1. Cuộc khủng hoảng di cư ở châu Âu

Năm 2015, hơn 1 triệu người di cư và tị nạn đổ vào châu Âu. Phần lớn là thường dân bỏ nhà cửa đi tránh bạo lực và chết chóc ở Syria, Afghanistan và Iraq. Cuộc khủng hoảng đã dẫn tới những bi kịch khủng khiếp bởi có hơn 3.000 người thiệt mạng trên đường tới “thiên đường châu Âu”. Cơn bão di cư và tị nạn đe dọa hệ thống đi lại tự do Schengen khi nhiều quốc gia châu Âu phải tạm thời khôi phục kiểm soát biên giới.  

Làn sóng người di cư ồ ạt từ các nước Trung Đông và Bắc Phi đổ vào châu Âu đã biến thành cuộc khủng hoảng di cư nghiêm trọng nhất kể từ sau Chiến tranh thế giới thứ II, gây ra hậu quả về an ninh, kinh tế - xã hội cho châu Âu và thế giới, đồng thời gây bất đồng về chính sách ứng phó trong nội bộ Liên minh châu Âu.

2. Thỏa thuận lịch sử về ứng phó với biến đổi khí hậu

Ngày 12/12, 195 nước dự Hội nghị Công ước khung Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP21) tại Pháp đã thông qua thỏa thuận nhằm kiềm chế sự nóng lên toàn cầu, được đánh giá là mạnh mẽ và thể hiện sự hợp tác quốc tế rộng rãi nhất từ trước tới nay. 

Thỏa thuận đặt mục tiêu hạn chế mức tăng nhiệt độ Trái đất không quá 2oC vào năm 2100 so với thời kỳ tiền Cách mạng công nghiệp. Các nước phát triển cam kết chi tối thiểu 100 tỷ USD mỗi năm giúp các nước đang phát triển ứng phó với biến đổi khí hậu.

Tuy nhiên, thành công của thỏa thuận Paris còn phụ thuộc vào việc từng quốc gia sẽ thực hiện những biện pháp giảm khí thải, bớt phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch như thế nào. Và giới chuyên gia cảnh báo những cam kết này cũng là chưa đủ để ngăn chặn nhiệt độ trái đất tăng hơn 2 độ C.

3. Hoàn tất đàm phán TPP

Sau bảy năm đàm phán, hồi tháng 10 đại diện của Mỹ và 11 quốc gia khác, trong đó có Việt Nam, đã hoàn tất đàm phán Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), thỏa thuận thương mại khu vực lớn nhất trong lịch sử. TPP sẽ đề ra các quy định thương mại quản lý tới 40% nền kinh tế toàn cầu. Giờ Tổng thống Mỹ Barack Obama sẽ phải thuyết phục Quốc hội Mỹ phê chuẩn TPP.

4. Iran và nhóm P5+1 đạt thỏa thuận hạt nhân then chốt

Sau 11 năm đàm phán căng thẳng, ngày 14/7, Iran và nhóm P5+1 (gồm Mỹ, Nga, Trung Quốc, Pháp, Anh và Đức) đã đạt được thỏa thuận lịch sử.

Theo đó, cộng đồng quốc tế sẽ dỡ bỏ cấm vận kinh tế Iran, đổi lại Tehran từ bỏ 97% kho uranium làm giàu, cắt 2/3 số lượng máy ly tâm, đóng cửa lò phản ứng nước nặng, và chấp nhận để Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) thanh tra các cơ sở hạt nhân. Mỹ khẳng định thỏa thuận này sẽ ngăn chặn Iran sản xuất vũ khí hạt nhân.

5. Động đất kinh hoàng ở Nepal

Hai trận động đất mạnh 7,8 độ richter (ngày 25/4) và 7,3 độ richter (ngày 12/5/2015), làm chấn động gần như toàn bộ đất nước Nepal, khiến 8.964 người chết và 21.952 người bị thương. 

Hai trận động đất này đã làm thay đổi nhiều cấu trúc địa chất tại Nepal và các nước láng giềng như Ấn Độ, Trung Quốc, Bangladesh và Pakistan. Liên hợp quốc ước tính có khoảng 8 triệu người bị ảnh hưởng, trong đó 1,4 triệu người cần được hỗ trợ về lương thực.

6. IS tấn công khủng bố nhiều nơi trên thế giới

Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) đã vươn rộng mạng lưới hoạt động của chúng với nhiều nhánh và phần tử tham gia ở khắp nơi trên thế giới.

Ngày 13/11, ba nhóm sát thủ IS mở cuộc tắm máu ở Paris (Pháp) sát hại 130 người, khiến cả châu Âu run rẩy. Nhưng IS không chỉ gây đổ máu ở châu Âu. Trong tháng 7 và tháng 10, IS đánh bom ở Thổ Nhĩ Kỳ khiến 135 người thiệt mạng.

