Bí thư Tỉnh ủy sở tại tâm sự: “Bà Rịa -Vũng Tàu cần bỏ ra hàng chục tỷ đồng để có được những bài hát như Hà Tĩnh… chúng tôi cũng sẵn sàng làm…”. Tiếc rằng tiền không thể tạo nên những “Bài ca đi cùng năm tháng”. Ông Trần Quang Đạt là “Tác giả” chính làm nên “Ngã Ba Đồng Lộc” huyền thoại và “Đại thủy nông Kẻ Gỗ” đổi đời dân Hà Tĩnh. Nay “Cảng Vũng Áng- Formosa” khu công nghiệp hiện đại nhất khu vực Đông Nam Á gắn với tên tuổi ông Võ Kim Cự - Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh... Hiện thực sinh động và hoành tráng. Mọi người đang chờ đợi những khúc ca mới… về Hà Tĩnh hôm nay và mai sau.
Anh hùng “Giao thông -Thủy lợi”
Ông Trần Quang Đạt, sinh năm 1927, tham gia chiến dịch Điện Biên, hòa bình lập lại từ 1955-1958. Năm 1959, Hà Tĩnh mời ông về giao trọng trách Trưởng ty Thủy lợi. Hồi ấy, ông Tiền Chính Anh chuyên gia thủy lợi của Trung Quốc sang giúp Hà Tĩnh. Quan điểm của vị chuyên gia này yêu cầu Hà Tĩnh làm thủy lợi theo phương châm: Ba chính: 1. Đắp nước be bờ là chính; 2. Thủy lợi nhỏ là chính; 3. Dựa vào sức dân là chính. Ông Trần Quang Đạt không nghe, gây tranh cãi. Có lần Tỉnh đã tổ chức kiểm điểm Trần Quang Đạt. Ông Đạt đã bảo vệ quan điểm của mình: Khí hậu và thời tiết Hà Tĩnh không phù hợp với Ba chính của Chuyên gia Tiền Chính Anh. Chúng ta học những gì của Trung Quốc để áp dụng có lợi cho ta. Hà Tĩnh nắng hạn nhiều, phải làm thủy lợi lớn, nếu theo phương châm Ba chính của Tiền Chính Anh thì dân mình chịu đói khổ còn lâu. Ông Nguyễn Xuân Linh - Bí thư Tỉnh ủy kết luận: Đồng chí Trần Quang Đạt nói đúng. Từ đó một loạt công trình thủy lợi vừa và lớn lần lượt ra đời trên đất Hà Tĩnh và Nghệ Tĩnh… đều là công lao chỉ đạo của ông Trần Quang Đạt.
Năm 1964, Mỹ ném bom phá hoại miền Bắc. Tính đến tháng 6/1965, toàn bộ hệ thống cầu, cống trên QL1A vào Nam và 8A lên Lào đều bị phá hủy hoàn toàn. Ngã ba Đồng Lộc là đầu mối cho những tuyến đường mới mở thay QL1A và 8A, Mỹ đã tập đánh phá hủy diệt. Ông Trần Quang Đạt là Trưởng ban bảo vệ giao thông đã tổ chức mở thêm 30 tuyến mới chi viện cho chiến trường không để ách tắc. Ngày 13/8/1968 khi 130 chiếc xe chở xăng vào phía Bắc bến phà ở sông Già bị máy bay phát hiện. Ông Trần Quang Đạt có sáng kiến sơ tán 130 hộ dân thôn Hạ Lội xã Tiến Lộc chuyển con phà ngang thành phà dọc trong 3 đêm mở một tuyến mới, bảo đảm cho 130 xe chở xăng an toàn vào chiến trường.
Tranh thủ khi Mỹ ngừng ném bom miền Bắc, Chủ tịch Trần Quang Đạt mời Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý vào. Một thời gian khá dài hai người luôn cùng nhau lên rừng, xuống biển. Một số cuộc hội ý Thường vụ Tỉnh ủy vắng Chủ tịch. Phó Bí thư Thường trực hồi ấy đề nghị với Bí thư kiểm điểm nhân vật này.
