Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) mới đây đã ban hành và công bố quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán đối với ông Nguyễn Công Hùng, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần SCI (HNX: S99).

Theo đó, ông Nguyễn Công Hùng bị phạt 175 triệu đồng do không báo cáo về việc dự kiến giao dịch. Cụ thể, vào ngày 13/6/2024, ông Hùng đã mua 1 triệu cổ phiếu S99 (tương ứng với 10 tỷ đồng mệnh giá cổ phiếu S99 nhưng không thực hiện nghĩa vụ báo cáo và công bố thông tin trước giao dịch.

Ngoài phạt hành chính, UBCKNN còn đình chỉ hoạt động giao dịch đối với ông Nguyễn Công Hùng trong vòng 4 tháng, kể từ ngày quyết định xử phạt vi phạm hành chính có hiệu lực thi hành.

Theo tìm hiểu, ngày 13/6/2024, thời điểm ông Hùng 'mua chui' cổ phiếu, S99 giao dịch trong khoảng 10.000-11.000 đồng/cp. Từ đó đến ngày 9/4/2025, mã này liên tục suy giảm và tạo đáy ở vùng giá 5.000 đồng/cp. Ngày 15/9/2025, thị giá cổ phiếu S99 vươn lên vùng giá 12.00 đồng/cp trước khi suy giảm về 9.000 đồng/đơn vị (tại thời điểm 20/10/2025).

Trong một diễn biến khác, ngày 16/10/2025, UBCKNN cũng đã xử phạt ông Nguyễn Văn Thiện hơn 205 triệu đồng do không báo cáo, công bố thông tin về việc dự kiến giao dịch cổ phiếu FID. Thời điểm “bán chui” 1,2 triệu cổ phiếu FID, ông Thiện là Thành viên HĐQT Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Doanh nghiệp Việt Nam (HNX: FID). Ngoài hình thức xử phạt hành chính, ông Thiện cũng bị đình chỉ hoạt động giao dịch chứng khoán trong vòng 4 tháng, kể từ ngày quyết định có hiệu lực.

Đáng nói, phiên giao dịch 4/7 cũng là thời điểm cổ phiếu FID tăng trần lên 2.200 đồng/cp, khớp lệnh 3,5 triệu đơn vị mà không ghi nhận giao dịch thỏa thuận nào. Tạm tính theo mức giá này, ông Thiện có thể thu về khoảng 2,6 tỷ đồng từ thương vụ thoái vốn. Sau giao dịch, tỷ lệ sở hữu của ông Thiện tại FID giảm từ 4,91% xuống còn 0,15%. Chỉ ít tuần sau, vị này bất ngờ được bầu làm Chủ tịch HĐQT doanh nghiệp.

Chấp nhận mất con tép nhỏ để đổi con cá to?

Trên thực tế, việc mua bán “chui” cổ phiếu của lãnh đạo doanh nghiệp hay người có liên quan không phải là hiện tượng hiếm gặp trên thị trường chứng khoán Việt Nam suốt hơn hai thập kỷ qua. Nhiều trường hợp, dù hiểu rõ quy định, vẫn cố tình vi phạm vì lợi nhuận tiềm năng từ các giao dịch này lớn hơn nhiều so với mức phạt. Như một chuyên gia nhận định, “họ thà mất con tép nhỏ để đổi lại con cá to hơn”.

Theo Nghị định 128/2021/NĐ-CP, hành vi không báo cáo về việc dự kiến giao dịch cổ phiếu bị xử phạt từ 5 - 250 triệu đồng đối với các giao dịch có giá trị từ 50 triệu đồng đến dưới 10 tỷ đồng. Trong trường hợp giao dịch có giá trị từ 10 tỷ đồng trở lên, người vi phạm sẽ bị phạt tiền từ 3 - 5% giá trị chứng khoán giao dịch thực tế. Ngoài ra, còn có các biện pháp xử phạt bổ sung như đình chỉ hoạt động giao dịch chứng khoán từ 3 - 5 tháng.

Các chuyên gia đánh giá, mức phạt này còn “nhẹ tay” so với chế tài xử phạt giao dịch nội gián tại các nước phát triển. Ở Mỹ, theo quy định của Ủy ban Giao dịch và Chứng khoán (SEC), hành vi giao dịch nội gián có thể bị phạt tối đa 5 triệu USD hoặc phạt tù tới 20 năm. Trong khi đó, tại Hồng Kông (Trung Quốc), mức phạt có thể lên tới 10 triệu đô la Hồng Kông hoặc 10 năm tù. Chính sự nghiêm khắc này khiến các hành vi giao dịch “chui” rất ít xảy ra ở các thị trường chứng khoán phát triển.

Một lý do khác khiến tình trạng mua bán “chui” cổ phiếu tồn tại là tư duy cố hữu của ban lãnh đạo doanh nghiệp về việc công bố thông tin. Việc đăng ký bán ra cổ phiếu thường bị nhà đầu tư nhìn nhận tiêu cực, gây áp lực lên giá cổ phiếu. Vì thế, nhiều lãnh đạo chọn cách im lặng để tránh ảnh hưởng đến thị giá và khả năng chốt lời.

Theo chuyên gia, sẽ có 2 đối tượng chịu rủi ro từ những giao dịch bán chui. Nhà đầu tư nhỏ lẻ là nhóm chịu thiệt đầu tiên, bởi phần lớn các cổ phiếu bị “bán chui” đều thuộc dạng đầu cơ, rủi ro cao. Khi chính lãnh đạo doanh nghiệp cũng tham gia lướt sóng, niềm tin của nhà đầu tư càng bị bào mòn.

Tuy nhiên, rủi ro lớn nhất lại thuộc về phía công ty chứng khoán cho vay margin đối với các cổ phiếu này.

“Cho vay margin với những cổ phiếu bị lãnh đạo bán chui chẳng khác nào công ty chứng khoán đang “mua” cổ phiếu ở mức giá rủi ro cao”, một chuyên gia cảnh báo. Thực tế, sau khi các quyết định xử phạt được công bố, thị giá những cổ phiếu này đều giảm mạnh, ảnh hưởng không nhỏ tới danh mục và an toàn vốn của các công ty chứng khoán.