Theo số liệu được Bộ Tài chính mới công bố, tính đến thời điểm 30/9, số dư Quỹ bình ổn giá xăng dầu tổng hợp theo báo cáo của các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu là 2.776,368 tỷ đồng.

Số dư Quỹ bình ổn giá xăng dầu tại thời điểm 30/6 là 1.794, 400 tỷ đồng. Như vậy, tổng số trích Quỹ trong quý III lên tới 1.189,513 tỷ đồng.

Trong quý này, số tiền được trích từ quỹ cho việc bình ổn giá là 355,315 tỷ đồng. Số lãi phát sinh trên số dư Quỹ bình ổn giá xăng dầu là 2,822 tỷ đồng.

Một số đơn vị có số dư Quỹ bình ổn xăng dầu lớn như Tập đoàn xăng dầu Việt Nam là 1.814 tỷ đồng; Tổng công ty Dầu Việt Nam (PV oil) là 146 tỷ đồng; Tổng công ty xăng dầu Quân đội là 336 tỷ đồng.

Trong khi đó, vẫn còn 10/19 thương nhân đầu mối xăng dầu có số dư quỹ âm như CTCP xăng dầu và dịch vụ hàng hải STS số dư -27 tỷ triệu đồng; CTCP Đầu tư dầu khí Nam Sông Hậu -33 tỷ đồng.

Theo lý thuyết, khi giá xăng dầu thế giới giảm thấp, cơ quan điều hành yêu cầu doanh nghiệp đầu mối trích lập quỹ bình ổn (300 đồng/lít) với mục đích “để dành” nhằm có nguồn dự trữ để ứng phó khi giá tăng cao. Đến thời điểm, giá xăng dầu tăng cao, quỹ bình ổn sẽ được xả để tránh cho giá xăng dầu trong nước không bị tăng sốc.

Trên thực tế, mức trích lập Quỹ bình ổn 300 đồng/lít đã được áp dụng kể từ đầu tháng 6/2015 khi mặt hàng này bước vào chu kỳ giảm liên tục và giả thiết đặt ra, nếu không tồn tại Quỹ bình ổn và mức trích lập 300 đồng/lít, giá xăng có thể giảm sâu hơn nữa.

Dù phía cơ quan điều hành liên tục khẳng định, Quỹ bình ổn là một giải pháp cần thiết và phù hợp, mang lại lợi ích cho người tiêu dùng nhưng giới chuyên gia thì cho rằng, cơ chế vận hành quỹ chưa ổn, gây nhiễu giá, dễ bị ăn gian, lợi dụng. 

TS. Nguyễn Đức Độ, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế - Tài chính (Học viện Tài chính) cho biết, về bản chất Quỹ bình ổn chỉ hiệu quả khi thị trường lên xuống nhịp nhàng trong chu kỳ ngắn và có thể dự báo được còn thị trường diễn biến theo một chiều lên hoặc xuống trong thời gian dài và mức độ tăng, giảm lớn dùng Quỹ bình ổn rất khó giữ được sự bình ổn của thị trường.

"Bản chất của thị trường mang tính đầu cơ, khi lên rất nhanh, xuống rất mạnh do đó Quỹ bình ổn chỉ làm chậm tiến trình điều chỉnh giá", ông Độ phân tích.

PGS-TS Đặng Đình Đào, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và Phát triển - Trường ĐH Kinh tế Quốc dân (Hà Nội), cũng cho rằng, vận hành Quỹ bình ổn giá hiện nay dẫn đến tình trạng điều hành giá xăng chưa “thỏa đáng” với người tiêu dùng. Bởi lẽ, không một ai muốn mua hàng giá cao dưới hình thức “bỏ tiền ra cho người khác giữ” trong khi rất khó kiểm soát được đồng tiền của mình được sử dụng ra sao.

Giới chuyên gia nhiều lần đưa ra khuyến nghị nên bỏ quỹ bình ổn bởi về bản chất quỹ này hoàn toàn không cần thiết và không mang lại lợi ích cho người tiêu dùng.

Mai Anh (TH theo Dân trí, Bizlive)