Bản án phúc thẩm đã có hiệu lực pháp luật nhưng trong phiên tòa xét xử phúc thẩm vụ Huyền Như, một số luật sư và đại diện ACB dường như muốn “lật lại” phán quyết trên để “níu kéo” hòng bênh vực cho những lợi ích trái phép của ACB. Vậy nhìn dưới khía cạnh vụ án Huyền Như, sự thật khách quan phản ánh bản chất vụ án như thế nào? Đâu là nguyên nhân khiến ACB bị mất tiền?

Chủ trương đẩy lãnh đạo ACB vào vòng lao lý

Đầu phiên tòa phúc thẩm vụ Huyền Như, luật sư bảo vệ VietinBank đề nghị được sử dụng chứng cứ, kết quả xét xử vụ Nguyễn Đức Kiên và được Hội đồng xét xử chấp thuận.

Trong vụ án ấy, dù Hội đồng sáng lập không là một “thực thể” trong cơ cấu tổ chức ACB, song “các ý kiến của Kiên thường biến thành nghị quyết của Thường trực HĐQT ACB” - đã nói lên sự ảnh hưởng của Kiên như thế nào và với “vị thế” ấy, triết lý “tìm kiếm lợi nhuận cao từ rủi ro” cùng với sáng kiến “ngân hàng gửi tiền vào ngân hàng hưởng lãi suất cao” Kiên đã đẩy con thuyền ACB đến… ngày hôm nay.

Việc ACB “thỏa thuận ngầm” ủy thác gửi tiền vào VietinBank nhưng lại “trao nhầm” cho Như, đã bị Như khai thác yếu tố ham lãi suất mà chiếm đoạt thành công. Tại cuộc họp ngày 25/3/2011 Thường trực HĐQT ACB đã quyết định “tạm thời dừng chủ trương ủy thác cá nhân gởi liên ngân hàng”, nhưng đến tháng 6/2011 ACB lại tiếp tục thực hiện và thực tế hậu quả mất 718 tỷ là từ chính 34 hợp đồng ủy thác được thực hiện từ tháng 6/2011 bởi Huyền Như. 

Có lẽ không bàn cãi tính đúng sai của chủ trương, biết sai vẫn làm, các hành vi “lách luật”… trong tổ chức thực hiện - là nguyên nhân “ACB bị mất tiền” bởi nó đã được làm rõ và Tòa án đã có phán quyết. 

Việc bị Huyền Như chiếm đoạt - là rủi ro đã có trong lường định trước của chính cấp lãnh đạo cao nhất của ACB, do vậy đây phải thuộc về trách nhiệm của chính ACB, của tự các cá nhân là lãnh đạo ACB với các cổ đông của ACB và của chính các cổ đông ACB, như chính lời khai nhận của Kiên tại cơ quan điều tra.

Huyền Như đã lừa để lấy được tiền ACB thế nào?

Với chủ trương “lách luật” song việc quản trị hoạt động ủy thác của ACB lại có quá nhiều sai sót để Huyền Như, trong cơn khát tiền, đã tính toán “bày trận” và tận dụng triệt để. 

Giao cho Bảo Ngọc đứng ra giao dịch “tìm mồi”, ACB đã không thể ngờ mình có thể bị Huyền Như “mua” bằng… 3,7 tỷ đồng hoa hồng và đổi lại Như đã được “bật đèn xanh” cho hàng tá cơ hội, điều kiện để có thể lấy được tiền bằng việc “tiếm quyền” ngay khi tiền được ACB chuyển đến Tài khoản thanh toán của các nhân viên mở tại VietinBank. 

Không chỉ từ kết quả thương thảo, soạn thảo hợp đồng ban đầu với nội dung “tự trích để gửi có kỳ hạn” giống như sự điều chỉnh ngay cả đối với chủ trương ủy thác gửi tiền bằng “hình thức gửi là gửi tiết kiệm” của ACB, mà việc thực hiện các thủ tục mở tài khoản để ACB chuyển tiền vào, ký các giấy tờ liên quan… Bảo Ngọc đều đã “tư vấn” để các nhân viên “nhắm mắt” thực hiện theo đúng hướng dẫn có tính toán trước của Huyền Như: từ ký các giấy tờ Như đưa cho đến khi đem về nộp ACB để nhận được tiền công 200 - 500.000 đồng/hợp đồng, là chấm dứt trách nhiệm.

Ngay từ khi mở tài khoản, các nhân viên ACB đều không có mục đích mở và sử dụng cho nhu cầu cá nhân mà chỉ để cho ACB và Như sử dụng - biểu hiện đặc trưng của hình thức “cho thuê, cho mượn” tài khoản, vi phạm Điều 10.6 Quyết định 1284/2002/QĐ-NHNN ngày 21/11/2002 của NHNN: “Không được cho thuê, cho mượn tài khoản hoặc sử dụng tài khoản của mình cho các giao dịch thanh toán đối với những khoản tiền đã có bằng chứng về nguồn gốc bất hợp pháp”. 

Nhận thức không phải tiền của mình, các cá nhân đứng ra gửi tiền chỉ làm theo chỉ đạo mà bỏ mặc trách nhiệm trên danh nghĩa của chủ tài khoản, của người gửi tiền - đúng như Tổng Giám đốc ACB Lý Xuân Hải khai nhận:“Một số nhân viên khi đi gửi tiền đã không tuân thủ các quy định về mở TK và chứng từ kế toán nên đã tạo điều kiện cho Huyền Như dễ dàng chiếm đoạt tài sản và chị Ngọc còn hưởng lợi bất chính”.

