Việc hình thành Cộng đồng chung ASEAN sẽ dựa trên ba trụ cột ở ba lĩnh vực: chính trị- an ninh, kinh tế, văn hoá-xã hội.
Về mặt chính trị-an ninh, đây là cơ hội rất lớn thể hiện quyết tâm của các nước ASEAN đóng vai trò chủ động trong việc đề ra các giải pháp đối với các vấn đề hoà bình và an ninh trong khu vực. Trong đó, đương nhiên Biển Đông sẽ trở thành vấn đề quan tâm chung.
Về văn hoá - xã hội, chúng ta có thể thúc đẩy về mặt giáo dục, cụ thể là các vấn đề liên quan đến quy định về chuẩn giáo dục của các nước hay việc tạo điều kiện cho việc di cư của người lao động giữa các nước ASEAN với nhau.
Về kinh tế, làm sao có một cơ sở sản xuất chung, một thị trường chung để tăng cường kết nối giữa các nước ASEAN, giảm chênh lệch về sự phát triển giữa các nước thành viên. Việc nào sẽ tạo cho ASEAN sức cạnh tranh cao hơn so với các khối kinh tế khác bên ngoài cũng như tạo sự phát triển đồng đều giữa các thành viên.
Theo Thủ tướng Malaysia Najib Razak, với sự hình thành Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC), chậm nhất vào năm 2050 Đông Nam Á sẽ là thị trường lớn thứ tư trên thế giới.Việc hình thành AEC là sự ra đời của một khu vực tích hợp - một tập thể trong nền kinh tế toàn cầu, đánh dấu sự khởi đầu mới cho hơn 630 triệu người trong khối.
Số liệu từ báo cáo về đầu tư của Ngân hàng Thế giới năm 2015 cho thấy, đầu tư vào ASEAN đang tăng mạnh, cụ thể là từ năm 2010 đến năm 2013, FDI vào Singapore, Indonesia và Malaysia cao hơn cả FDI vào Hàn Quốc.
Thương mại và đầu tư phát triển như trên đã tạo tiền đề tốt cho việc thành lập cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC). Như vậy có thể thấy AEC là sự phát triển và mở rộng tất yếu cho những sáng kiến hợp tác khu vực mà ASEAN đã theo đuổi từ năm 1992.
Theo ông Trần Đức Minh, Phó tổng thư ký Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam, nguyên Phó tổng thư ký ASEAN, sự phát triển của AEC cũng đối diện với nhiều thách thức. Trước hết, đó là việc mức độ phát triển kinh tế của các nước thành viên ASEAN chênh lệch khá lớn.
Ngoài ra, điều kiện văn hóa, xã hội của các nước tồn tại quá nhiều khác biệt. Đó là còn chưa kể đến việc các thủ tục thuế quan của nhiều nước trong khu vực còn quá nhiều rắc rối và không thống nhất.
Để AEC hoạt động hiệu quả, ông Minh cho rằng các nước thành viên của AEC cần cải thiện khung pháp lý để tạo ra môi trường đầu tư thuận lợi cho doanh nghiệp. ASEAN cũng nên tính đến việc thành lập các Liên minh hàng hóa cho các mặt hàng nông nghiệp mà ASEAN có thế mạnh như gạo, thủy sản, cao su…
Theo bà Victoria Kwakwa, Giám đốc Quốc gia của Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, Việt Nam cần chuẩn bị thật sẵn sàng trước khi hội nhập sâu rộng hơn. Tính toán của WB cho thấy trong từ năm 1990 đến năm 2013, trong khu vực châu Á, chỉ duy nhất Trung Quốc có tốc độ tăng trưởng GDP trung bình cao hơn Việt Nam.
Ngoài ra, xét trong nội khối ASEAN, Việt Nam là nền kinh tế có độ mở cao hơn gần như tất cả các nước khác. Độ mở cao còn đồng nghĩa với dễ chịu rủi ro từ bên ngoài. FDI vào Việt Nam cũng tăng nhanh chóng qua các năm.
Phương Anh (Tổng hợp theo Vietnam+, Vneconomy, Thanh niên)