Sáng 21/10, Hội thảo chia sẻ kết quả nghiên cứu "Cấu trúc ngành lúa gạo và lợi ích của người sản xuất nhỏ" do Liên minh Nông nghiệp tổ chức đã diễn ra tại Hà Nội, nhóm nghiên cứu đã đi sâu phân tích từng mắt xích trong chuỗi sản xuất lúa gạo.
Tiến sĩ Nguyễn Đức Thành – Giám đốc Viện nghiên cứu Chính sách Kinh tế (VERP), thành viên nhóm nghiên cứu cho biết thị trường xuất khẩu - đầu ra cuối cùng của lúa sản phẩm gạo là mắt xích quyết định toàn bộ các vấn đề của ngành tại Việt Nam.
Theo kết quả nghiên cứu “cấu trúc ngành lúa gạo và lợi ích của người sản xuất nhỏ Việt Nam” do Liên minh Nông nghiệp vừa công bố, do được hưởng nhiều chính sách hỗ trợ và trợ cấp khác nhau từ ngân sách Nhà nước nên ngành lúa gạo Việt Nam đang có khuynh hướng sản xuất thừa nhóm sản phẩm có chất lượng trung bình và thấp, đang xuất khẩu với giá thấp.
"Do được hưởng nhiều chính sách hỗ trợ khác nhau từ ngân sách Nhà nước nên ngành lúa gạo Việt Nam đang có xu hướng sản xuất thừa nhóm sản phẩm có chất lượng trung bình và thấp. Điều này đồng nghĩa một thực tế là người đóng thuế Việt Nam đang trợ cấp cho người tiêu dùng nước ngoài đối với lúa gạo Việt Nam", Tiến sĩ Thành cho hay.
Xuất khẩu gạo Việt Nam chủ yếu ở nhóm mặt hàng chất lượng cao
Có một điểm đáng mừng là tỷ trọng gạo thơm, gạo chất lượng cao xuất khẩu của Việt Nam đang ngày càng tăng. Tuy nhiên, cùng một chủng loại gạo xuất khẩu nhưng gạo Thái Lan thường có giá cao nhất và gạo Việt Nam
có giá thấp nhất.
Trong những năm gần đây, tỉ trọng các hợp đồng chính phủ (G2G) có xu hướng giảm dần. Chẳng hạn, năm 2007, tỷ trọng hợp đồng G2G chiếm 70% trong lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam. Tỷ lệ này giảm xuống còn 42,7% năm 2009 và đến năm 2012, 2013 chỉ còn chưa đến 20%. Còn về chủng loại gạo xuất khẩu, 2-10% tấm vẫn đang chiếm ưu thế, chủ yếu là gạo giá thấp.
Các thành viên Liên minh Nông nghiệp cũng cho rằng, các chính sách hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước đang đem lại lợi ích cho các doanh nghiệp thu mua và xuất khẩu nhiều hơn, thay vì mục tiêu ban đầu là tăng tính cạnh tranh của ngành nông nghiệp và hỗ trợ nông dân.
Trước thực trạng nêu trên, TS Nguyễn Đức Thành đề xuất: “nên tính đủ phần trợ cấp vào giá gạo xuất khẩu để phản ánh đúng chi phí sản xuất và đảm bảo quyền lợi của người dân. Xuất khẩu chú trọng vào tăng giá thay vì sản lượng, mới tạo động lực cho doanh nghiệp và người nông dân chủ động đầu tư, thay đổi công nghệ, lựa chọn giống lúa thuần chủng, chất lượng cao, làm tăng tính cạnh tranh và tạo dựng thương hiệu cho ngành lúa gạo Việt Nam”.
Giám đốc VERP cho rằng Nhà nước nên tính đủ phần trợ cấp vào giá gạo xuất khẩu để phản ánh đúng chi phí sản xuất và đảm bảo quyền lợi của người dân. Xuất khẩu chú trọng vào tăng giá thay vì sản lượng mới tạo ra động lực cho doanh nghiệp và người nông dân chủ động đầu tư. Cùng đó, người sản xuất cần thay đổi công nghệ, lựa chọn giống lúa thuần chủng chất lượng cao làm tăng tính cạnh tranh và tạo dựng thương hiệu cho ngành lúa gạo Việt Nam.
nhóm nghiên cứu cũng đề xuất một số giải pháp như bãi bỏ thuế VAT với mặt hàng gạo tiêu thụ trong nước tạo công bằng giữa doanh nghiệp phân phối gạo trong nước, doanh nghiệp xuất khẩu và tiểu thương. Ngoài ra phát triển tài chính vi mô và bảo hiểm cho người nông dân giúp họ bớt phụ thuộc vào các đơn vị cung ứng đầu vào.
Hương Thùy (tổng hợp)