Theo báo cáo của Thanh tra Chính phủ về công tác thực hiện BHXH tại Hội thảo BHXH ở Việt Nam, tính đến quý II/2014, tổng số nợ BHXH - BHYT lên đến trên 11.190 tỷ đồng, chiếm 6,28% kế hoạch thu BHXH - BHYT. Trong đó, nợ của các đơn vị đang hoạt động trên 8.283 tỷ đồng, chiếm 93,1%; nợ của các đơn vị đã ngừng hoạt động là 613 tỷ đồng, chiếm 6,9%.

Số liệu thống kê của Thanh tra Chính phủ cho thấy, trong tổng số 860.835 đơn vị sản xuất - kinh doanh ngoài quốc doanh đã đăng ký hoạt động với cơ quan nhà nước từ năm 2005 đến 2009, số đơn vị tham gia đóng BHXH, BHYT cho người lao động chỉ có 111.484 đơn vị, đạt tỷ lệ 12,95%, trong khi số đơn vị chưa tham gia là 749.351 đơn vị, chiếm tới 87,05%. 

Cũng theo cơ quan Thanh tra, trong quá trình rà soát đối với 325.937 DN ngoài quốc doanh được cấp giấy phép hoạt động trong khoảng thời gian từ năm 2005 đến năm 2008 tại 63 tỉnh, thành phố thì mới chỉ có 72.967 DN đã tham gia BHXH, BHYT, đạt 22,4%; các DN chưa tham gia lên tới 252.970 DN, chiếm 77,6%.

Theo các lãnh đạo của cơ quan bảo hiểm, có nhiều lý do dẫn đến nguy cơ trên, trong đó phải kể đến tình trạng trốn đóng, chiếm dụng vốn của doanh nghiệp, chế tài xử phạt hành vi vi phạm về nộp BHXH còn rất thấp, không đủ sức răn đe DN dây dưa nợ đọng,...

Bà Vũ Thị Minh – Thứ trưởng Bộ Tài chính – Tổng giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho rằng, nếu có giải pháp tốt trong thời gian tới, nhất là trong dự thảo luật mới đưa ra hàng loạt giải pháp thì tình trạng trốn đóng sẽ hạn chế tối đa và không đến mức báo động như hiện nay. 8 nhóm giải pháp dự thảo luật đưa ra như phát triển đối tượng, tăng thu nợ, tăng tuổi nghỉ hưu, tăng thầm quyền của cơ quan bảo hiểm…

Hệ lụy của tình trạng này không chỉ dừng ở việc hàng trăm nghìn người lao động trên cả nước đang bị các DN, các chủ sử dụng lao động vi phạm quyền lợi, mà đáng lo ngại hơn là có rất nhiều lao động không có cơ hội được giải quyết quyền lợi BHXH, vì phần lớn trong số các DN nợ đọng quỹ BHXH hiện đã hoặc đang đứng trước nguy cơ phá sản.

Ông Đỗ Văn Sinh, Phó tổng giám đốc BHXH Việt Nam cho rằng, Theo quy định hiện hành, mức phạt tối đa đối với hành vi vi phạm pháp luật bảo hiểm của chủ sử dụng lao động không vượt quá 75 triệu đồng, cùng với mức phạt tiền trên, DN vi phạm chỉ phải nộp thêm một khoản lãi chậm đóng được tính bằng lãi suất đầu tư của quỹ BHXH. Mức lãi suất này thậm chí thấp hơn lãi suất cho vay của ngân hàng, nên nhiều DN sẵn sàng chấp nhận chịu phạt để chiếm dụng quỹ BHXH thay vì phải đi vay ngân hàng.

Cũng có ý kiến đóng góp, do Ban Kiểm tra của cơ quan BHXH không có chức năng xử phạt vi phạm hành chính nên công tác thanh tra, kiểm tra luôn gặp khó khăn. Cũng có ý kiến đề xuất đưa chế tài trốn đóng vào tội danh hình sự, quy định lãi suất chậm nộp phải cao gấp 2 lần lãi suất tiền gửi liên ngân hàng…

Để khắc phục tình trạng này, phần lớn các ý kiến tại Hội thảo đều cho rằng, đã đến lúc cần có những chế tài đủ mạnh đưa vào Luật BHXH để chấn chỉnh và xử lý tình trạng nợ đọng dây dưa từ phía các DN cũng như buộc các đơn vị sử dụng lao động tự giác tuân thủ các nghĩa vụ BHXH đối với người lao động.

Lãnh đạo BHXH Việt Nam cũng đề xuất Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội và các cơ quan liên quan nghiên cứu sớm trình Chính phủ ban hành quy định về xử lý tiền nợ BHXH tồn đọng kéo dài, khắc phục kịp thời tình trạng này./.

 

Vy Hà (tổng hợp)