Thông cáo chung của Hội nghị Các ngoại trưởng ASEAN (AMM) lần thứ 48 cho hay các ngoại trưởng đã thảo luận các vấn đề về Biển Đông và bày tỏ quan ngại sâu sắc đối với các diễn biến gần đây và đang diễn ra ở khu vực này.
“Chúng tôi ghi nhận quan ngại sâu sắc của một số bộ trưởng đối với việc tôn tạo, bồi đắp ở Biển Đông, làm xói mòn lòng tin và sự tin cậy, gia tăng căng thẳng và có thể gây phương hại tới hòa bình, an ninh và ổn định ở Biển Đông”.
ASEAN khẳng định tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình, ổn định, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông.
Đại diện các nước ASEAN và Tổng thư ký Lê Lương Minh chụp hình lưu niệm tại AMM 48
Các ngoại trưởng ASEAN kêu gọi các bên thực hiện Tuyên bố về ứng xử trên Biển Đông (DOC), giải quyết tranh chấp hòa bình, phù hợp luật pháp quốc tế... Bản thông cáo chung không chỉ rõ “tôn tạo, bồi đắp” là hành vi bồi đắp quy mô lớn, xây đảo nhân tạo trái phép của Trung Quốc trên Biển Đông.
"Các bên liên quan cần giải quyết các bất đồng và tranh chấp bằng biện pháp hoà bình, phù hợp với các nguyên tắc của luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển (UNCLOS) 1982", thông cáo viết.
Các ngoại trưởng cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nhanh chóng thiết lập Bộ Quy tắc Ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC).
"Hướng tới mục tiêu này, chúng tôi hoan nghênh kết quả gần đây của Hội nghị các Quan chức Cao cấp (SOM) ASEAN-Trung Quốc lần thứ 9 về thực hiện DOC, theo đó, hai bên nhất trí tiến tới giai đoạn tham vấn tiếp theo và thương lượng về bộ khung, cấu trúc, các thành tố cũng như giải quyết các vấn đề cốt yếu, khó và phức tạp liên quan đến Bộ Quy tắc COC đang được đề xuất. Do đó, chúng tôi giao các Quan chức Cao cấp tiếp tục triển khai và làm việc chặt chẽ với Trung Quốc trong vấn đề này", điểm 152 trong Tuyên bố ghi.
Các bộ trưởng cũng cho biết ASEAN và Trung Quốc sẽ chuyển sang “giai đoạn mới” của hoạt động tham vấn về Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) và tiến tới thương lượng về bộ khung, cấu trúc, các thành tố của COC, giải quyết các vấn đề cốt yếu, khó và phức tạp liên quan đến COC.
Một quan chức ngoại giao ASEAN tiết lộ trong các cuộc họp ở Kuala Lumpur, ngoại trưởng các nước ASEAN đã thể hiện sự lo ngại rất sâu sắc đối với hành vi bồi đắp, xây đảo nhân tạo trái phép của Trung Quốc.
Quan chức ASEAN này cho biết trong các cuộc họp, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị luôn miệng nói rằng Biển Đông không có vấn đề gì cả, rất ổn định.
“Thứ nữa là Trung Quốc tuyên bố đã làm xong lấn biển, bồi đắp rồi, sẽ không tiếp tục, do đó ASEAN không nên bàn về vấn đề đảo nhân tạo nữa. Trung Quốc sẽ phát triển các đảo thành những cơ sở và mời ASEAN sử dụng, ví dụ cho hoạt động cứu hộ cứu nạn. Tức là Trung Quốc muốn khẳng định chủ quyền với các đảo nhân tạo này” - ông cho biết.
“Nhưng vấn đề là hành vi xây đảo nhân tạo của Trung Quốc là hành vi phá vỡ hiện trạng của Biển Đông, đã vi phạm trắng trợn điều 5 của DOC, đồng thời hủy hoại nghiêm trọng môi trường Biển Đông” - quan chức này nhấn mạnh.
Các ngoại trưởng tham dự AMM chụp ảnh lưu niệm tại tiệc tối 5/8
Ngoài ra, Ngoại trưởng Philippines, Albert del Rosario đã lên án điều mà ông gọi là “hoạt động bồi đắp khổng lồ” của Bắc Kinh, vốn “hủy hoại hòa bình, an ninh và ổn định”.
Mỹ cùng các quốc gia ASEAN đã kêu gọi dừng cải tạo đất và xây dựng cùng các hoạt động có vấn đề khác trên Biển Đông. Trung Quốc cho đến nay vẫn từ chối thực hiện. Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị hôm qua nói hoạt động cải tạo đất ở 7 bãi đá trên Biển Đông "đã dừng", nhưng nhiều người cho rằng Bắc Kinh dừng cải tạo để chuyển sang giai đoạn xây dựng ở các đảo nhân tạo này.
Phương Anh (Tổng hợp)