Theo Biên bản Kỳ họp, Quốc hội đã thực hiện các nội dung: Nghe diễn văn khai mạc Kỳ họp và Báo cáo của Chính phủ Lâm thời về những công việc đã làm, thành lập Chính phủ Liên hiệp kháng chiến, bầu Ban Thường trực Quốc hội và Ban Dự thảo Hiến pháp, Thông qua Tuyên ngôn của Quốc hội và 12 điện văn của Quốc hội gửi lời chào và kêu gọi đến nhân dân, cơ quan, tổ chức trong nước và quốc tế ủng hộ cuộc đấu tranh giành độc lập của dân tộc Việt Nam.

Mở đầu bài diễn văn khai mạc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Cuộc Quốc dân đại biểu đại hội lần này là lần đầu tiên trong lịch sử của nước Việt Nam ta. Nó là một kết quả của cuộc Tổng Tuyển cử ngày 06/01/1946”, và lý giải nhân tố sâu xa của những sự kiện đó là do “kết quả của sự hy sinh, tranh đấu của tổ tiên ta, nó là kết quả của sự đoàn kết anh dũng phấn đấu của toàn thể đồng bào Việt Nam ta, sự đoàn kết của toàn thể đồng bào không kể già trẻ, lớn bé, gồm tất cả các tôn giáo, tất cả dân tộc trên bờ cõi Việt Nam đoàn kết chặt chẽ thành một khối hy sinh không sợ nguy hiểm tranh lấy nền độc lập cho Tổ quốc”.

Trong hoàn cảnh Việt Nam năm đầu tiên sau Cách mạng Tháng Tám, trước sự đe dọa, chống phá chính quyền của các thế lực thù trong giặc ngoài, để tăng thêm khối đoàn kết toàn dân, đoàn kết dân tộc, đoàn kết trong Quốc hội, Người đã đề nghị, “trong lúc toàn thể đồng bào đương tranh đấu thì có những đồng chí cách mạng Việt Nam ở hải ngoại không có thì giờ tham gia vào cuộc tổng tuyển cử của dân ta. Vì thế, muốn tỏ sự đoàn kết toàn dân, Chính phủ xin đề nghị với Đại hội mở rộng số đại biểu ra thêm 70 người nữa. 70 người ấy là mời các đồng chí ở hải ngoại về Việt Nam Quốc dân Đảng và Việt Nam Cách mệnh Đồng minh Hội, và như thế là Quốc hội của ta tỏ cho thế giới, cho toàn dân biết là chúng ta đoàn kết, nhất trí; mà đoàn kết, nhất trí, thì việc gì cũng thành công.” Đó là một đề nghị, một thỉnh cầu nhằm mục tiêu quan trọng, hợp lý và có tác dụng làm tăng tình đoàn kết nhân dân, đã được toàn thể đại biểu Quốc hội tán thành, các đại biểu của Việt Nam Quốc dân đảng và Việt Nam Cách mạng Đồng minh Hội đã được mời vào phòng Hội đồng. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thay mặt Chính phủ Lâm thời cảm ơn Quốc hội đã chuẩn y lời thỉnh cầu của Chính phủ và thay mặt Chính phủ hoan nghênh đại biểu các nơi.

Để khẳng định trước Quốc hội, trước toàn thể đại biểu và nhân dân, Người đã điểm lại thành phần tham dự Kỳ họp và nhấn mạnh về tình đoàn kết dân tộc của nhân dân Việt Nam: “trong cuộc toàn quốc đại biểu đại hội này, các đảng phái đều có đại biểu mà đại biểu không đảng phái cũng nhiều, đồng thời phụ nữ và đồng bào dân tộc thiểu số cũng đều có đại biểu. Vì thế cho nên các đại biểu trong Quốc hội này không phải đại diện cho một đảng phái nào mà là đại biểu cho toàn thể quốc dân Việt Nam. Đó là một sự đoàn kết tỏ ra rằng lực lượng của toàn dân Việt Nam đã kết lại thành một khối.”

