Theo điều tra của PV cho thấy, Viện nghiên cứu cơ khí (Narime) vừa là đơn vị được giao làm nhiệm vụ tư vấn thiết kế, nhưng lại là đơn vị chế tạo thi công theo kiểu “vừa đá bóng vừa thổi còi”. Cụ thể tổ hợp nhà tư vấn trong nước bao gồm PEEC 1-4, Viện năng lượng, Narime và Tổng Cty thiết kế dầu khí. Điều đáng nói trong các đơn vị này thi Narime còn “ôm” gói thầu gia công 6.000 tấn sắt thép trị giá 330 tỷ đồng.

Về việc này tại cuộc họp ngày 24/9/2015 của một số đơn vị tham gia Dự án nhà máy nhiệt điện Sông Hậu 1 nêu rõ: Điểm yếu nhất của ngành cơ khí hiện nay là công tác làm tư vấn (E). Các nhà thầu chủ yếu vẫn tập trung vào phần chế tạo với “tư tưởng làm thuê” triển khai bản vẽ thiết kế kỹ thuật thi công. Vì vậy, mục tiêu qua các dự án thí điểm phải hình thành được đội ngũ tư vấn công nghệ trong nước thực hiện được phần E.

Theo tìm hiểu của PV, hồ sơ năng lực chế tạo thiết bị nhà máy nhiệt điện của Narime số 694 trình  Bộ Công Thương ngày 7/8/2015 thì bộ phận sản xuất của Narime chỉ có 25 lao động gồm: 10 thợ hàn, 4 thợ gia công cơ khí, 10 thợ lắp đặt, 1 thợ điện; danh mục máy móc và trang thiết bị phục vụ sản xuất hiện có được 13 máy công cụ thì 8 cái có từ thời Liên Xô… Không hiểu sao, Narime có thể thực hiện chế tạo thiết bị cơ khí với tổng doanh thu năm 2014 lên tới trên 740 tỉ đồng nhưng lợi nhuận (sau thuế) chỉ đạt hơn 11,7 tỉ đồng? 

Trong khi đó, thực tế đã có nhiều doanh nghiệp cơ khí đã thực hiện đầu tư chiều sâu hàng nghìn tỷ đồng thiết bị, máy móc và có lực lượng nhân lực hùng hậu hàng nghìn kỹ sư, công nhân kỹ thuật không được tham gia chế tạo thiết bị nhà máy nhiệt điện.

Liên quan đến Narime, tìm hiểu của PV cho thấy, đơn vị này chỉ lèo tèo vài chục công nhân với mấy cỗ máy cũ kỹ nên chủ yếu nhận thầu rồi chia nhỏ để ký kết với các đơn vị khác. Theo đó, Narime đã từng làm việc này tại một số dự án khác, chứ không riêng gì Dự án nhà máy nhiệt điện Sông Hậu 1. Không những thế, đơn vị này còn được giao xây dựng mức giá cho các gói thầu của Dự án nhà máy nhiệt điện Sông Hậu 1.

Những góc khuất này đã được đại diện nhiều đơn vị chất vấn ở nhiều cuộc họp liên quan đến dự án. Về việc này, theo báo cáo tại cuộc họp ngày 20/7/2015, được biết, hiện Bộ Công thương đang phối hợp với Bộ Xây dựng tiến hành thẩm định lại định mức dự toán theo quy định tại Nghị định 32/2015 ngày 25/3/2015 của Chính phủ về quản lý chi phí đầu tư và xây dựng. Một chuyên gia trong ngành cơ khí cho rằng, với năng lực hiện tại như Narime, chỉ có thể gia công được khoảng 100 tấn/năm là cùng.

Trao đổi với PV, ông Đào Phan Long- Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội cơ khí Việt Nam (VAMI) cũng thừa nhận có tới 80% gói thầu của Dự án nhà máy nhiệt điện Sông Hậu 1 có nguy cơ rơi vào tay người nước ngoài. Điển hình như doanh nghiệp Doosan Vina do người Hàn Quốc làm chủ đã chiếm 1tỷ/1,5 tỷ USD của dự án. Ngoài ra, ông Long cũng cho biết: Dự án xây dựng nhà máy chưa đâu vào đâu và còn nhiều chuyện lùm xùm.

Từ những việc làm khuất tất của Viện nghiên cứu cơ khí mà người đứng đầu là ông Nguyễn Chỉ sáng đã không qua khỏi con mắt của những chuyên gia trong ngành cơ khí.

Những góc khuất đã được các chuyên gia ngành cơ khí lật tẩy, tại nhiều cuộc họp. Để khắc phục tình trạng không đảm bảo, làm trái yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ tại Quyết định 1791, mới đây Bộ Công thương đã bổ sung thêm 3 doanh nghiệp có khả năng cung ứng các thiết bị cho Dự án nhà máy nhiệt điện Sông Hậu 1. Điển hình như Xí nghiệp Cơ khí Quang Trung có trụ sở tại Ninh Bình; Công ty chế tạo Bơm Hải Dương; Cty CP Kết cấu thép và thiết bị nâng…

Trao đổi với PV,ông Nguyễn Tăng Cường, Giám đốc Xí nghiệp Cơ khí Quang Trung nói: Với đội ngũ hàng trăm kỹ sư được đào tạo bài bản ở các nước tiên tiến, cùng hàng nghìn công nhân với kinh nghiệm nhiều năm trong ngành cơ khí và hệ thống nhà xưởng được đầu tư trang thiết bị máy móc tiên tiến hiện đại nhất hiện nay, đơn vị có thể tham gia chế tạo tới 80% các gói thầu của Dự án nhà máy nhiệt điện Sông Hậu 1.

Xí nghiệp đã chế tạo thành công cẩu trục 1.200 tấn cho nhà máy thuỷ điện Sơn Là và Lai Châu, thì việc chế tạo các thiết bị trong nhà máy nhiệt điện là trong tầm tay, ông Cường nói. Ông Cường cho rằng, việc tham gia các gói thầu của ngà máy nhiệt điện Sông Hậu 1 không chỉ tạo công ăn việc làm cho hàng nghìn lao động mà còn đảm bảo an sinh xã hội cho đất nước, hướng tới làm chủ khoa học công nghệ, chấm dứt việc đi làm thuê cho người nước ngoài.

Hữu Nam