Sau cuộc tranh biện trực tiếp đầu tiên trong cuộc chạy đua bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2016, các quan sát viên đều có cùng quan điểm rằng bà Clinton đã tỏ ra điềm tĩnh, kỷ luật hơn, viện dẫn các số liệu, dữ liệu thực tế tốt hơn, có tầm nhìn về chính sách sáng sủa hơn, nhưng thứ mà bà không thể so bì được với ông Trump chính là cách ăn nói đi thẳng vào vấn đề, bất cần có phần ngang tàng, theo Fox News.

Một loạt khảo sát trực tuyến do CNBC, Time, Beitbart, Fox News, thực hiện cho thấy sự "lội ngược dòng", khi đông đảo số người được hỏi cho rằng ông Trump đã giành được lợi thế trong cuộc tranh luận. 

Tuy nhiên, các cuộc khảo sát trực tuyến này không phải là những số liệu khoa học đáng tin cậy, bởi một người có thể tham gia khảo sát nhiều lần dẫn đến sự không minh bạch. Mặc dù vậy, đây là những công cụ thực sự hiệu quả để thăm dò mức độ quan tâm, nhiệt tình của cử tri đối với các ứng viên, bởi vậy theo các nhà phân tích đánh giá rằng ông Trump đã thể hiện đủ tốt trong cuộc tranh luận để có thể kích thích sự quan tâm của  cử tri tham gia khảo sát và ủng hộ ông. 

Chuyên gia phân tích  Stuart Tarlow từ tổ chức tư vấn American Thinker cho rằng khoảnh khắc đẹp nhất của ông Trump trong cuộc tranh luận là lúc ông so sánh mình với bà Clinton dựa trên hoàn cảnh xuất thân. Ông mô tả đối thủ trực tiếp của mình là một "chính trị gia điển hình" và cũng giống như các chính trị gia khác,họ biết làm thế nào để đưa ra những tuyên bố, những lời hứa hẹn với cử tri sao cho nghe lọt tai nhất, nhưng lại không bao giờ biến những lời hứa thành hiện thực.

Hầu hết các chuyên gia đều cho rằng kỹ năng tranh luận, tài ăn nói không phải là yếu tố quyết định thắng thua trong các sự kiện như thế này. Sứ mệnh của bà Clinton trong cuộc tranh luận là phải tỏ ra hiểu biết về thực tế và phải làm cho cử tri tin vào những lời hứa của mình như một “chính trị gia“ truyền thống, còn  ông Trump chỉ đơn giản là chứng tỏ mình có khả năng thực hiện vai trò của một người điều hành cao nhất, không chỉ với những công ty tập đoàn mà với cả đất nước.

Theo bình luận viên Tim Stanley của Telegraph, dù không có tài ăn nói của một chính trị gia lão luyện, ông Trump lại rất quen với vai trò "ông chủ" trong các show truyền hình thực tế mà ông đã thực hiện.

Tim Stanley còn cho biết nền chính trị Mỹ hiện nay không phải là một sàn đấu nơi các chính trị gia tranh luận về các ý tưởng trước mặt các khán giả (cử tri) trung lập để họ đưa ra lựa chọn. Các cuộc tranh luận trực tiếp giữa hai ứng viên ngày càng giống một show truyền hình thực tế hơn. Mà đã là một show truyền hình thì cử tri hay nói cách khác là khán giả sẽ  chú ý hơn tới các kịch tính và cao trào chứ không phải là những luận điểm, chứng cứ được đưa ra.

Trump từng đóng vai trò ông chủ trong chương trình truyền hình thực tế nổi tiếng The Apprentice (Người tập sự), và đây cũng là vai mà vị tỷ phú này sinh ra để đảm đương trong đời thực. Trump đã làm được điều đó tốt hơn bất cứ ứng viên nào khác trong các cuộc tranh biện giai đoạn bầu cử sơ bộ.

