Trong Báo cáo kinh tế quý I của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (CIEM) vừa công bố có dẫn số liệu của Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) về triển vọng kinh tế thế giới (WEO) cho biết, so với một số nước ASEAN, Việt Nam có tỷ lệ nợ công so với GDP cao hơn hẳn: gấp đôi nhiều nước và gấp rưỡi Thái Lan, nước có mức nợ công/GDP đứng sau Việt Nam. 

Quan trọng hơn, theo dự báo của IMF, trong nhóm nước này, Việt Nam là nước duy nhất có nợ công/GDP tiếp tục tăng đến gần 68% GDP năm 2020.

Điều đáng lo ngại, là nghĩa vụ trả nợ công đang tăng lên nhanh chóng. Nghĩa vụ trả nợ trực tiếp của Chính phủ tăng từ 185,8 nghìn tỷ đồng năm 2013 lên 296,2 nghìn tỷ đồng năm 2015. 

Nếu tính cả nợ bảo lãnh Chính phủ, nợ chính quyền địa phương, con số nghĩa vụ nợ còn lớn hơn rất nhiều, dự kiến năm 2015 là 418,4 nghìn tỷ đồng. 

Trong khi đó, từ nay đến năm 2020, một số nước như Malaysia, Philippines, Indonesia… được cho là sẽ giảm mạnh nợ công. Ngay như Myanmar, nợ công cũng giảm mạnh từ 2011 đến nay và dự báo chỉ tăng nhẹ trong các năm tiếp theo.

Theo đồng hồ nợ công toàn cầu (Global debt clock trên trang Economist.com), lúc 8h30 sáng nay (24/4/2016), nợ công của Việt Nam là 94,854 tỷ USD; bình quân nợ theo đầu người ở Việt Nam là 1.039 USD; tỷ lệ nợ so với GDP là 45,6% GDP, mức độ gia tăng nợ là 9,3%/năm.

Theo đánh giá của CIEM, sau khi Chính phủ thực hiện gói kích cầu năm 2009, ngân sách Nhà nước (NSNN) những năm gần đây có mức thâm hụt ngày càng tăng.

Về giá trị tuyệt đối, bội chi NSNN tăng từ mức 65,8 nghìn tỷ đồng năm 2011 lên mức 263,2 nghìn tỷ đồng năm 2015. So với GDP, bội chi NSNN đã tăng từ mức 4,4% GDP năm 2011 lên mức 6,1% GDP năm 2015, cao hơn giới hạn 5% theo quy định của Chiến lược nợ công và nợ nước ngoài của quốc gia giai đoạn 2011-2020 và tầm nhìn đến 2030.

Do bội chi NSNN tăng cao, nợ công cũng tăng nhanh trong giai đoạn 2011 - 2015, từ mức 50,1% GDP lên 62,2% GDP, tiệm cận giới hạn 65% theo quy định của Luật Quản lý nợ công. Đó là chưa kể nếu tính theo thông lệ quốc tế, nợ công Việt Nam còn cao hơn nhiều vì không tính đến nợ của doanh nghiệp nhà nước (DNNN) và các tổ chức công khác. Năm 2015 cũng là năm dư nợ Chính phủ vượt trần, đạt 50,3%.

Lo ngại tiếp theo được nêu ra là do tốc độ tăng nghĩa vụ nợ rất nhanh, tỷ lệ nghĩa vụ nợ trên thu ngân sách cũng tăng nhanh. Nếu chỉ tính riêng nghĩa vụ nợ trực tiếp của Chính phủ, tỷ lệ này là 22,4% năm 2013, tăng lên mức 29,9% năm 2015. 

Nguyên nhân của tình trạng trên, theo nhóm nghiên cứu là do giai đoạn 2010-2012, Chính phủ vay nợ ngắn hạn nhiều, chủ yếu bằng trái phiếu kỳ hạn 1-2 năm.

Và, đây sẽ là áp lực rất lớn đối với chi ngân sách, nếu phát hành trái phiếu Chính phủ không đạt mục tiêu đề ra. Mà, với một thị trường tài chính non trẻ, thiếu ổn định, phát hành trái phiếu kỳ hạn dài không phải là dễ dàng. 

Trước đó, đầu tháng 4/2016, Ngân hàng Thế giới cho biết, thâm hụt tài khoá của Việt Nam đạt 6,5% GDP trong năm 2015 là kết quả của giảm thu và tăng chi đầu tư cơ bản và chi thường xuyên. WB khuyến cáo: Chính phủ cần đưa ra các biện pháp thích hợp để thực hiện củng cố tình hình tài khoá trung hạn (về phía thu hoặc chi).

Thu Trang (TH theo VOV, Vneconomy)