Ba tháng đầu năm 2025, bức tranh xuất khẩu gạo của Việt Nam hiện lên với những gam màu trái ngược. Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, Việt Nam đã xuất khẩu gần 2,31 triệu tấn gạo, tăng 5,82% về sản lượng so với cùng kỳ năm 2024. Tuy nhiên, kim ngạch thu về chỉ đạt khoảng 1,21 tỷ USD, giảm mạnh tới 15,5%. Giá xuất khẩu bình quân rơi xuống chỉ còn 522 USD/tấn mức thấp nhất trong hơn hai năm qua, đánh dấu sự sụt giảm tới 20,18%.

Con số ấy không chỉ phản ánh sự biến động của thị trường quốc tế, mà còn là chỉ dấu cho những “cơn sóng ngầm” đang len lỏi trong toàn ngành từ người trồng lúa đến doanh nghiệp xuất khẩu.

Doanh nghiệp 'ngụp lặn' trong thua lỗ

Áp lực giá gạo giảm sâu đang bào mòn lợi nhuận của hàng loạt doanh nghiệp. Trong quý I/2025, nhiều cái tên từng dẫn dắt thị trường đã ghi nhận kết quả kinh doanh tiêu cực không chỉ sụt giảm doanh thu mà còn rơi vào vòng xoáy thua lỗ kéo dài.

Công ty cổ phần Xuất nhập khẩu An Giang (Angimex - AGM), một doanh nghiệp lâu năm ở miền Tây, ghi nhận doanh thu chỉ còn chưa đến 21 tỷ đồng, giảm tới 64% so với cùng kỳ. Khoản lỗ gần 19 tỷ đồng đánh dấu quý thứ 6 liên tiếp doanh nghiệp thua lỗ. Tính đến hết tháng 3, lỗ lũy kế đã vượt 482 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu âm hơn 300 tỷ đồng. Đây là một hệ quả kéo dài từ các biến động hậu Louis Holdings.

Tình trạng tương tự diễn ra tại Công ty cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An (TAR). Từng được đánh giá là “viên ngọc sáng” trong làng xuất khẩu gạo chất lượng cao, Trung An nay cũng chật vật trước chi phí đầu vào tăng cao, doanh thu quý I chỉ đạt 327 tỷ đồng (giảm 63%) và báo lỗ 18 tỷ đồng. Đây cũng là quý lỗ thứ 4 liên tiếp.

Tổng Công ty Lương thực Miền Nam (Vinafood II – VSF) và Công ty cổ phần Lương thực TP.HCM (Foodcosa – FCS) cũng không tránh khỏi làn sóng suy thoái. Vinafood II ghi nhận lỗ hơn 5 tỷ đồng, nâng tổng lỗ lũy kế lên tới 2.794 tỷ đồng phần lớn đến từ các tồn đọng tài chính sau cổ phần hóa. Trong khi đó, Foodcosa dù chỉ lỗ nhẹ khoảng 1 tỷ đồng, nhưng lỗ lũy kế đã vượt 195 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu hiện chỉ còn khoảng 60 tỷ đồng.

Tuy nhiên, giữa bức tranh ảm đạm ấy vẫn có vài điểm sáng. Tập đoàn Giống cây trồng Việt Nam (Vinaseed - NSC) ghi nhận doanh thu tăng nhẹ 5% lên 368 tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế đạt 37 tỷ đồng, tăng 4% so với cùng kỳ. Đây là kết quả của chiến lược kiểm soát chi phí hiệu quả và định vị sản phẩm rõ ràng. Tương tự, Công ty cổ phần Xuất nhập khẩu Kiên Giang (Kigimex - KGM) dù doanh thu giảm 15%, vẫn báo lãi 3,7 tỷ đồng, tăng 15% cho thấy khả năng xoay xở linh hoạt giữa bối cảnh thị trường biến động.

Trên thị trường chứng khoán, nhóm cổ phiếu ngành gạo dần mất sức hút. TAR đã bị hủy niêm yết, AGM bị đưa vào diện kiểm soát, còn LTG cổ phiếu của Lộc Trời Group rơi xuống dưới mệnh giá, thanh khoản gần như bằng không.

Áp lực giá, cơ hội vẫn còn

Tính đến cuối tháng 5/2025, thị trường gạo thế giới đang trải qua giai đoạn ổn định sau đợt giảm giá mạnh đầu năm. Tuy nhiên, triển vọng phục hồi giá trong ngắn hạn vẫn còn hạn chế do nguồn cung dồi dào từ các nước xuất khẩu lớn, đặc biệt là Ấn Độ.

Sau khi Ấn Độ dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo vào tháng 3/2025, giá gạo toàn cầu đã giảm xuống mức thấp nhất trong nhiều năm. Giá gạo đồ 5% tấm của Ấn Độ hiện ở mức 387 USD/tấn, mức thấp nhất trong gần 22 tháng qua. Giá gạo 5% tấm của Thái Lan đã giảm xuống còn 393 USD/tấn, mức thấp nhất kể từ tháng 1/2022. Trong khi đó, gạo 5% tấm của Việt Nam được chào bán ở mức 396 USD/tấn, cao hơn so với các đối thủ trong khu vực

Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) dự báo sản lượng gạo toàn cầu trong niên vụ 2024 - 2025 sẽ đạt mức kỷ lục 543,6 triệu tấn, trong khi nhu cầu tiêu thụ chỉ khoảng 539,4 triệu tấn. Điều này dẫn đến dư cung và gây áp lực giảm giá trên thị trường

Mặc dù giá gạo toàn cầu giảm, Việt Nam vẫn giữ được mức giá xuất khẩu cao nhờ tập trung vào các dòng gạo chất lượng cao như gạo thơm và gạo đặc sản. Hiện tại, gạo 5% tấm của Việt Nam được chào bán ở mức 396 USD/tấn, cao hơn so với Thái Lan (393 USD/tấn) và Ấn Độ (387 USD/tấn) .

Ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), cho biết: "Gạo Việt đang từng bước chuyển từ phân khúc trung sang trung cao. Nhu cầu về gạo thơm, gạo đặc sản từ Nhật Bản, Mỹ, EU đang rất lớn đây là khoảng trống thị trường mà chúng ta có thể tận dụng để khẳng định thương hiệu."

Dự báo trong thời gian tới, giá gạo toàn cầu sẽ tiếp tục chịu áp lực do nguồn cung dồi dào từ các nước xuất khẩu lớn. Tuy nhiên, nhu cầu nhập khẩu từ các thị trường truyền thống như Philippines, Trung Quốc và châu Phi dự kiến sẽ duy trì ở mức cao, tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu gạo của Việt Nam.

Để tận dụng cơ hội này, các doanh nghiệp Việt Nam cần tiếp tục nâng cao chất lượng sản phẩm, đa dạng hóa chủng loại gạo và xây dựng thương hiệu mạnh trên thị trường quốc tế. Đồng thời, cần có sự hỗ trợ từ chính sách tín dụng và logistics để giảm chi phí và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Tóm lại, mặc dù thị trường gạo thế giới đang đối mặt với nhiều thách thức, nhưng với chiến lược đúng đắn và sự hỗ trợ kịp thời, ngành gạo Việt Nam hoàn toàn có thể duy trì đà tăng trưởng và khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế.