Nghị định 37 quy định về hội chợ thương mại chỉ rõ: hàng hóa trưng bày tại hội chợ thương mại phải ghi nhãn hàng hóa đúng quy định. Thế nhưng, theo ghi nhận của PV tại một loạt hội chợ tổ chức ở các tỉnh, thành hàng hóa hầu hết không rõ nguồn gốc xuất xứ. Đặc biệt, hàng nhập lậu có nguồn gốc từ Trung Quốc xuất hiện nhan nhản.

Nhan nhản hàng lậu

Như tại Hội chợ thương mại du lịch thủy sản Cát Bà (từ 25.3 - 1.4) ở quần đảo Cát Bà (H.Cát Hải, TP.Hải Phòng), hay Hội chợ thương mại chào mừng về miền quan họ Bắc Ninh 2015, rồi hội chợ thương mại diễn ra ở TP.Hải Dương... nhiều gian hàng thản nhiên trưng bày quần áo, đồ gia dụng, đồ điện tử... còn gắn nguyên nhãn mác Trung Quốc. Đáng chú ý, toàn bộ những gian hàng bày bán mặt hàng có nguồn gốc xuất xứ Trung Quốc đều không trưng biển hiệu đề thông tin về địa chỉ, số điện thoại, giấy phép kinh doanh của doanh nghiệp. Qua ghi nhận, số gian hàng có biển hiệu rõ ràng chỉ chiếm không quá 40% tổng số hàng trăm gian hàng tại mỗi hội chợ nói trên.

Bà Lê Thị Hồng (50 tuổi, trú tại H.Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh), một trong nhiều nạn nhân của thứ hàng không rõ nguồn gốc ở hội chợ thương mại trên địa bàn TP.Bắc Ninh, bức xúc: “Chỉ sau ít hôm sử dụng, lô máy xay sinh tố, máy sấy tóc mà họ hàng nhờ tôi mua hộ đã bị trục trặc. Tới khi tìm giấy để đi bảo hành thì mới nhớ ra là không hề có. Tôi vội tìm tới thì hội chợ đã kết thúc, họ dọn đi từ khi nào và cũng không hề để lại manh mối gì để khách hàng có thể tìm và thắc mắc về chất lượng sản phẩm đã mua”.

Trong khi đó, N.V.T, giám đốc một doanh nghiệp thường xuyên tham gia tổ chức những hội chợ như nêu trên, thú nhận trong số các đơn vị tham gia có không ít gian hàng do cá nhân hoặc hộ gia đình lập ra mà không có giấy phép kinh doanh. Những gian hàng này thường nhập hàng không chính ngạch, trôi nổi từ khu vực cửa khẩu Lạng Sơn, Móng Cái, Lào Cai... nên khi xuất hiện ở hội chợ họ không bao giờ trưng biển hiệu.

Không chỉ xuất hiện hàng có nguồn gốc Trung Quốc nhập lậu, một loạt những mặt hàng như bánh kẹo, thực phẩm... bày bán tại hội chợ cũng không rõ chất lượng, xuất xứ, gây nhiều lo lắng cho người tiêu dùng. Đơn cử, một loạt các gian hàng trưng bày sản phẩm ô mai tại Hội chợ thương mại TP.Tuyên Quang (từ ngày 5 - 12.3.2015), từ biển hiệu mỗi gian hàng cho tới nhãn mác đóng gói sản phẩm chỉ thấy đề duy nhất dòng chữ “Ô mai Hàng Đường”, tuyệt nhiên không thấy hạn sử dụng, địa chỉ cùng số điện thoại của nhà sản xuất.

Cờ bạc bịp tung hoành

Bên cạnh hàng hóa bát nháo, suốt thời gian dài khảo sát thực tế tại các hội chợ, chúng tôi nhận thấy thực trạng cờ bạc bịp ăn tiền núp bóng các trò chơi có thưởng ngang nhiên tung hoành, mà không thấy cơ quan chức năng ra tay dẹp bỏ. Những trò chơi có thưởng phổ biến là bắn thú, bắn bóng, phi tiêu, tung bóng vào ly, cá ngựa...được giới thiệu là rất dễ chơi và trúng thưởng, tuy nhiên hầu hết khách hàng vào chơi đều bị lừa vì mọi trò chơi đều có bộ phận điều khiển do chủ cửa hàng xử lý.

Thông thường, trước khi hội chợ thương mại diễn ra sẽ có nhiều “nhà thầu” đứng ra xin nhận đăng cai “chân” tổ chức trò vui chơi có thưởng. Giám đốc một công ty chuyên phối hợp tổ chức sự kiện, hội chợ thương mại, tiết lộ: “Từ 5 đến 6 triệu đồng là giá cho một gian hàng đứng ra tổ chức trò vui chơi có thưởng. Số tiền này chả là bao, vì lợi nhuận thu về sau gần chục ngày diễn ra hội chợ ít là vài chục triệu, nhiều cả trăm triệu đồng”.

300 triệu đồng 1 giấy phép?