Cuộc đời luôn có những chuyện trùng lặp ngẫu nhiên. Hôm Thường vụ Tỉnh ủy tổ chức kiểm điểm Trần Quang Đạt, cuộc họp vừa xong cũng đúng vào lúc chương trình ca nhạc của Đài tiếng nói Việt Nam bắt đầu. Bài ca “Một khúc tâm tình của người Hà Tĩnh” được NSND Thu Hiền trình bày, ngân lên với câu mở đầu: “Đi mô cũng nhớ về Hà Tĩnh… Nhớ núi Hồng Lĩnh… Nhớ dòng sông La…” gây xúc động trong lòng dân Hà Tĩnh xa quê và ở quê. Sau đó không lâu khúc hát “Người đi xây hồ Kẻ Gỗ” được phát nhiều lần trên Đài tiếng nói Việt Nam gây xúc động lớn cho nhiều người.
Ông Trần Quang Đạt đã làm được nhiều việc phi thường trên lĩnh vực giao thông và thủy lợi. Năm 2007, vị “Tổng tư lệnh” ấy về với cõi vĩnh hằng. Những gì ông làm được cho Hà Tĩnh và Nghệ Tĩnh đều được ghi lại trong tập Hồi ký “Trần Quang Đạt - Một thời để nhớ”. Mãi đến năm 2011, Ngành Văn hóa - Du lịch Hà Tĩnh mới xuất bản số lượng bèo bọt 300 cuốn. Ngẫm lại thời kỳ này Hà Tĩnh có nguồn thu hàng chục nghìn tỷ đồng đâu phải thiếu tiền để phát hành với số lượng lớn hơn ấn phẩm của một người rất có công với quê hương đất nước?
Tráng sỹ “Hóa giải lạc hậu và đói nghèo”
Lùi lại 10 năm về trước khách bộ hành đứng trên đỉnh Đèo Ngang nhìn ra hướng Bắc vẫn là hình ảnh: “Lom khom dưới núi tiều vài chú./Lác đác ven sông chợ mấy nhà”. Phù hợp với định kiến xưa: “Hữu Hà Tĩnh bất phú./ Vô Hà Tĩnh bất bần” (Có Hà Tĩnh thì cũng không giàu, không có Hà Tĩnh thì cũng không nghèo). Hà Tĩnh được tái lập, tách ra từ Nghệ Tĩnh. Năm 1991, tổng nguồn thu ngân sách chỉ có 18 tỷ đồng. Năm 2000, thu ngân sách của Hà Tĩnh cũng chỉ đạt khoảng 120 tỷ đồng.
Năm 2005, cả nước có chủ trương tham gia câu lạc bộ 500 tỷ đồng. Bắc miền Trung chỉ có Thanh Hóa và Nghệ An dám ghi tên, còn Hà Tĩnh… đứng vòng ngoài nhìn theo, thấy con số ấy còn xa vời, choáng ngợp. Nay đứng trên đỉnh Đèo Ngang nhìn ra phía Bắc, nơi những bãi cát hoang sơ ven biển năm nào nay là một thành phố cảng hoành tráng bậc nhất miền trung và khu vực Đông Nam Á.
Dãy đồi hoang sim, mua, lau, lách nơi cư trú của thế hệ con cháu của các bậc tiều phu xưa, nay là một đô thị tái định cư vào loại đẹp nhất Việt Nam. Nguồn thu năm 2014 của Hà Tĩnh đạt 12.000 tỷ đồng, gấp 11 lần năm 2011; gấp 100 lần năm 2000 và gấp 600 lần năm 1991; GDP của Hà Tĩnh vượt lên đứng đầu cả nước về tỷ lệ phần trăm, gấp 3,7 lần so với Quảng Trị; gấp 3,5 lần so với Quảng Bình; gấp 1,7 lần so với Nghệ An và Thanh Hóa; và gấp 4,5 lần so với mức bình quân của cả nước.
