Tâm lý tích trữ vàng và độc quyền vàng miếng

Sáng 25/1, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức Tọa đàm "Giải pháp phát triển thị trường vàng an toàn và bền vững".

Chia sẻ về thực trạng giá vàng trong nước, ông Cường cho biết, vào năm 2012, vàng đang được coi như một phương tiện thanh toán, gần như là tiêu dùng vàng thay cho tiền; hầu như những quan hệ gì giá trị lớn là quy thành vàng. Đó là thời kỳ "vàng hóa nền kinh tế". Tình trạng đó gây lên hệ lụy như không bảo vệ giá trị đồng tiền; không thể quản lý được vấn đề xuất nhập khẩu và ngoại hối. Từ đó dẫn đến chuyện không thể quản lý được vấn đề tỉ giá, làm mất giá trị đồng tiền.

Trong bối cảnh đó, Chính phủ ban hành kịp thời Nghị định số 24/2012/NĐ-CP nhằm hạn chế tình trạng "vàng hóa", dùng vàng để thay thế các công cụ thanh toán. Trong những năm qua, Nghị định số 24/2012/NĐ-CP đã phát huy tác dụng khá tốt. Gần như chúng ta đã chấn chỉnh được tình trạng dùng vàng làm công cụ giao dịch.

Tuy nhiên, theo GS Hoàng Văn Cường, đến nay, tình hình đã thay đổi rất nhiều. Về kinh tế vĩ mô, về quan hệ tài chính, tiền tệ, quan hệ quốc tế… có rất nhiều thay đổi.

Nghị định số 24/2012/NĐ-CP quy định rất chặt chẽ, nhà nước là cơ quan độc quyền sản xuất vàng miếng, độc quyền trong quản lý xuất nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng. Những năm qua, hầu như nhà nước lấy một thương hiệu vàng SJC là thương hiệu vàng quốc gia. Vàng ngoài độc quyền theo quy định cần sản xuất vẫn phải sản xuất, phải cung ra thị trường, nhưng trên thực tế hầu như không có chuyện sản xuất thêm vàng miếng.

“Tâm lý của người dân Việt Nam chúng ta từ xưa đến nay liên quan đến chuyện tích trữ để đảm bảo an toàn, phòng tránh rủi ro. Và trong các phương tiện tích trữ, đương nhiên vàng là một phương tiện tích trữ đảm bảo nhất. Đấy là cả thế giới chứ không riêng Việt Nam nhưng Việt Nam  tâm lý truyền thống đó cao hơn”, ông Hoàng Văn Cường nhấn mạnh.

Cũng theo ông Cường, trong bối cảnh người dân cần tích lũy vàng miếng, đương nhiên sẽ chọn vàng SJC tin cậy nhất. Trong khi cung không, cầu có thực đương nhiên sẽ dẫn đến tình trạng mất cân đối cung cầu và giá vàng sẽ tăng.

Bên cạnh đó, GS Hoàng Văn Cường cũng nêu rõ, chúng ta không có chuyện liên thông trong xuất nhập khẩu vàng. Do đó, khi giá vàng trong nước cao, không thể nhập khẩu vàng để cân bằng và ngược lại. Vì vậy dẫn tới tình trạng giá vàng trên thế giới có thể tăng một chút nhưng trong nước tăng rất cao.

Theo GS Cường, việc này đang gây ra những hệ lụy như những người có nhu cầu sở hữu vàng, cất trữ vàng sẽ bị thiệt hại, phải mua vàng với một cái giá rất cao; không bình đẳng giữa những vàng miếng như nhau, có thể chất lượng cùng 9999 như nhau nhưng vàng tên SJC được nhà nước bảo hộ giá rất cao. Các vàng khác không được bảo hộ giá sẽ thấp.

