Trong lần bán đấu giá cổ phần lần đầu ra công chúng (IPO), Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) đã bán được hơn 110 triệu cổ phần, tương đương bán được 90,6% số cổ phần đăng ký bán.
Dù chưa thật thành công về giá, số lượng cổ phần bán, nhưng so với nhiều tổng công ty, doanh nghiệp nhà nước (DNNN) khác đã IPO từ đầu năm đến nay, đây cũng có thể coi đây là đợt IPO thành công.
IPO tập đoàn, tổng công ty nhà nước: Lỗ cũng phải làm?
Điểm sáng thị trường
Mặc dù vẫn còn “ế” 9,4% số cổ phiếu chào bán lần đầu, nhưng theo nhiều chuyên gia kinh tế, chứng khoán, kết quả IPO của Vinatex là khá thành công khi thu hút tới 87 nhà đầu tư đăng ký tham gia với giá trung bình quân, đúng bằng giá chào: 11.000 đồng/cổ phiếu.
Với số cổ phần bán được, Vinatex thu về 1.216 tỷ đồng, thêm một nguồn vốn lớn để đầu tư mà vẫn giữ được cổ phần chi phối nhà nước (51%). Tuy không có nhà đầu tư nước ngoài nhưng với sự tham gia của Tập đoàn Đầu tư Phát triển Việt Nam (V.I.D Group), mua 14% cổ phần-tương đương 70 triệu cổ phiếu; Vingroup mua 10% cổ phần-tương đương 50 triệu cổ phiếu, cơ cấu cổ đông của Vinatex coi như khá mạnh.
Theo dõi kết quả đấu giá của Vinatex tại Sàn Giao dịch chứng khoán Tp.HCM, ông Nguyễn Anh Phong, Phó Tổng giám đốc HNX cho biết: “Từ đầu năm đến nay, nhiều tổng công ty nhà nước IPO ở sàn Hà Nội nhưng kết quả chưa thực sự tốt, số lượng cổ phiếu dư thừa lớn, số doanh nghiệp bán hết rất ít, cho nên, với tỷ lệ bán ra như của Vinatex là rất thành công”.
Trước Vinatex cũng có một vài DNNN đã IPO thành công như Tổng công ty Công trình giao thông 1 (Cienco 1), bán hết 16,18 triệu cổ phiếu, thu về 226,5 tỉ đồng hay Tổng công ty Xây dựng Thăng Long cũng bán hết số cổ phiếu chào bán (12,3 triệu), thu về được 258,5 tỷ đồng; Cienco 4 bán hết 16,1 triệu cổ phiếu.
Đặc biệt, Tổng công ty Tư vấn, thiết kế giao thông vận tải đã bán được gấp hơn hai lần giá khởi điểm (10.000 đồng/cổ phiếu), thu về 56,8 tỷ đồng. Điểm chung là những doanh nghiệp này kinh doanh có lãi nhiều năm liền, chuẩn bị tốt trước khi IPO: thuê tư vấn, làm truyền thông và công bố thông tin khá minh bạch và có đối tác chiến lược mạnh.
Nhưng cơ bản vẫn bết bát
Từ đầu năm đến nay, đã có trên 30 tổng công ty nhà nước lớn thực hiện IPO. Riêng trong ngành giao thông vận tải đã có 6 tổng công ty; Bộ Xây dựng có 6 tổng công ty. Hầu hết trong số đó đều không thành công: Cienco 6 chỉ bán được 6%, thừa hơn 27,5 triệu cổ phiếu; Tổng công ty Vận tải thủy (bán được 36,3%); Tổng công ty Thủy tinh và Gốm xây dựng thuộc Bộ Xây dựng bán được 25,3%…
Một trong những doanh nghiệp có số cổ phiếu “ế” nhiều nhất là Cienco5. Tổng công ty này chỉ bán được 13,4%, còn thừa trên 12,3 triệu cổ phiếu.
Ông Hà Hùng, Tổng giám đốc Cienco 5 nói: “Chúng tôi không bán được nhiều như mong muốn vì nói chung, thời điểm này, nhà đầu tư họ cũng …bội thực. Ngay trong một buổi sáng, 9 giờ sáng Tổng công ty Thăng Long tiến hành bán đấu giá thì 10 giờ sáng Cienco 5 thực hiện đấu giá, làm sao không ế ?”.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia phân tích chứng khoán, không chỉ Cienco5 mà nhiều tổng công ty khác thuộc Bộ Giao thông vận tải IPO thất bại còn do các tổng công ty này làm ăn bết bát, đầu tư lấn sang nhiều lĩnh vực khác: chứng khoán, bất động sản…thất bại nên nhà đầu tư khá e dè khi tham gia đấu giá.