Theo quy định, đơn vị được cấp phép tổ chức hội chợ phải chịu trách nhiệm mời các doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia, lo vấn đề chất lượng hàng hóa, vệ sinh môi trường, an ninh trật tự... trong suốt thời gian tổ chức hội chợ. Song trên thực tế, nhiều giấy phép tổ chức hội chợ được bán lại cho người khác.

Một ví dụ cho tình trạng này là hồi tháng 3 vừa qua, Sở Công thương tỉnh Bắc Ninh đã cấp phép cho Công ty du lịch hội chợ quốc tế TCI tổ chức hội chợ thương mại “Về miền quan họ Bắc Ninh 2015”, diễn ra tại TP.Bắc Ninh từ ngày 11 - 18.3. Tuy nhiên, sau đó doanh nghiệp này đã đem giấy phép bán lại cho H. “mập”, một nhân vật có máu mặt trong lĩnh vực tổ chức hội chợ thương mại.

Tương tự, giấy phép tổ chức Hội chợ công thương TP.Bắc Giang 2015 diễn ra từ ngày 20 - 28.3 được Sở Công thương tỉnh Bắc Giang cấp cho Công ty TNHH tổ chức biểu diễn văn hóa nghệ thuật VPT. Và doanh nghiệp này sau đó cũng bán lại cho H. “mập”. Theo tìm hiểu của chúng tôi, ngoài VPT và TCI, H. “mập” còn mua lại hàng loạt giấy phép từ các doanh nghiệp để tổ chức hội chợ thương mại ở TP.Hải Dương (tỉnh Hải Dương) từ ngày 30.3 - 6.4, ở thị xã Đông Triều (tỉnh Quảng Ninh) vào các ngày từ 8 - 15.4, TP.Hòa Bình (tỉnh Hòa Bình) diễn ra từ ngày 17 - 24.4, TP.Thái Bình (tỉnh Thái Bình) từ các ngày 25.4 - 3.5… Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Trung Thành, Giám đốc Công ty VPT có trụ sở tại thị trấn Văn Giang (H.Văn Giang, tỉnh Hưng Yên), thừa nhận có kết hợp với H. “mập” tổ chức Hội chợ công thương TP.Bắc Giang 2015 vì công ty không đủ năng lực tổ chức.

M.P, chủ một doanh nghiệp có nhiều năm kinh nghiệm tổ chức hội chợ, tiết lộ: “Với những khu vực có sức tiêu thụ hàng hóa lớn, như H.Hàm Yên của tỉnh Tuyên Quang gắn với lễ hội Cam Sành, TP.Hạ Long của tỉnh Quảng Ninh gắn với lễ hội Carnaval, TP.Hà Giang của tỉnh Hà Giang, TP.Thanh Hóa thuộc tỉnh Thanh Hóa, TP.Đồng Hới của tỉnh Quảng Bình... mỗi giấy phép tổ chức hội chợ sẽ được mua lại với giá lên tới gần 300 triệu đồng. Nếu hội chợ diễn ra tại các huyện có sức mua không lớn lắm, giấy phép sẽ được mua lại với giá từ 30 - 50 triệu đồng”. Trong khi đó, làm việc với PV, lãnh đạo Sở Công thương các tỉnh đều khẳng định không được phép mua bán giấy phép tổ chức hội chợ. Chỉ có đơn vị được cấp phép đứng ra tổ chức, không có việc “kết hợp”.

Trao đổi với PV, một chuyên gia kinh tế nhận định: “Việc cấp phép tổ chức hội chợ thương mại đang thực sự có vấn đề. Dù  là hội chợ thương mại được tổ chức bằng vốn ngân sách nhà nước, hay doanh nghiệp tự chi trả, thì việc kiểm tra, xác minh gián tiếp, trực tiếp năng lực tổ chức, đều phải diễn ra theo đúng trình tự bắt buộc, không có ngoại lệ. Mục tiêu của các hội chợ là gì. Chính là quảng bá hình ảnh của hàng hóa Việt có chất lượng uy tín để thâm nhập thị trường, để đi vào lòng người Việt Nam. Ngoài ra, đây cũng là cơ hội để doanh nghiệp tiếp cận, khai thác tiềm năng, định hướng dòng sản phẩm với người tiêu dùng trong tương lai”.

Thiết nghĩ, mỗi năm trên cả nước có hàng nghìn hội chợ thương mại được tổ chức, tuy nhiên do thiếu địa điểm tổ chức theo đúng nghĩa, cùng công tác quản lý bị buông lỏng…đã tạo điều kiện cho hàng nhập lậu, hàng không rõ nguồn gốc, kém chất lượng có cơ hội chà trộn cùng với hàng trong nước tiếp cận người tiêu dùng.

Vậy trách nhiệm thuộc về ai? Cơ quan quản lý nhà nước, chính quyền địa phương hay các công ty tổ chức sự kiện ? Câu trả lời xin dành cho các cơ quan chức năng.

Đình Dũng