Tại Hội thảo khoa học "Những vấn đề đặt ra đối với dự án BOT và vai trò của Kiểm toán Nhà nước" được tổ chức sáng 15/9, Kiểm toán nhà nước cho biết trong thời gian vừa qua, dự án BOT đang thể hiện tính độc quyền bởi lựa chọn dự án mới chỉ phù hợp với điều kiện ngân sách nhà nước, nhu cầu do thiếu hạ tầng nhưng chưa phù hợp với thông lệ quốc tế và tính toán đến điều kiện kinh tế xã hội.

 

Các dự án BOT theo quy định phải áp dụng cho các dự án mới, xây dựng những con đường khác, nhưng hiện nay thực tế BOT đang trải ở các dự án cũ, không có đường nào cho người dân chọn lựa.

Chính vì vậy, hầu hết quốc lộ, cầu đường trở thành độc đạo cho chủ đầu tư BOT, không cho người dân lựa chọn đường đi thay thế. Dự án trở thành độc quyền và nhà đầu tư độc quyền thu tiền.

Đại diện của Kiểm toán nhà nước, ông Ngô Văn Quý khẳng định nhiều chủ đầu tư khi được giao làm các BOT qua những đoạn đường tránh đều tìm cách xin thêm, “lèo lái” thêm vài km vào đường quốc lộ để “những anh không đi đường tránh mà đi qua đường tăng cường vẫn phải nộp tiền”.

Đại diện của Kiểm toán nhà nước còn chỉ ra 4 vấn đề bất cập trong chính sách của nhà nước về quản lý dự án BOT.

Thứ nhất, Nhà nước chưa có quy định thống nhất về kỹ thuật trong việc kiểm kê số lượng phương tiện lưu thông trước khi phê duyệt dự án. Ông Quý lấy ví dụ về việc có đơn vị tư vấn đến đo lượng phương tiện chỉ trong 2 ngày, rồi quy cho 365 ngày. Do đó cần phải có một bộ quy định thống nhất vì nếu không độ chính xác không được đảm bảo.

Thứ hai là về quy định về đặt trạm thu phí. Hiện khoảng cách giữa các trạm thu phí tối thiểu là 70 km. Tuy nhiên, Bộ Tài chính lại đưa thêm “cơ chế mềm”. Nghĩa là nếu các trạm đặt dưới 70km thì nhà đầu tư có thể thoả thuận với chính quyền sở tại để xin đặt trạm. “Cơ chế mềm hay cơ chế xin cho này cần phải được bỏ ngay”, kiểm toán nhà nước kiến nghị.

Thứ ba là về lợi nhuận của nhà đầu tư hiện chưa có khung quy định cho từng vùng, địa phương. Cụ thể, với trường hợp dự án chỉ định thầu, Bộ GTVT thỏa thuận với nhà đầu tư, tham khảo lợi nhuận của các dự án khác để đưa ra mức cam kết lợi nhuận cho nhà đầu tư. Vì vậy, dẫn đến sự tùy tiện trong cam kết lợi nhuận lúc thì 12%, lúc thì 14% hay 15%.

Thứ tư là các cơ quan có thẩm quyền chưa có cơ chế kiểm soát lưu lượng phương tiện đi qua nhằm kiểm tra quá trình thu phí. Lấy ví dụ là dự án Pháp Vân - Cầu Giẽ, kiểm toán nhà nước cho biết đã phát hiện được nhà đầu tư báo cáo sai tận 500 triệu đồng một ngày. Điều này rất nghiêm trọng ảnh hưởng đến nguồn thu của dự án và thời gian hoàn vốn.

Đại diện Kiểm toán nhà nước cho rằng: "Nếu chúng ta chưa có cơ chế kiểm soát lưu lượng phương tiện thì không ai biết bao giờ hết thời gian thu phí và điều này khiến dư luận rất bức xúc. Chủ đầu tư không bao giờ chịu thiệt, họ luôn báo cáo lưu lượng thấp hơn để điều chỉnh thời gian thư 15 năm hoặc 20 năm đến khi nào lấy hết vốn thì thôi”.

Thu Trang (TH theo VTV, Dân trí, CafeF)