Ngày 31-10, một quả bom phá nát chiếc máy bay Nga trên bầu trời bán đảo Sinai (Ai Cập), giết chết 224 người. Và đến ngày 2-12, một cặp vợ chồng bày tỏ lòng trung thành với IS xả súng ở San Bernardino, California (Mỹ) khiến 14 người thiệt mạng. IS đã vươn vòi khủng bố khắp phạm vi toàn cầu và mở địa bàn hoạt động mới tại Libya cũng như nhiều khu vực khác.

Trong tháng 7 và tháng 10, IS đánh bom ở Thổ Nhĩ Kỳ khiến 135 người thiệt mạng.

Sự bành trướng và mức độ tàn bạo ngày càng tăng của tổ chức khủng bố “Nhà nước Hồi giáo” (IS) tự xưng, cùng với việc Nga can dự quân sự vào Syria, đã làm thay đổi cục diện cuộc chiến chống khủng bố toàn cầu với sự tham gia mạnh mẽ và rộng rãi của nhiều quốc gia trên thế giới.

7. Nga can thiệp quân sự vào Syria

Cuộc nội chiến Syria khiến hơn 200.000 người thiệt mạng và 9 triệu người bỏ nhà cửa đi di tản bước sang một trang mới vào tháng 9 khi quân đội Nga mở chiến dịch không kích ồ ạt. Mỹ và phương Tây chỉ trích Nga chỉ tấn công các nhóm nổi dậy chống chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad chứ không đụng đến nhóm khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS).

Cuộc nội chiến này còn kéo theo hệ quả địa chính trị với sự tham gia của nhiều nước lớn Nga, Đức, Anh... liên minh do Mỹ dẫn đầu với mục tiêu chống lại Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS). 

Việc bầu trời Syria trở nên chật chội làm dấy lên lo ngại máy bay của Nga và liên quân do Mỹ lãnh đạo sẽ đụng độ bất ngờ. Và cuối tháng 11, máy bay chiến đấu F-16 của Thổ Nhĩ Kỳ đã bắn rơi một máy bay Nga khiến một phi công thiệt mạng. 

Dù vậy, cuộc can thiệp của Nga đã thúc đẩy nỗ lực đàm phán tìm giải pháp hòa bình ở Syria. 

8. Trung Quốc gia tăng các hành động đơn phương ở Biển Đông

Trung Quốc gia tăng các hành động đơn phương ở Biển Đông, trong đó có việc xây dựng và tôn tạo trái phép các đảo và bãi đá ở quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam. 

Trung Quốc đang xây nhiều cơ sở quân sự và ba đường băng 3.000m trên các đảo nhân tạo bất hợp pháp này.

Dư luận khu vực và thế giới bày tỏ quan ngại sâu sắc và cảnh báo những hành động như vậy vi phạm luật pháp quốc tế, làm leo thang căng thẳng, đe dọa an ninh, an toàn hàng hải và hàng không, hủy hoại môi trường sinh thái ở Biển Đông.

Hồi tháng 10, Mỹ triển khai tàu khu trục tên lửa tuần tra gần các đảo nhân tạo bất hợp pháp để phủ nhận đòi hỏi chủ quyền vô lý của Trung Quốc. Sau đó đến lượt máy bay ném bom B-52 của Mỹ và máy bay tuần tra Úc áp sát các đảo nhân tạo.

9. Giá dầu xuống mức thấp nhất trong hơn một thập kỷ

Giá dầu thô trên thị trường thế giới giảm gần 60% trong năm qua, xuống dưới 35 USD/thùng - mức thấp nhất kể từ 2004. Nguyên nhân chính là do tình trạng dư cung dai dẳng, mức cầu dầu mỏ giảm, Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) không cắt giảm sản lượng; trong bối cảnh đó, Mỹ dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu dầu mỏ đã áp dụng suốt 40 năm qua. 

Giá dầu giảm mạnh tác động lớn tới kinh tế và địa chính trị của nhiều nước, đặc biệt là các nước lệ thuộc nhiều vào xuất khẩu hoặc nhập khẩu dầu mỏ.

10. Trung Quốc phá giá đồng NDT, tăng trưởng chậm lại

Tháng 8, Trung Quốc bất ngờ phá giá đồng nhân dân tệ (NDT) khiến hệ thống tài chính toàn cầu chấn động. Giới đầu tư và chuyên gia kinh tế xác định đây là dấu hiệu cho thấy nền kinh tế Trung Quốc tăng trưởng chậm lại đáng kể hơn so với những gì Bắc Kinh công bố. Sau đó, thị trường chứng khoán Thượng Hải tuột dốc, khiến các thị trường toàn cầu thêm lao đao.

Tháng 10, Trung Quốc công bố mức tăng trưởng quý 3 chỉ 6,9%, thấp hơn nhiều so với mức trung bình 10% nền kinh tế nước này tăng trưởng suốt ba thập kỷ qua. Và giới chuyên môn vẫn tin rằng Trung Quốc thổi phồng số liệu GDP. Chính phủ các nước và giới nhà đầu tư quan ngại nền kinh tế lớn thứ hai thế giới sẽ tiếp tục hụt hơi, ảnh hưởng đến tăng trưởng toàn cầu.

Trâm Anh (Tổng hợp)