Bình luận viên Ramesh Ponnuru nhận định ông Trump có cách truyền đạt thông điệp đến người xem tốt hơn bà Clinton vì thông điệp của ông đơn giản hơn, không lòng vòng mà đi thẳng vào vấn đề. Ví dụ như ông tuyên bố xã hội Mỹ cần thêm trật tự và luật pháp, trong khi bà Clinton cố diễn giải rằng họ cần phải tôn trọng cảnh sát ngay cả khi cải cách lực lượng này. Ở vấn đề quốc tế, ông Trump khẳng định các đồng minh chỉ đang lợi dụng nước Mỹ, còn bà Clinton lại nói về giá trị của các đồng minh, câu nói của bà có phần né tránh và  không đáp trả trực tiếp luận điểm đó. Ngay cả với những vấn đề mà hai người có quan điểm gần giống nhau, chẳng hạn như tăng cường luật thương mại, phản đối các hiệp định tự do thương mại, trong khi ông Trump đưa ra những tuyên bố đơn giản, thẳng thừng, bà Clinton lại gây cảm giác như đang cố chiều lòng tất cả các bên.

Với kinh nghiệm trên chính trường của mình, trong cuộc tranh biện hôm 27/9 vừa qua, bà Clinton đã tung ra những cú đòn hiểm vào đúng thời điểm, tấn công vào hồ sơ thuế, quá khứ kinh doanh và những lời xúc phạm phụ nữ của ông. Ông Trump không có tài ứng biến, xoay xở như một chính trị gia. Ông đáp lại bằng những chiến thuật mà ông thường dùng trong các chương trình truyền hình thực tế, như ngắt lời, át lời, quấy nhiễu đối thủ, và có lúc ông phải co cụm để phòng thủ.

Rõ ràng chiến lược của bà Clinton trong cuộc tranh biện là tự để ông Trump bộc lộ hết bản thân, sa đà vào những chủ đề không quan trọng và bỏ qua những vấn đề nóng. Bà đứng đó mỉm cười, như thể đang giữ thế thượng phong và không chấp nhặt những lời cáo buộc của đối thủ.

Bình luận viên Dan Roberts của Guardian cho rằng ông Trump chỉ giữ được sự bình tĩnh trong thời gian đầu của cuộc tranh luận. Khi bị đối thủ dồn ép, ông tỏ ra mất bình tĩnh, và liên tục sa vào những chiếc bẫy mà bà Clinton giăng ra. Khi bà Clinton nói rằng ông có hành vi trốn thuế, Trump dường như đã tự hại mình khi nói rằng "Thế mới là khôn ngoan". Tuy mất bình tĩnh những Trump vẫn giữ được sự tự tin khi tuyên bố “Ông không đóng thuế vì những những đồng tiền đó sẽ bị phung phí do sự quản lý kém”.

Mặc dù vậy hướng đi thẳng vào vấn đề của ông Trump cũng có lúc phát huy hiệu quả, đó là khi bà Clinton phạm sai lầm và đáp trả cáo buộc của ông về vấn đề phân biệt chủng tộc. Đây chỉ là vấn đề được một số ít người quan tâm vì đã quá cũ, trong khi nỗi lo lắng của đa số cử tri Mỹ chính là những mối đe dọa với mạng sống và tài sản của họ trong các cuộc bạo loạn sau những vụ nổ súng đó.

Dù vậy, kết quả các cuộc khảo sát trực tuyến cho thấy rất nhiều người cử tri Mỹ vẫn cho rằng ông Trump đang hướng về họ, nói lên những nỗi quan tâm trực tiếp của họ bằng những lời thẳng thắn, không phải là những lời hứa hão mang tính chính trị như bao đời tổng thống trước.

Việc giành được sự chú ý và quan tâm của cử tri thông qua phong cách "truyền hình thực tế" trong các cuộc tranh luận như vậy khó có thể đảm bảo rằng ông Trump sẽ thắng trong cuộc bầu cử vì ông đã cho mọi người thấy rằng bà Clinton lại là người đáng tin cậy hơn để họ giao phó mã hạt nhân vì đã có lúc ông ấy hét lên rằng 'Tôi có khả năng kiềm chế rất tốt'. 

Đăng Sơn