Mặc dù các chuyên gia cảnh báo, việc phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc là mối hiểm họa mà nhiều ngành nông sản khác của Việt Nam đã phải gánh chịu như cao su, dưa hấu, thanh long... Nhưng tính đến thời điểm hiện tại, Trung Quốc vẫn trở thành thị trường nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam với trên 3 triệu tấn gạo mỗi năm và đang tiếp tục gia tăng gần đây.
Ông T. - Giám đốc một doanh nghiệp xuất khẩu gạo tại An Giang cho biết, doanh nghiệp Trung Quốc muốn nhập khẩu chính ngạch phải đóng phí quota 80 USD/tấn cộng với thuế giá trị gia tăng và thuế nhập khẩu. Chẳng hạn gạo 5% tấm Việt Nam đang bán là 460 USD/tấn, nếu nhập khẩu đường chính thức thì thuế cộng với tiền quota, giá về đến Trung Quốc sẽ đội lên thêm 160 USD/tấn chưa kể tiền vận chuyển, kho bãi. Do đó, các thương nhân Trung Quốc vẫn chọn cách mua tiểu ngạch vì chênh lệch giá.
Các thương lái chủ yếu xuất khẩu gạo bằng đường tiểu ngạch qua Trung Quốc
Theo giới kinh doanh thì giá gạo nội địa của Trung Quốc không ngừng tăng những năm qua đã thúc đẩy các doanh nhân nước này tìm đến Việt Nam bằng mua bán cả chính ngạch lẫn tiểu ngạch.
Đồng thời, xuất khẩu gạo của Việt Nam trong 3-4 năm trở lại đây gặp nhiều khó khăn do các thị trường truyền thống như Philippines, Indonesia, Malaysia, Bangladesh... giảm lượng mua hoặc thay đổi cách mua hàng. Lượng hợp đồng cấp chính phủ từ mức trên 60% tổng lượng gạo xuất khẩu giảm xuống chỉ còn 20% trong khi việc đa dạng hóa thị trường chưa được các doanh nghiệp đầu tư đúng mức. Những năm gần đây, ngành lúa gạo Việt Nam đứng trước nguy cơ dư thừa, giá lúa gạo giảm mạnh nên các doanh nghiệp trong nước đã đổ xô xuất khẩu sang Trung Quốc.
Riêng bảy tháng đầu năm nay, Trung Quốc vẫn là thị trường nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam với 40% tổng lượng gạo xuất khẩu.
Dù là thị trường dễ tính vì chủ yếu mua gạo cấp thấp nhưng theo các doanh nghiệp xuất khẩu, thị trường này đặc biệt rủi ro ở khâu thanh toán. Các thương nhân Trung Quốc đa số thanh toán theo hình thức trả sau (trả trước khoảng 20% giá trị hợp đồng và trả nốt khi nhận được hàng), do đó nếu họ gặp rủi ro là mất khả năng thanh toán với đối tác Việt Nam. “Mua bán tiểu ngạch là buôn lậu ở Trung Quốc nên có nguy cơ bị hải quan và quản lý thị trường bắt cả lô hàng. Khi đó thì đối tác Trung Quốc không có tiền trả cho doanh nhân Việt Nam” - ông T. cho hay.
Thái Thụy (TH theo Tuổi Trẻ)