Thay mặt Chính phủ Liên hiệp lâm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh báo cáo với Quốc hội công việc đã làm trong 6 tháng và nêu rõ: “Việc hệ trọng nhất bây giờ là kháng chiến” và tin tưởng rằng, “từ giờ về sau, Quốc hội và Chính phủ còn có những gánh nặng, phải bước qua nhiều sự khó khăn, nhưng tôi chắc rằng quốc dân sẽ nhất trí, dựa vào sức đoàn kết mà làm việc, và như thế thì dù có khó khăn đến đâu, kháng chiến sẽ thắng lợi và kiến quốc sẽ thành công. Bây giờ Chính phủ lâm thời giao lại quyền cho Quốc hội để tổ chức một Chính phủ mới: một chính phủ kháng chiến và kiến quốc”. 

Quốc hội hoàn toàn nhất trí với bản báo cáo của Chủ tịch Hồ Chí Minh và tuyên bố “Chủ tịch Hồ Chí Minh xứng đáng với Tổ quốc”. Quốc hội đã trao cho Người quyền thành lập Chính phủ mới.

Quốc hội thông qua tuyên ngôn, các điện văn gửi nhân dân toàn quốc, gửi các chiến sĩ ngoài mặt trận, gửi anh em các dân tộc thiểu số... Tuyên ngôn của Quốc hội nêu rõ: “Chủ quyền của nước Việt Nam độc lập thuộc về toàn thể nhân dân Việt Nam”. 

Quốc hội cũng thảo luận về việc lập Ban Thường trực để thay mặt Quốc hội. Ban Thường trực Quốc hội được bầu ra với 15 Uỷ viên chính thức, 3 Uỷ viên dự khuyết, do cụ Nguyễn Văn Tố làm Trưởng ban. Cuối cùng, Quốc hội đã bầu ra Ban dự thảo Hiến pháp gồm 11 người.

Theo đề nghị của Chủ tịch kỳ họp Quốc hội khoá I Ngô Tử Hạ, Quốc hội tán thành Hồ Chí Minh làm Chủ tịch Chính phủ, Nguyễn Hải Thần làm Phó Chủ tịch. Quốc hội công nhận Chính phủ Liên hiệp kháng chiến, Cố vấn đoàn, Kháng chiến Uỷ viên hội và “trao quyền bính” cho Chính phủ Liên hiệp kháng chiến. 

Chính phủ Liên hiệp kháng chiến được thành lập, có nhiệm vụ “thực hiện triệt để sự thống nhất các lực lượng của quốc dân về phương diện quân sự, tuyên truyền cũng như về phương diện hành chính tư pháp, tổng động viên nhân lực và tài sản của quốc gia theo nhu cầu của tình thế, để đưa kháng chiến đến thắng lợi và nước nhà đến độc lập hoàn toàn”.

Quốc hội lập nước

Theo Phó Giáo sư Lê Mậu Hãn (trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội), Quốc hội khóa I là Quốc hội lập nước, vì trước khởi nghĩa thì đã triệu tập Quốc dân đại hội Tân Trào, lập ra Ủy ban dân tộc giải phóng coi như tiền Chính phủ để quyết định khởi nghĩa giành chính quyền, thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Nhà nước chung của dân tộc. 

Ông nói: "Từ tư duy của Chủ tịch Hồ Chí Minh muốn thực hiện được pháp quyền thì phải có Hiến pháp. Mà để có Hiến pháp thì phải bầu cho được Quốc hội, cơ quan lập hiến. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói, một lá phiếu coi như một giá trị để củng cố Nhà nước này. Tất cả phải coi đó là quyền lợi của người công dân Việt Nam chúng ta, vì sau khi bầu Quốc hội rồi thì chiến tranh xảy ra."

Như vậy, Quốc hội khóa I là quốc hội đầu tiên sau khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời, để thực thi pháp quyền của Nhà nước độc lập dưới ngọn cờ độc lập, tự do của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Quốc hội đó đã thông qua Hiến pháp, thay mặt toàn dân quyết định những vấn đề cụ thể của đất nước. Vì thế, Hiến pháp đầu tiên có những giá trị rất lớn.

Thu Trang (Tổng hợp)