Một trong những khó khăn lớn nhất hiện nay khi triển khai các dự án nhà ở xã hội (NOXH) chính là quỹ đất. Trong thời kỳ phát triển nóng, hầu hết các dự án nhà ở đều tập trung vào phân khúc nhà cao cấp mà bỏ quên phân khúc cho người thu nhập thấp, dẫn đến sự lệch pha trong quan hệ cung cầu. Kết quả là hàng trăm dự án nhà ở thương mại triển khai không hiệu quả, trong khi quỹ đất xây nhà ở cho người thu nhập thấp không được chuẩn bị.

Trong cuộc kiểm tra các dự án NOXH mới đây tại Hà Nội của Bộ Xây dựng, nhiều sai phạm của các DN đã bị phát hiện. Cụ thể, trong số 12 dự án bị kiểm tra, có một dự án hoàn toàn không dành quỹ đất nào cho NOXH. Trong 11 dự án có dành quỹ đất, chỉ có 3 dự án triển khai xây dựng NOXH, 3 dự án chuyển đổi sang xây dựng nhà tái định cư, còn lại chuyển đổi sang nhà ở thương mại hoặc bán đấu giá quyền sử dụng đất. Đó là còn chưa kể việc một số dự án quy hoạch diện tích đất cho NOXH tại phần diện tích “xấu nhất” của dự án…

Kết quả khảo sát cũng cho thấy, các chủ đầu tư đang không “mặn mà” trong việc chia sẻ dự án thương mại để phục vụ cho nhu cầu về NOXH. Chuyên gia xây dựng Phạm Sỹ Liêm, Phó Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam lí giải cho sự thờ ơ này là bởi tỷ suất lợi nhuận đối với NOXH bị khống chế ở mức 10% là khá thấp. Trong khi đó, chủ đầu tư phải đối mặt với hàng loạt vấn đề phát sinh như đền bù giải tỏa, thủ tục đầu tư xây dựng hay những biến động rủi ro trong thi công. Nếu chỉ lãi 10% là “không an toàn”.

“Đa số các dự án BĐS hiện nay không phải là dự án mới mà đã triển khai từ trước khi Nghị định 188 và Thông tư 08 về việc xây dựng NOXH được ban hành. Việc thay đổi về chính sách làm xáo trộn kế hoạch kinh doanh của DN, khiến họ phải điều chỉnh lại quy hoạch dự án, làm kéo dài thời hạn triển khai dự án. Ngoài ra, một số DN còn băn khoăn khi xây dựng NOXH tại các khu đô thị thương mại, họ sẽ phải điều chỉnh mật độ xây dựng, kết cấu công trình”, ông Liêm phân tích thêm.

“Xây NOXH trong các khu nhà thương mại là để người nghèo cũng được hưởng thụ hạ tầng kỹ thuật tốt, bảo đảm môi trường sống và sự công bằng cho người có thu nhập thấp. Nếu chủ đầu tư làm đúng theo quy định sẽ có nhiều dự án NOXH ở trung tâm và được kết nối với hạ tầng có sẵn như khu Giang Biên, Sài Đồng (quận Long Biên, Hà Nội)”, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Trần Nam cho biết. Nhưng cũng theo Thứ trưởng Nam, địa phương nào cũng cam kết sẽ dành cho NOXH những ưu tiên về đất đai, nhưng với tình trạng thị trường BĐS vẫn đang nóng bỏng như hiện nay, không ít dự án NOXH đang gặp cảnh thiếu quỹ đất trầm trọng.

Bê cạnh đó, theo Sở Xây dựng Hà Nội, thành phố có 66 dự án phát triển NOXH. Tuy nhiên, tính đến năm 2013, Hà Nội mới có 9 dự án NOXH, nhà ở cho người thu nhập thấp hoàn thành và đưa vào sử dụng. Trong năm 2014 sẽ có thêm 3 dự án hoàn thành với trên 115.000 m2 sàn xây dựng.

Về nguyên nhân, Bộ này cho rằng, trước hết đó là vẫn thiếu quỹ đất để đầu tư xây dựng nhà ở xã hội tại vị trí thuận lợi; nhiều khu công nghiệp được hình thành nhưng chưa bố trí quỹ đất để xây dựng nhà ở cho công nhân; một số địa phương chưa bố trí đủ quỹ đất 20% các khu đô thị mới, các dự án nhà ở thương mại theo quy định dành để xây dựng nhà ở xã hội.

Bên cạnh đó, một số cơ chế ưu đãi đầu tư xây dựng nhà ở xã hội (như hỗ trợ đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật trong và ngoài hàng rào dự án và hỗ trợ từ nguồn ngân sách địa phương...) chưa được quan tâm đúng mức; mức độ ưu đãi phụ thuộc vào điều kiện của từng địa phương nên chưa thu hút được doanh nghiệp tham gia đầu tư xây dựng nhà ở cho công nhân KCN.

Để đẩy mạnh việc phát triển nhà ở xã hội, Bộ Xây dựng đã chủ trì phối hợp với các Bộ, ngành xây dựng trình Chính phủ ban hành Nghị định số 188/2013/NĐ-CP ngày 20/11/2013 về phát triển và quản lý nhà ở xã hội. Theo đó, chủ đầu tư các dự án (kể cả các hộ gia đình cá nhân) phát triển nhà ở cho công nhân, được miễn tiền sử dụng đất, tiền thuê đất; giảm 50% mức thuế suất thuế giá trị gia tăng; miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp đối với thu nhập từ hoạt động đầu tư, kinh doanh nhà ở cho công nhân, nhà ở thu nhập thấp; được vay vốn tín dụng ưu đãi hoặc được bù lãi suất theo quy định; được cung cấp miễn phí các thiết kế mẫu, thiết kế điển hình; được hỗ trợ đầu tư hạ tầng kỹ thuật ngoài hàng rào (hoặc trong hàng rào) dự án...

Yêu cầu các địa phương đẩy mạnh việc phát triển nhà ở xã hội, tạo điều kiện rút ngắn thủ tục lập, thẩm định, phê duyệt dự án phát triển nhà ở xã hội, kể cả các dự án nhà ở thương mại chuyển đổi sang nhà ở xã hội và dự án điều chỉnh cơ cấu căn hộ thương mại để đáp ứng nguồn cung về nhà ở xã hội và nhà ở thương mại có quy mô nhỏ cho cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang, công nhân, người lao động có thu nhập thấp, khó khăn về nhà ở mua, thuê và thuê mua.

Mai Hoa - (Tổng hợp theo VOV, tintuc)