Đặc biệt, những “thần y” này còn đánh vào tâm lý người tiêu dùng khi chọn những bệnh phổ biến để quảng cáo cho mặt hàng mình đang bán như thần dược trị dạ dày, bệnh gút, xơ gan, tiểu đường, xương khớp… Mà tâm lý nhiều người bệnh thường theo kiểu “có bệnh thì vái tứ phương”, “hợp thầy hợp thuốc” nên nghe người ta nói thuốc gì hay là mang về… uống thử xem sao. 

Gần đây, lợi dụng các hội chợ có uy tín, nhiều gian hàng thuốc đông y, thuốc gia truyền chen chân vào bán hàng. Tại Festival tổ chức ở công viên Gia Định (Q. Gò Vấp, TPHCM) gian hàng thuốc “gia truyền dân tộc Dao Ba Vì” của một người tự xưng lương y thu hút khá đông khách nữ. Khi vừa than thở mặt có nhiều mụn, người này bảo do nóng gan, nóng thận nên cho gói chữa nóng gan thận… để trị mụn.

Quan sát gói thuốc nhỏ bằng bàn tay đã được nghiền nát như cám, bao nhựa đóng gói bằng cách hơ lửa và có dấu hiệu tháo gỡ nhiều lần. Bên trên có tờ giấy hướng dẫn sử dụng rất sơ sài. Thành phần gói thuốc có râu ngô, bông mã đề, giảo cổ lam, cà gai leo, diệp hạ châu và một số thuốc dân tộc khác; thời hạn sử dụng một năm với mức giá 70.000 đồng/gói. Tuy nhiên, khi liên hệ với số điện thoại của người đứng tên lương y V.T.H thì đều không liên lạc được.

Không chỉ ở các hội chợ, trên địa bàn TPHCM còn thường xuất hiện những đội quân bán thảo dược dạo, sẵn sang đưa hàng đến tận các hang cùng ngõ hẻm, vào tận nhà dân chào mời. Những bọc thuốc khô đã được xắt lát, không có bất cứ thông tin gì, được bán với giá từ 70.000 đồng – 100.000 đồng/bọc. Người bán cho tất cả các bọc cây khô lên xe kéo dọc các con phố nhỏ rao hàng. 

Chị Hải (ngụ Q. Bình Tân) kể: “Nghe người bán giới thiệu bịch cây nhân sâm này chỉ cần đem sao ngâm rượu hoặc nấu nước uống thì trị được bá bệnh nên mình mua về uống thử. Thực sự tôi chỉ nghe theo người bán nói thôi chứ rễ cây đã được xắt nhỏ thì làm sao biết có phải nhân sâm thật hay không. Để nguyên cây còn không biết, giờ xắt lát nữa thì… chịu thua”.

Tại góc đường Nguyễn Oanh - Phan Văn Trị (Q.Gò Vấp), hàng chục loại “thảo dược” đổ đống, được bày bán trên vỉa hè. Bên cạnh những củ nghệ, củ “sâm” bám đầy đất cát, còn có những lọ bột nghệ, dâu tằm ngâm đường… đã được pha chế sẵn. Giá mỗi loại từ 80.000 - 100.000 đồng/kg. Hay trên đường Hòa Bình (Q. Tân Phú) cũng có nhiều điểm bán “dâu tằm Đà Lạt chuyên chữa đau lưng, nhức mỏi, xương khớp, mất ngủ…” với giá 45.000 đồng/kg, thu hút nhiều người mua.

Coi chừng “tiền mất tật mang”

Đem gói thuốc gia truyền dân tộc Dao Ba Vì đến gặp lương y Nguyễn Đức Nghĩa, Phòng khám y dược cổ truyền Tuệ Lãn, Hội Dược liệu TPHCM nhờ xem giúp. Vừa nhìn qua, lương y Nghĩa cho biết: “Thuốc cán thành bột không bao giờ để được một năm dù được bảo quản trong điều kiện tốt đến đâu đi nữa. Đông dược để từng loại thì không sao, nhưng khi đã cán bột và pha trộn nhiều loại với nhau thì phải có tỷ lệ % trên bao bì. Thuốc cũng phải giữ trong bao bì tránh ánh sáng. Trong khi gói thuốc gia truyền này không có các tiêu chuẩn trên, cũng không có thành phần định lượng cụ thể. Đó là chưa kể những chất bột bên trong có phải như thành phần đã ghi hay không. Nếu không đúng, nguy cơ ảnh hưởng sức khỏe rất khó nói trước”.

Trao đổi với BS Trần Văn Năm, Nguyên Phó viện trưởng Viện Y học dân tộc TPHCM, ông này cho hay: “Phơi thuốc ngoài nắng mưa nhiều ngày, lưu trữ trong môi trường không đạt yêu cầu (độ ẩm cao, nhiệt độ quá nóng, nấm mốc)… sẽ không còn hoạt chất nên chắc chắn không có tác dụng điều trị bệnh. Mỗi loại thảo dược có giá trị trị bệnh khác nhau nhưng để trở thành thuốc, các nguyên liệu này cần phải qua những công đoạn nuôi trồng tốt, thu hoạch, bảo quản, bào chế đúng cách. Trường hợp người sản xuất chạy theo lợi nhuận thì khả năng nguyên liệu thuốc bị nhiễm độc trong quá trình nuôi trồng rất cao và khó kiểm soát. Biến chứng khi dùng thuốc không đạt chất lượng, trước hết sẽ không có tác dụng trị bệnh, nấm mốc sẽ gây nhiều bệnh nguy hiểm cho cơ thể. Các loại biến chứng có thể xảy ra như sử dụng nhầm lẫn và quá liều với cây thuốc có độc tính, lãng phí thời gian đối với những bệnh cần chữa trị sớm, hoặc mang nhãn hiệu thuốc đông dược nhưng có trộn lẫn thuốc tân dược có hại…”.

Những loại được đổ đống bán như vậy khó có thể xác định đó là thảo dược hay không. Việc tự ý pha trộn, sử dụng cây, củ, thuốc gia truyền bày bán ở lề đường, bán dạo có thể gây bệnh và nguy hiểm đến tính mạng nếu trúng phải loại có độc tính. Tốt nhất không nên tự tiện sử dụng thuốc đông y trôi nổi, mà hãy tới các bệnh viện uy tín để được khám, điều trị hợp lý, an toàn, lương y Nguyễn Đức Nghĩa khuyên.

Dung Nguyễn (Theo Tiền phong, PLTPHCM)