Khu kinh tế Vũng Áng - Sơn Dương - Formosa đóng góp cho Hà Tĩnh chiếm 70% GDP và chiếm 62% tổng thu ngân sách.Câu hỏi đặt ra: Nhờ đâu một vùng hoang vu phía Bắc Đèo Ngang bỗng chốc trở thành một thành phố công nghiệp và khu đô thị mới. Sự đổi đời nhanh chóng ấy là nhờ chính sách kêu gọi thu hút đầu tư của Đảng và Nhà nước. Trong công lao chung của tập thể có sự góp công của một người biết đi trước và đón đầu: Ông Võ Kim Cự - Người từ một doanh nhân trong quá trình công tác có dịp đi đến hơn 60 nước, học hỏi, giao lưu và kêu gọi đầu tư vào Việt Nam. Cuộc đời thay bậc, đổi ngôi. Kể từ tháng 6/2005 ông Võ Kim Cự được bầu giữ chức Phó Chủ tịch UBND tỉnh phụ trách công nghiệp; Từ 6/2010 là Phó Bí thư Tỉnh ủy - Chủ tịch UBND tỉnh - Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội Hà Tĩnh; Từ tháng 02/2015 đến nay, ông Võ Kim Cự đảm nhận thêm một trọng trách: Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh, Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội Hà Tĩnh.
Chưa bao giờ người dân Hà Tĩnh quan tâm đến công việc của chính trường như hôm nay. Nhiều câu hỏi đặt ra: Sau Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ 18 ông Võ Kim Cự sẽ làm gì? Ai sẽ là người thay ông để tiếp tục điều hành công việc kêu gọi Hợp tác đầu tư; chỉ đạo Xây dựng nông thôn mới và phát triển thêm hàng nghìn doanh nghiệp trên đất Hà Tĩnh?
Hà Tĩnh là một vùng quê Văn hiến của Đất Việt. Văn hiến được hiểu là: Sách vở và nhân vật tốt của một đời. Dân tộc Do Thái có chỉ số thông minh cao nhất thế giới bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân… nhưng có một nguyên nhân khá cơ bản là khi người mẹ sinh con ra thì tô mật ong và sữa vào những trang sách… mẹ hướng cho con bú vào sách trước khi bú sữa mẹ. Sách vở là phương tiện lưu truyền trí tuệ và nêu gương sáng từ thế hệ này đến thế hệ khác. Ngô Thì Nhậm dạy: “Không đọc được muôn cuốn sách phải đi muôn dặm đường”. Triết lý ấy nhằm đề cao việc Đọc sách và Thâm nhập thực tế.
Bởi chăm đọc muôn cuốn sách và đi muôn dặn đường, ông Trần Quang Đạt đã để lại cho đời những sản phẩm, những công trình thủy lợi và giao thông trên mặt đất với những “Bài ca đi cùng năm tháng” trong lòng người.
Ông Trần Quang Đạt sinh năm 1927 người đã đề ra một phương châm sống, hành động quyết liệt. Ông Võ Kim Cự sinh 1957, sau 30 năm… cũng là người chăm học hỏi trong sách vở và quyết liệt trong đời sống. Thế hệ ông Trần Quang Đạt tham gia đánh đuổi giặc ngoại xâm. Thế hệ ông Võ Kim Cự có trách nhiệm đẩy lùi đói nghèo, bảo thủ và lạc hậu.
Ông Trần Quang Đạt đã về với cõi vĩnh hằng đã để lại nhiều khúc ca với tinh thần: “Đi mô cũng nhớ về Hà Tĩnh”. Noi gương tiền nhân, thế hệ ông Võ Kim Cự cũng đã làm nên nghiệp lớn: “Đi mô… cũng nghe nhiều người bàn luận và khen ngợi Hà Tĩnh”. Những người con Hà Tĩnh xa quê và ở quê đang chờ đợi một khúc hát mới về quê hương cho hiện tại và mai sau.
Võ Minh Châu