Dư luận vừa được một phen rúng động, thậm chí là bức xúc trước một con số do chính ngành Điện lực Việt Nam (EVN) tiết lộ. Đó là hiện nay đang có một đội ngũ gồm 67.000 người của ngành này chuyên làm công việc ghi công-tơ và thu tiền điện. Một hình ảnh phổ biến nữa là để ghi được chỉ số điện năng hoặc sửa chữa công-tơ luôn phải có 2 người kèm theo một chiếc thang tre. Hiện tượng này vẫn y hệt như cách làm của ngành điện ngày trước, cách đây tới cả nửa thế kỷ trong khi xã hội đã tiến triển, văn minh hơn bội lần về mọi mặt. Tất nhiên, tiền lương trả cho đội ngũ nhân sự “khủng” làm công việc rất thủ công quá lãng phí này được tính vào giá thành bán điện cho người sử dụng. Như vậy, làm sao giá điện không cao? 

Và để chống lỗ, lẽ ra ngành điện phải không ngừng cải tiến kỹ thuật, áp dụng các biện pháp tiên tiến để tăng năng suất lao động, giảm thiểu chi phí đầu vào thì họ lại chỉ nghĩ đến một cách duy nhất, thuận tiện cho họ nhất là tăng giá điện, tức là bổ vào người dân. Tại kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XIII vừa qua, Đại biểu Nguyễn Sỹ Cương không kìm nén được sự bất bình đã phải thốt lên với Bộ trưởng Bộ Công thương Vũ Huy Hoàng: “Điện là mặt hàng thật kỳ lạ, chỉ luôn tăng giá, tăng giá và tăng giá!”.

Nhìn ra thế giới mới thấy quy trình, thủ tục đo, đếm lượng điện năng tiêu thụ của khách hàng ở nước ta còn quá lạc hậu. Không nói các nước tiên tiến, văn minh mà chỉ so với Mô-zăm-bích là nước nghèo ở châu Phi thua kém ta khá xa về nhiều mặt. Ở nước này, người dân có thể mua điện và trả tiền điện giống như việc trả tiền điện thoại di động, Một gia đình cào thẻ dùng điện trả trước, hết tiền, hệ thống quản lý tự động sẽ cắt điện. Nếu muốn dùng tiếp, hộ này chỉ cần nạp thẻ qua ĐTDĐ là xong.

Một thực tế gây thiệt thòi cho người tiêu dùng điện là năng suất lao động của ngành điện ở nước ta quá thấp, chỉ bằng 40% Thái Lan, 60% Ma-lai-xi-a, 10% Sanh-ga-po. Phổ biến các công việc là 15 người Việt Nam chỉ đạt hiệu suất bằng 1 người Sanh-ga-po. Có việc con số đó là 100, tức 1 người Sanh-ga-po làm tương đương với 100 người Vệt Nam. Đó là chưa nói việc bảo quản vật tư, trang thiết bị, hệ thống đường dây tải điện không tốt gây hư hỏng, lãng phí, nhanh phải thay thế. Tất cả cũng được tính vào giá thành bán điện.

Hiện tại, nước ta đang có 19 triệu công-tơ, chủ yếu là công-tơ cơ. Năm 2003, EVN đã thí nghiệm dùng công-tơ điện tử thay thế công-tơ cơ ở TP.HCM. Nhưng vụ bê bối liên quan đến 6000 công-tơ điện tử rởm khiến nhiều người liên quan bị xử lý đã khiến việc thí ngiệm này bị dang dở. Sự việc xảy ra đã hơn 10 năm. Thật đáng tiếc là việc dùng công-tơ điện tử sẽ rất thuận lợi, tiết kiệm được nhiều nhân công và tránh được mọi sai sót trong quá trình nhập các dữ liệu đã không được tiếp tục thực hiện chỉ vì một nhóm người làm bậy.

Ai cũng thấy rõ những lãng phí về nhân công, những lạc hậu, thô sơ về quy trình làm việc ở nhiều khâu mà việc ghi chỉ số công-tơ và thu tiền điện là một minh chứng đã khiến giá thành điện bán ra đội lên ngất ngưởng. Tất cả đã bổ vào người dân - đối tượng dùng điện. Sự vô lý này không thể tiếp tục tồn tại bởi sẽ ảnh hưởng đến an sinh xã hội - một trong những mục tiêu mà Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm, phấn đấu để duy trì.

TS Nguyễn Đình San