Lỗ vẫn nên bán?
Trong hội nghị sơ kết cổ phần hóa khối DNNN trong tháng 7, ông Phạm Viết Muôn, Phó trưởng ban Chỉ đạo đổi mới và Phát triển doanh nghiệp Trung ương cho rằng, quá trình IPO các DNNN lớn khá thành công khi đã bán được một lượng cổ phần khá lớn, bước đầu thay đổi quản trị ở các doanh nghiệp nhưng ông cũng cho rằng, có nhiều doanh nghiệp chưa IPO được như ý do chưa tìm được đối tác chiến lược, nên được ít nhà đầu tư quan tâm.
Hơn nữa, nhiều tổng công ty có kết quả kinh doanh không tốt như Cienco 5, trong năm 2012 chỉ có lợi nhuận vẻn vẹn 5,2 tỷ đồng và thậm chí chưa công bố được lợi nhuận năm 2013; Cienco 6 cũng chỉ đạt lợi nhuận trung bình 10 tỷ đồng/năm trong các năm 2010-2013…khiến nhà đầu tư lo ngại khi đặt đồng vốn vào các doanh nghiệp làm ăn trì trệ nhưng vẫn giữ cổ phần nhà nước chi phối.
Tiến sĩ Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam đưa ra lý giải, phần lớn các cuộc IPO chưa thành công một phần do thị trường trầm lắng, một phần do cách làm dở.
“Cứ trung bình một ngày IPO một doanh nghiệp như thế thì thị trường khó hấp thụ hết. Theo tôi, ban đầu có thể chậm một chút nhưng phải chuẩn bị kỹ, cải thiện hình ảnh, hiệu quả của các doanh nghiệp trước trước khi IPO chứ cứ để xập xệ, thì ngay cả bán rẻ cũng không dễ bán”, ông Thiên nói.
Chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh cũng cho rằng, hiện vẫn chưa dứt khoát trong quan điểm về tỷ lệ sở hữu nhà nước ở doanh nghiệp cổ phần hóa.
Theo ông, nếu cơ bản các tập đoàn, tổng công ty nhà nước khi cổ phần hóa vẫn giữ cổ phần chi phối tới 70-80 % như Vietnam Airlines thì vẫn khó tìm nhà đầu tư chiến lược và ngay cả thu hút vốn đầu tư trong nước cũng khó.
“Khi nhà nước còn giữ chi phối thì nhà đầu tư bên ngoài cơ bản vẫn không được tham gia trong quản trị, điều hành vì cơ bản các quy định hiện nay về kiểm soát, giám sát doanh nghiệp trên 51% sở hữu nhà nước không khác gì doanh nghiệp 100% vốn nhà nước cả”, ông nói.
Tuy nhiên, những hạn chế này cũng sẽ không làm chậm đi quá trình cổ phần hóa. Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh, trong một hội nghị mới đây cho rằng, dù một số cuộc IPO chưa được như ý nhưng nó cũng xóa đi tâm lý e ngại lâu nay là thị trường chứng khoán, tài chính còn yếu nên khó bán cổ phần của nhà nước.
Theo Phó Thủ tướng, ngay cả ở các doanh nghiệp bán được ít thì sau IPO, hình thức sở hữu sẽ đa dạng hơn, giúp đổi mới quản trị và giám sát hoạt động doanh nghiệp hiệu quả hơn so với trước. Điều này cũng sẽ tác động tích cực tới kết quả bán cổ phần ra công chúng ở các lần tiếp theo.
Tiến sĩ Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương cho rằng, sau đợt IPO từ đầu năm đến nay “cần là phải xác định được mục tiêu: giá cả là quan trọng nhất hay thay đổi được quản trị là quan trọng nhất”.
Còn TS.Trần Đình Thiên cho rằng, cần thoáng và nhanh hơn trong quan điểm về sở hữu chi phối nhà nước tại các doanh nghiệp tiến hành cổ phần hóa.
Ở góc độ khác, ông Nguyễn Anh Phong, Phó tổng giám đốc HNX cũng cho rằng, nên tiếp tục đẩy mạnh IPO các tập đoàn, tổng công ty nhà nước cho dù phải bán dưới mệnh giá. “Sắp tới, chúng tôi sẽ tổ chức hội nghị lớn để thảo luận, trao đổi kinh nghiệm về IPO khối DNNN để góp phần thúc đẩy quá trình này’, ông Phong cho biết.
Theo BizLIVE