Còn nhớ, sau lễ khởi công xây dựng vào tháng 7 năm 1959 và sau 4 năm lao động miệt mài, ngày 29/11/1963 mẻ gang đầu tiên đã ra lò tại lò cao số 1 của Khu gang thép Thái Nguyên đánh dấu một bước ngoặt lịch sử của ngành luyện kim nước ta. Tại buổi lễ cắt băng khánh thành cụm công nghiệp này vào ngày 20/12/1963, thay mặt Chính phủ, Thủ tướng Phạm Văn Đồng khẳng định: "Sự ra đời Khu gang thép Thái Nguyên là thành quả lao động quên mình, một tiến bộ lớn của nhân dân miền Bắc nước ta trong sự nghiệp xây dựng Chủ nghĩa xã hội. Đây cũng là món quà quý báu của cán bộ, công nhân viên Khu gang thép Thái Nguyên và nhân dân miền Bắc tặng đồng bào, chiến sỹ miền Nam yêu quý đang anh dũng chiến đấu trên tuyến đầu của tổ quốc".

Giờ đây trong ký ức của nhiều cán bộ, công nhân viên đã một đời lăn lộn và gắn bó với Khu gang thép vẫn còn nhớ rõ: Thời điểm ban đầu theo thiết kế quy mô của Khu gang thép Thái Nguyên chỉ có 3 lò cao, mỗi lò có dung tích 100m3 được hoàn thành từng lò đưa vào sản xuất, tổng công suất 3 lò gần 200.000 tấn/năm; thu hút gần 2 vạn lao động; trong đó đa số là bộ đội chuyển ngành và thanh niên ở các địa phương. Thiết bị và công nghệ của Khu liên hợp này do Chính phủ Trung Quốc giúp đỡ xây dựng. 

Niềm tự hào và cũng là vinh dự lớn đối với các thế hệ cán bộ công nhân viên Khu gang thép Thái Nguyên là đã 3 lần được đón Bác Hồ về thăm. Lần cuối cùng Bác về thăm Khu gang thép Thái Nguyên vào ngày 1.1.1964. Trước hơn 1 vạn 5 nghìn cán bộ công nhân Khu gang thép; Bác nói: "Chính sách của Đảng ta là làm cho miền núi tiến kịp miền xuôi. Ngày nay, chính sách đó đã bước đầu thực hiện. Với Khu gang thép, đồng bào Thái Nguyên có thể tự hào rằng về cộng nghiệp nặng thì đồng bào miền xuôi phải thi đua với đồng bào miền núi. Cán bộ và công nhân có thể tự hào rằng sau hơn 3 năm lao động cần cù tự tay mình đã ngăn sông xẻ núi, xây dựng một Khu gang thép to lớn đầu tiên của nước ta". Rồi Bác căn dặn: "Phải tăng cường quản lý kỹ thuật để đảm bảo chất lượng. Phải chống làm ẩu, làm bừa. Chống lãng phí nguyên liệu, vật liệu..."; "Phải đoàn kết chặt chẽ, đoàn kết nội bộ, đoàn kết trên dưới, đoàn kết giữa công nhân với đồng bào địa phương; phải đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước". Cuối bài phát biểu của mình, Bác căn dặn cán bộ, công nhân Khu gang thép Thái Nguyên: "Để làm ra gang thép tốt thì người công nhân và cán bộ phải tôi luyện tinh thần cách mạng, lập trường giai cấp và ý thức làm chủ cho cứng như thép, như gang; nhất là cán bộ, đảng viên và đoàn viên phải làm như thế".

Thực hiện lời căn dặn của Bác; cán bộ, công nhân Khu gang thép Thái Nguyên đã tổ chức đợt sinh hoạt chính trị: Học tập, quán triệt và thi đua thực hiện lời dậy của Bác Hồ kính yêu. Mọi phong trào thi đua ở nơi đây diễn ra rất sôi động ở hầu khắp các đơn vị, phân xưởng với tinh thần: Mỗi người làm việc bằng 2 vì đồng bào miền Nam ruột thịt. Nhưng chỉ sau đó ít lâu thì diễn ra cuộc chiến tranh phá hoại trên quy mô lớn của Mỹ đối với các tỉnh miền Bắc; trong đó Khu gang thép Thái Nguyên được xác định là một trọng điểm đánh phá ác liệt của máy bay Mỹ. Cũng như nhiều cơ sở kinh tế khác ở nước ta, thời điểm đó, đội ngũ cán bộ, công nhân viên Khu gang thép cùng một lúc phải thực hiện 2 nhiệm vụ: vừa đảm bảo sản xuất, vừa trực tiếp cầm súng tham gia chiến đấu chống trả quyết liệt các máy bay của Mỹ mang bom đạn đến phá hoại nhà máy. Trước tình hình đó, đầu năm 1966, Đảng ủy công ty đã ra Nghị quyết với phương châm hành động là kiên quyết bám sát cơ sở sản xuất coi vị trí sản xuất như vị trí chiến đấu, giữ vững sản xuất công nghiệp trong bất kỳ tình huống nào".