Theo “thỏa thuận ngầm”, VietinBank phải trả lãi 14% như Hợp đồng tiền gửi ngoài ra còn phải trả lãi ngoài. Thế nhưng, tại phiên tòa đại diện VietinBank đã chứng minh: Toàn bộ nguồn tiền do Huyền Như chi trả cho ACB bao gồm cả lãi trong hợp đồng (14%/năm) và trên 10 tỷ tiền lãi thỏa thuận chi ngoài hợp đồng cho ACB (lãi vượt trần) mà ACB đã nhận được đều do Như dùng tiền cá nhân trả trước bằng tiền mặt và nộp vào tài khoản đứng tên các cá nhân gửi tiền. 

Thống kê từ ngày 8/10/2010, ACB đã giao dịch với Huyền Như và thông qua việc ủy thác cho nhân viên nhiều lần thực hiện “gửi tiền” vào VietinBank với tổng số tiền 1.101 tỷ đồng, đã tất toán 382,5 tỷ đồng (trong đó tại CN Nhà Bè là 332,5 tỷ đồng; tại CN TPHCM là 50 tỷ đồng), còn lại 718,908 tỷ đồng bị Huyền Như dùng các thủ đoạn gian dối chiếm đoạt và sử dụng.

ACB và nhân viên không biết tiền gửi tiết kiệm phải nhận thẻ?

Là tổ chức tín dụng ACB nhận biết rõ Điều 6 QĐ số 1160/2004/QĐ-NHNN ngày 13/9/2004 với sản phẩm tiền gửi tiết kiệm cá nhân tổ chức nhận tiền có phát hành thẻ tiết kiệm (TTK) nhưng ACB đã không thực hiện các biện pháp bảo đảm an toàn đối với số tiền ủy thác khi về chủ trương là ủy thác cho nhân viên gửi tiết kiệm nhưng lại không hề yêu cầu thực hiện đúng quy trình, mặc dù chính tại hợp đồng ủy thác được ký kết giữa ACB và nhân viên để thực hiện hành vi đem tiền đi gửi đã qui định rất rõ: “Hình thức gửi là gửi tiết kiệm”; trách nhiệm của người nhận ủy thác (nhân viên ACB) là:“nhận và giao lại cho ACB các TTK, tiền lãi… ngay sau khi bên nhận ủy thác nhận được từ TCTD với tư cách là chủ TTK”.

Thực ra việc ủy thác và phải nhận lại TTK là vấn đề từng được Thường trực HĐQT ACB xem xét tại cuộc họp HĐQT ngày 22/3/2010 v/v ủy thác cho nhân viên bằng sổ tiết kiệm tại các ngân hàng, sau đó ACB sẽ mua lại các STK đó, việc sau đó chính ACB lại triển khai không nhận TTK là vấn đề thuộc về lỗi của chính ACB. 

Nhìn lại các giao dịch ủy thác gửi tiền trước đây ACB có nhận TTK và chưa xảy ra rủi ro mất tiền, nhưng chỉ các khoản ACB đã không nhận TTK và hậu quả là đã bị Huyền Như lợi dụng chiếm đoạt tiền (718,908 tỷ đồng). 

Ngay khi xảy ra vụ án Huyền Như, nhận thức được tính nghiêm trọng của sai lầm trong việc không nhận TTK, nên để “hợp thức nội bộ” về quan điểm “không nhận TTK… vẫn đúng”, kế toán trưởng Nguyễn Văn Hòa đã lập báo cáo “chữa cháy” (được TGĐ Hải và TT HĐQT ký phê duyệt) đề ngày 29/3/2010 có nội dung: “Theo Phòng kế toán thì về bản chất việc gửi tiền dưới hình thức tiền gửi có kỳ hạn cũng tương tự như việc gửi tiết kiệm và HĐTG có kỳ hạn sẽ thay thế TTK để chứng minh quyền sở hữu tiền gửi của ACB…”. Hiển nhiên, VietinBank không thể chịu thay trách nhiệm bởi quan điểm sai của ACB. 

Với thủ đoạn gian dối, Huyền Như đã chiếm đoạt được tài sản của ACB. Việc Như sử dụng số tiền chiếm đoạtsau đó như thế nào chỉ là các phương thức sử dụng số tiền đã lừa đảo chiếm đoạt được của ACB trong đó chủ yếu dùng vào việc thanh toán các khoản nợ đến hạn khác do Như gây ra, thậm chí dùng trả cho chính các khoản nợ có nguồn gốc từ nguồn ACB ủy thác, nhằm tránh sự phát hiện của các chủ nợ và có điều kiện tiếp tục thực hiện chuỗi hành vi phạm tội của mình.

Tại phiên tòa phúc thẩm, khi tự bào chữa bị cáo Nguyễn Đức Kiên đã chua chát thừa nhận HĐQT ACB có sai và từng đề nghị dùng tiền cá nhân để khắc phục khoản 718 tỷ đồng được ủy thác cho nhân viên gửi vào VietinBank rồi bị Huỳnh Thị Huyền Như chiếm đoạt. Đó có lẽ cũng là một lời kết cho bài viết này.

Ngọc Việt