Khi được hỏi về tính năng của sản phẩm, chị T.H (người bán hàng) hào hứng chia sẻ: “Trong mỗi máy khi kiểm tra thực phẩm đều ghi rõ thành phần hoá học trong loại hoa quả đó là bao nhiêu, có đạt tiêu chuẩn không. Nếu máy hiển thị màu xanh là sản phẩm đạt chuẩn an toàn nhưng nếu là màu đỏ thì sản phẩm đó đang vượt chuẩn,ở mức nguy hiểm”.

Nhưng chiếc máy được xem là “bảo bối” để đo độ ATTP này có được như những gì các bà nội trợ đang truyền tai nhau hay không… lại là vấn đề cần được xem xét, phân tích và đánh giá kỹ càng dưới góc độ chuyên môn.

Máy đo độ ATTP có thật sự “thần thánh”?

Theo tìm hiểu của PV, thiết bị đo độ ATTP có nguồn gốc từ Liên bang Nga này gồm 2 loại là Soeks Nuc-019-1 và Ecotester. Loại thiết bị này nhỏ gọn bằng một chiếc điện thoại di động, có thể đo và đưa ra được dư lượng nitrat có trong rau, củ, quả, thịt tươi và cảnh báo vượt hay không vượt ngưỡng cho phép. 

Nitrat là chất độc gây ung thư hàng đầu cho con người. Nitrat được biết đến là lượng tồn đọng còn lại khi sử dụng quá nhiều phân bón hóa học hay các hóa chất bảo quản để ép chín hoặc giữ tươi hoa quả, thực phẩm. Ngoài ra, tình trạng sử dụng muối diêm để biến thịt ôi, thối thành tươi ngon cũng khiến cho nồng độ Nitrat có trong thực phẩm cao hơn.

Để sử dụng máy, người dùng chỉ cần cắm ngập đầu kim của máy vào thực phẩm và bấm máy. Trong vòng 20 giây, chỉ số nồng độ nitrat sẽ hiển thị, đồng thời máy sẽ đối chiếu với mức nitrat quy định và đưa ra khuyến cáo cho người dùng.

Hai loại máy trên đều được cài phiên bản tiếng Việt thuận tiện cho người sử dụng, trong đó có dữ liệu chỉ số hàm lượng nitrat chuẩn của hơn 60 loại thực phẩm theo quy định cho phép của WHO. Các loại máy này đang được đưa vào thị trường Việt Nam theo hai đường là xách tay và nhập khẩu trực tiếp. Máy Soeks có giá từ 3,5 đến 4,5 triệu đồng còn máy Ecotester có giá 6,5 triệu đồng đo được cả nồng độ Nitrat và phóng xạ.

Anh H.M.Đ (Cầu Giấy - Hà Nội) cho biết: “Thực tế sử dụng khác xa so với những gì đã quảng cáo. Khi pin yếu, tôi cắm vào thực phẩm nào cũng thấy máy báo đỏ. Ngoài ra, điều dở nhất của máy là không phân biệt được đạm tự nhiên và đạm hóa học. Những chỗ nào nhiều đạm tự nhiên, nhiều nhựa như phần cuống, các loại củ quả còn xanh, cắm vào máy cũng sẽ báo đỏ. Các loại quả có vị ngọt mặc dù được mua ở những siêu thị hoa quả sạch, máy vẫn báo chế độ nguy hiểm”.

Theo một số cửa hàng thực phẩm sạch, máy đo ATTP SOEKS chỉ đo được khoảng 60 loại thực phẩm thường gặp, trong khi chủng loại thực phẩm trên thị trường thì vô số. Nhiều khách hàng linh động bằng cách dùng thang đo của loại này để đo cho loại khác nhưng kết quả sẽ không chính xác vì đây là hai loại rau khác nhau. Do đó, khách hàng không nên quá phụ thuộc vào loại máy này mà lầm tưởng có thể tìm được thực phẩm sạch.

Chủ cửa hàng hoa quả sạch, chị N.M.H bức xúc chia sẻ: “Thời gian đầu, khi nghe giới thiệu về tính năng của máy đo an toàn thực phẩm SOEKS, tôi đã rất thích và đã mua về để khách hàng có thêm lòng tin vào sản phẩm. Tuy nhiên, kết quả lại khiến tôi vô cùng thất vọng. Các sản phẩm hoa quả của cửa hàng tôi đều có giấy chứng nhận của Cục vệ sinh ATTP, nhưng khi cắm máy, đều hiện chỉ số vượt mức nguy hiểm. Không chỉ có vậy, thử nghiệm trên cùng 1 loại quả, tại 2 thời điểm, nhiệt độ lại cho ra 2 kết quả hoàn toàn khác nhau”. 

“Chính những chuyên viên của Viện kiểm nghiệm vệ sinh ATTP quốc gia cũng khẳng định: Không có một quy chuẩn nào cho việc xác định các độc tố trong từng loại hoa quả, thực phẩm. Do vậy, việc 1 thiết bị được cài đặt sẵn phần mềm đo lường, kiểm định để dùng cho tất cả thực phẩm thì rất khó để có thể cho ra kết quả chính xác” – chị H cho biết thêm.

Theo các chuyên gia, máy đo ATTP Soeks có mức độ sai số khoảng 5%, sai số này có thể chấp nhận được. Tuy nhiên, các thiết bị gắn đầu cảm ứng chỉ cho dự đoán ban đầu chứ không đủ độ tin cậy để đánh giá tuyệt đối. Chiếc máy này là máy đo dư lượng nitrat trong thực phẩm chứ không phải là máy đo an toàn thực phẩm nên người tiêu dùng không nên hiểu lầm về công năng của nó.

Ông Nguyễn Duy Lâm, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Kiểm tra chất lượng nông sản thực phẩm (Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch) cho biết: Những chiếc máy này, người bán hàng hay lạm dụng từ ngữ là máy để xác định các chỉ tiêu ATTP. Thực ra ATTP có rất nhiều chỉ tiêu chứ không phải chỉ có nitrat, mà nó là dư lượng thuốc trừ sâu các loại thì loại máy này không thể xác định được. 

Các chuyên gia cũng khuyến cáo, dù hàm lượng nitrat ở ngưỡng an toàn cũng không đảm bảo ATTP, bởi còn nhiều loại hóa chất độc hại khác như các loại kim loại nặng, dư lượng hóa chất bảo vệ thực vật, tăng trưởng và vi sinh vật cũng ảnh hưởng đến độ an toàn của thực phẩm. Đặc biệt, thuốc trừ sâu có hàng nghìn loại khác nhau và không thể kiểm tra bằng máy kiểm tra nhanh được mà phải đưa vào phòng thí nghiệm để phân tích.

Ngoài ra, nếu các thiết bị kiểm tra nhanh không được kiểm tra hiệu chuẩn và bảo dưỡng đúng cách thì sẽ cho kết quả sai lệch khá nhiều. Bên cạnh đó, hàm lượng nitrat có trong thực phẩm ở mức rất thấp, đó chỉ là dư lượng nên để kiểm tra chính xác phải cần nhiều thiết bị chuyên dụng.

Dung Nguyễn (Theo VOV, Pháp luật Việt Nam)