Thực hiện nhiệm vụ nói trên ở vào thời điểm đó, các phương án sản xuất và tổ chức đời sống thời chiến đã được triển khai. Hàng ngàn mét hầm hào phóng tránh bom đạn được thiết lập ở cạnh các khu  nhà, dọc đường đi, nơi sản xuất. Hàng nghìn tấn thiết bị, máy móc được chuyển về nơi sơ tán. Công nhân gang thép với khẩu hiệu: "Khi tổ quốc cần, sẵn sàng đổi máu lấy thép" như một lời hịch thúc dục mọi người hăng hái thi đua lao động sản xuất, cầm súng chiến đấu bảo vệ các thành quả lao động của mình. Vừa sản xuất, vừa tham gia chiến đấu, các chiến sỹ trong đội tự vệ nhà máy hồi ấy đã phối hợp bắn rơi chiếc máy bay thứ 1000 và bắt sống phi công Mỹ ngay tại bãi than. Theo thống kê chỉ trong vòng 3 năm (1966-1968); máy bay Mỹ huy động 1457 lượt máy bay ném bom, bắn phá Khu gang thép Thái Nguyên. Và trong cuộc chiến chống trả máy bay địch đã có hàng chục cán bộ, công nhân của khu gang thép hy sinh. Điều đáng nói là trong hoàn cảnh ác liệt của cuộc chiến, đội ngũ cán bộ, công nhân nơi đây vẫn giữ vững sản xuất.

Chiến tranh kết thúc; giang sơn thu về một dải, vẫn những con người ấy, trên những hố bom, họ lại bắt tay ngay vào việc khôi phục và duy trì các hoạt động sản xuất kinh doanh. Trước anh linh Chủ tịch Hồ Chí Minh; tay trong tay, họ thề: "Nguyện đem hết sức mình để khôi phục, xây dựng lại khu gang thép". Đại hội Đảng bộ công ty diễn ra vào tháng 3/1976 đã xác định phương hướng, mục tiêu phấn đấu đến năm 1978 đạt công suất thiết kế 18,5 vạn tấn thép, tích cực chuẩn bị mọi điều kiện mở rộng nhà máy lên quy mô lớn hơn; đồng thời nhanh chóng xây dựng đội ngũ cán bộ, công nhân nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển ngành luyện kim, xây dựng Khu gang thép Thái Nguyên trở thành một trong những trung tâm luyện kim lớn đầu tiên của cả nước. 

Tuy nhiên, đất nước vừa ra khỏi cuộc chiến tranh kéo dài, giữa lúc cuộc sống của nhân dân ta còn chồng chất những khó khăn; nguyên vật liệu cho sản xuất bị thiếu trầm trọng. Những thử thách ấy lại diễn ra trong bối cảnh quân và dân ta phải tiếp tục đương đầu với 2 cuộc chiến tranh mới ở biên giới Tây Nam và các tỉnh biên giới phía Bắc; hứng chịu hậu quả của cuộc bao vây cấm vận của Mỹ, ảnh hưởng trực tiếp đến công cuộc khôi phục và phát triển kinh tế của đất nước; trong đó, Khu gang thép Thái Nguyên cũng không nằm ngoại lệ. Để tháo gỡ khó khăn, tạo đà cho các cơ sở sản xuất - kinh doanh của các doanh nghiệp, Đại hội Đảng lần thứ 6 đã đề ra đường lối đổi mới. Đảng bộ Công ty Gang thép Thái Nguyên coi đây là làn gió mới để tạo điều kiện cho doanh nghiệp đổi mới toàn diện, phát huy tính sáng tạo, đổi mới từ tư duy đến hành động để phát triển các hoạt động sản xuất - kinh doanh của công ty. Theo hướng đó, quy mô các hoạt động, sản xuất kinh doanh ngày càng đa dạng với nhiều chủng loại sản phẩm và sản lượng ngày một gia tăng. Nếu như năm 1990, Công ty Gang thép Thái Nguyên chỉ đạt mức: 6,5 vạn tấn/ năm thì kết thúc năm 2015, đã đạt sản lượng: 721.000 tấn/ năm sản phẩm các loại tăng hàng chục lần. 

Từ những ngày đầu mới đi vào hoạt động, công ty mới chỉ cho ra lò sản phẩm gang thì đến nay các sản phẩm do công ty sản xuất đã đầy đủ các chủng loại đáp ứng các nhu cầu của thị trường trong nước và xuất khẩu ra nước ngoài. Hiện nhiều sản phẩm của công ty đã có mặt ở nhiều thị trường thuộc các nước như Canada; Indonexia; Singapo; Lào; Camphuchia... Nhiều sản phẩm mà trước đây, chúng ta vẫn phải nhập khẩu như các loại thép V, thép U, I, thép chống lò thì nay đã được công ty sản xuất, đáp ứng nhu cầu sản xuất kết cấu và phục vụ khai thác than của các doanh nghiệp trong nước. Từ chỗ ở Khu gang thép Thái Nguyên - Nơi có tới 2 vạn lao động, nay được rút xuống còn hơn 5000 người; song sản lượng sản phẩm do công ty sản xuất lại tăng lên gấp nhiều lần; công suất cán thép hiện nay đã đạt tới 1,2 triệu tấn/ năm. Đây chính là ước mơ của người thợ năm xưa.

Điều mà dư luận ghi nhận được là trong quá trình xây dựng, bảo vệ và phát triển hơn 50 năm qua của Công ty Gang thép Thái Nguyên là Đảng bộ và chính quyền, các đoàn thể quần chúng, đội ngũ cán bộ công nhân viên công ty luôn đồng thuận, phát huy tinh thần đoàn kết, vượt qua mọi khó khăn và thử thách để đưa công ty đi lên trong thời đổi mới và hội nhập, xứng đáng là đơn vị được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND.

(Còn nữa...)

Quang Minh