“Khi giá vàng trong nước và giá vàng thế giới chênh lệch nhiều sẽ sinh lợi cho việc nhập lậu vàng. Chúng ta đều biết khi lợi nhuận càng cao, tình trạng buôn lậu sẽ diễn ra càng lớn bởi vì giữa lợi nhuận và xác suất bị phát hiện khi buôn lậu, người ta sẵn sàng buôn lậu vì dù có thể bị bắt giữ vẫn có thể bù lại được. Buôn lậu tăng lên như thế, rõ ràng không thể nói chúng ta quản lý được tốt thị trường vàng, thất thu thuế, không tạo ra một thị trường cạnh tranh minh bạch, bình đẳng”, GS Hoàng Văn Cường khẳng định.

Bỏ độc quyền vàng miếng SJC, cho phép nhập khẩu vàng

Trước thực trạng đó, GS Hoàng Văn Cường cho rằng, rất cần có sự thay đổi về phương thức quản lý, sửa đổi quy định Nghị định số 24/2012/NĐ-CP. Cần xem xét lại có nhất thiết phải độc quyền nhà nước về một thương hiệu vàng không?

Bên cạnh đó, theo ông Cường có thể cho nhiều doanh nghiệp tham gia vào quá trình sản xuất vàng miếng để đáp ứng nhu cầu của người dân. Khi cung được tự do, được cạnh tranh bình đẳng, người dân tiếp cận vàng tích lũy sẽ dễ hơn, sẽ không còn tình trạng khan hiếm bởi tâm lý càng khan hiếm càng giá tăng, người dân càng đi mua.

Ủy viên Ủy ban Tài chính ngân sách của Quốc hội cho rằng, cần có liên thông giữa thị trường trong nước và quốc tế như vấn đề xuất nhập khẩu với phương thức quản lý phù hợp.

Ông Cường nhấn mạnh, không phải cứ duy trì một cơ chế như trước đây là cấp phép, cấp quota theo dạng "xin-cho", có thể sử dụng các công cụ tài chính để điều tiết quan hệ xuất nhập khẩu. Quản lý để tránh tình trạng ồ ạt dùng ngoại tệ nhập vàng vào cho mục đích khác, làm mất cân đối ngoại tệ, mất khả năng điều hành tỉ giá.

Ngoài ra, theo ông Hoàng Văn Cường, phải có các phương thức giao dịch đa dạng hơn để người dân lựa chọn tích trữ thay vì chỉ tích trữ vàng miếng. Hiện nay, xu thế giao dịch của thế giới là mở ra phương thức kinh doanh trên sàn kinh doanh thông qua hợp đồng kinh doanh, thông qua các tín chỉ về vàng.

Ông Cường gợi ý, nếu chúng ta mở thêm các hình thức kinh doanh vàng qua tài khoản, khi đó sẽ không bị lệ thuộc quá vào việc nhập khẩu nhiều hay ít vàng. Người ta có thể sử dụng các công cụ như công cụ phái sinh sẽ cân đối được ngay cung cầu. Từ đó, sẽ điều hành rất linh hoạt và đặc biệt khi đó không còn tình trạng người dân mua vàng về xong để trong nhà tích trữ, làm chết một khối lượng tiền ở đấy. Vàng đó sẽ được lưu thông ở trên thị trường, sẽ tạo ra sinh lợi, tạo nguồn vốn đưa vào lưu thông, mang lại nhiều tác động tốt cho nền kinh tế cũng như đảm bảo lợi ích của mỗi người dân.

Giá vàng trên thị trường thế giới ghi nhận lúc 5h00 hôm nay theo giờ Việt Nam giao ngay ở mức 2.013,390 USD/ounce, giảm 15,45 USD/ounce so với giá vàng ngày hôm qua. Quy đổi theo tỷ giá hiện hành tại Vietcombank, vàng thế giới có giá khoảng 59,024 triệu đồng/lượng (chưa tính thuế, phí). Như vậy, giá vàng miếng của SJC vẫn đang cao hơn giá vàng quốc tế là 15,176 triệu đồng/lượng. Giá vàng SJC ở khu vực Hà Nội niêm yết ở mức 74,2 triệu đồng/lượng mua vào và 76,72 triệu đồng/lượng bán ra. Tại Tp.HCM, vàng SJC vẫn đang mua vào mức tương tự như ở khu vực Hà Nội nhưng bán ra thấp hơn 20.000 đồng, tăng 200.000 đồng ở cả 2 chiều.