lần so với hiện tại. Điều này sẽ "làm khó" cho thị trường ô tô trong nước.

Thông tin từ Bộ Công thương Việt Nam cho biết Bộ đang soạn thảo Bản chiến lược phát triển Công nghiệp đến 2020 tầm nhìn đến 2030 để trình Chính phủ trong thời gian tới, với trọng tâm là các chính sách về thuế với ôtô để khuyến khích các doanh nghiệp. Một trong những thông tin quan trọng là Bộ có đề ra phương án giảm 50% với thuế tiêu thụ đặch biệt và lệ phí trước bạ với xe có dung tích xi-lanh dưới 2.0L sản xuất lắp ráp trong nước.

Liệu rằng, thời gian tới ngành công nghiệp ô tô của Việt Nam sẽ phải đối chọi với "bão" thị trường khi hàng loạt hãng ô tô lớn trong khu vực vào nước ta ra sao?

Ngọc Bích (TH)