Theo Báo cáo của Chính phủ vào cuối tháng 3 vừa qua, nợ công (bao gồm nợ của doanh nghiệp Nhà nước, nợ của chính quyền địa phương) của Việt Nam đã chiếm 65% GDP, riêng nợ nước ngoài của Chính phủ đã vượt ngưỡng 50% cho phép. Còn trong báo cáo mới nhất điểm lại nửa chặng đường của năm 2016, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đánh giá rủi ro nợ công vượt trần (65% GDP) đang dần hiện hữu.

Thực trạng sử dụng ngân sách không hiệu quả như: Dự án đạm Ninh Bình phải bỏ dở chừng vì đầu tư 12.000 tỷ đồng, mỗi năm lỗ 2.000 tỷ đồng. Nhà máy xơ sợi Đình Vũ (Hải Phòng) đã chi 7.000 tỷ đồng đến nay vẫn đắp chiếu. Dự án đường sắt trên cao Cát Linh - Hà Đông (Hà Nội) khởi công tháng 10/2011, dự kiến hoàn thành vào năm 2015 nhưng đến nay vẫn chưa đi vào sử dụng mà vốn đã đội vốn gần 7.000 tỷ đồng.

Tổng hợp báo cáo kiểm toán năm 2015 của Kiểm toán Nhà nước cho thấy vẫn còn nhiều doanh nghiệp có vốn nhà nước làm ăn kém hiệu quả, thua lỗ, như: mỗi năm Tổng Công ty hàng hải Việt Nam (Vinalines) lỗ 3.400 tỷ đồng; Tổng Công ty Xây lắp dầu khí lỗ 3.500 tỷ đồng; Binh đoàn 15 lỗ 470 tỷ đồng... 

Các chuyên gia cho rằng, các khoản nợ trong nước của các doanh nghiệp này thường được Chính phủ hỗ trợ dưới các hình thức bổ sung vốn, khoanh nợ, giãn nợ, chuyển nợ, xóa nợ và để bù đắp phần chi tiêu ngân sách cho khu vực doanh nghiệp nhà nước. Chính phủ sẽ buộc phải phát hành trái phiếu cũng khiến nợ công tăng cao.

Theo các chuyên gia kinh tế, nợ công trong mấy năm gần đây tăng nhanh là do Việt Nam phải vay nợ mới để trả nợ cũ, và nếu đà nợ công vẫn cứ tăng đều như hiện nay thì nợ công sẽ vượt trần.

Nhận định về tình hình trên, ông Sandeep Mahajan, chuyên gia Kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới (World Bank) tại Việt Nam cảnh báo, các khoản nợ công và nợ do Nhà nước bảo lãnh của Việt Nam có thể sẽ nhanh chóng chạm mức trần do luật quy định là 65% GDP. Theo ước tính của WB, nợ công và nợ do Nhà nước bảo lãnh của Việt Nam hiện đã đạt mức 62,5% GDP.

Từng trả lời về vấn đề này trong vai trò Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân khẳng định Quốc hội đang kiểm soát chặt chẽ nợ công. Bà cho biết, chúng ta đang phấn đấu thay đổi cơ cấu nợ, tăng tỷ lệ nợ trong nước lên và vay dài hạn hơn. Quốc hội sẽ kiểm soát để Việt Nam không đi vào vết xe đổ của các quốc gia đi trước ở Châu Âu, Châu Mỹ.

Tuy nhiên, nợ công của Việt Nam vẫn đang tiếp tục tăng cao và nghĩa vụ trả nợ cũng ngày càng lớn. Các chuyên gia kinh tế khuyến cáo, thời gian tới, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt, thực chất hơn của hoạt động giám sát Quốc hội để kiểm soát nợ công, cần tăng cường công cụ kiểm toán trong giám sát nợ công.

Thu Trà (Tổng hợp)