Theo khảo sát, 70% người dân Việt Nam đã từng gặp phải các vụ lừa đảo ít nhất mỗi tháng một lần, với 49% cho biết số vụ lừa đảo đã gia tăng trong 12 tháng qua. Trong đó, lừa đảo đầu tư là một trong những hình thức phổ biến nhất, chiếm 13% trong tổng số các vụ lừa đảo được ghi nhận.

Đa cấp tài chính (Ponzi, Pyramid Scheme)

Mô hình đa cấp tài chính là hình thức lừa đảo lâu đời nhất. Mô hình Ponzi hoạt động bằng cách lấy tiền của người tham gia sau để trả cho người tham gia trước. Mô hình Pyramid thường yêu cầu người tham gia phải tuyển dụng thêm người mới vào hệ thống để nhận hoa hồng.

Những hệ thống này không có sản phẩm thực sự và không sinh ra bất kỳ giá trị kinh tế nào ngoài việc duy trì dòng tiền từ người mới. Khi số lượng người tham gia không đủ để duy trì dòng tiền, hệ thống sẽ sụp đổ.

Cách phòng tránh: Đừng tin vào các lời hứa hẹn lợi nhuận 'màu mỡ' mà không có minh chứng rõ ràng về hoạt động kinh doanh. Nếu thấy hệ thống chỉ thu tiền của người mới để trả cho người cũ mà không có sản phẩm hoặc dịch vụ thực tế, đây chính là dấu hiệu của mô hình Ponzi hay Pyramid.

Tiền mã hóa và DeFi giả mạo

Tiền mã hóa và các dự án tài chính phi tập trung (DeFi) đang phát triển mạnh mẽ, nhưng cũng là cơ hội cho lừa đảo. Nhiều dự án tiền mã hóa mạo danh là một cơ hội đầu tư sinh lời, nhưng thực tế chúng chỉ là coin 'rác', không có giá trị thực sự. Những kẻ lừa đảo sẽ phát hành các đồng tiền mã hóa hoặc token không có cơ sở hạ tầng rõ ràng, và dụ dỗ nhà đầu tư bằng lời hứa hẹn lợi nhuận khổng lồ. Các chiêu trò thường gặp là 'rug pull' – chủ dự án rút tiền của nhà đầu tư rồi bỏ trốn.

Cách phòng tránh: Trước khi đầu tư vào bất kỳ đồng coin hoặc token nào, hãy kiểm tra kỹ về đội ngũ phát triển, mục đích sử dụng và kế hoạch phát triển dự án. Những dự án có ít thông tin minh bạch hoặc không có cộng đồng hỗ trợ đáng tin cậy nên được xem là có nguy cơ cao.

Lừa đảo cổ phiếu ảo và IPO giả

Lừa đảo cổ phiếu ảo và IPO giả là hình thức lừa đảo rất phổ biến. Các công ty không có thực tế hoặc không đủ năng lực tài chính phát hành cổ phiếu ra công chúng và mời gọi nhà đầu tư tham gia. Khi nhà đầu tư bỏ tiền vào, cổ phiếu sẽ không có giá trị thực tế và họ sẽ mất toàn bộ số tiền đã đầu tư.

Các dự án IPO giả này thường xuất hiện dưới dạng những lời hứa hẹn lợi nhuận cao và khả năng tăng trưởng không giới hạn, nhưng thực tế lại không thể lên sàn giao dịch.

Cách phòng tránh: Trước khi đầu tư vào cổ phiếu của bất kỳ công ty nào, hãy kiểm tra các báo cáo tài chính công khai, xác minh thông tin về công ty và các kế hoạch phát triển của họ. Chỉ tham gia các IPO có chứng nhận hợp pháp và được niêm yết trên các sàn giao dịch uy tín.

Ứng dụng đầu tư giả mạo

Với sự phát triển của công nghệ, nhiều ứng dụng đầu tư trên điện thoại di động đã xuất hiện, nhưng không phải tất cả đều đáng tin cậy. Một số ứng dụng giả mạo chỉ có mục đích thu thập dữ liệu cá nhân hoặc chiếm đoạt tiền của người dùng.

Một số ứng dụng giả mạo thậm chí có thể tạo ra các khoản lãi giả để gây ảo tưởng cho người dùng, nhưng khi người dùng thực sự muốn rút tiền, họ sẽ không thể thực hiện giao dịch, gặp lỗi hoặc bị khóa tài khoản.

Cách phòng tránh: Luôn tải ứng dụng từ các nguồn chính thống như Google Play, App Store và tránh tải các ứng dụng không rõ nguồn gốc.

Lừa đảo Forex và Binary Options (BO)

Forex (thị trường ngoại hối) và Binary Options (quyền chọn nhị phân) là những lĩnh vực đầu tư hấp dẫn, nhưng cũng là mảnh đất màu mỡ cho các hình thức lừa đảo. Nhiều sàn giao dịch Forex hoặc BO không có giấy phép hoạt động, và thường đưa ra các tín hiệu, công cụ phân tích giả để dụ dỗ nhà đầu tư tham gia. Kẻ lừa đảo thường thao túng thị trường để nhà đầu tư không thể thực hiện các giao dịch có lợi.

Các sàn giao dịch này hứa hẹn lợi nhuận rất cao từ việc giao dịch trong thị trường Forex hoặc BO, nhưng thực tế lại không có cơ hội thắng như quảng cáo. Thay vào đó, các nhà đầu tư sẽ bị mất tiền do việc thao túng giá trị tài sản hoặc các chiêu thức 'scam' như hạn chế rút tiền hoặc yêu cầu các khoản phí vô lý.

Cách phòng tránh: Để tránh bị lừa đảo, nhà đầu tư chỉ nên tham gia vào các sàn giao dịch Forex hoặc BO được cấp phép bởi các cơ quan tài chính uy tín.

Trái phiếu doanh nghiệp 'rác'

Một số công ty không có khả năng tài chính hoặc không đủ năng lực hoạt động nhưng lại phát hành trái phiếu nhằm thu hút vốn đầu tư. Các trái phiếu này có lãi suất cao, nhưng không có khả năng thanh toán khi đến hạn. Những trái phiếu này thường không có sự bảo đảm, hoặc sự bảo đảm này là không có thực.

Cách phòng tránh: Hãy đảm bảo rằng trái phiếu bạn đầu tư vào là của những công ty có khả năng tài chính mạnh mẽ và uy tín. Kiểm tra các báo cáo tài chính và thông tin về công ty trước khi quyết định đầu tư.

Dự án tài chính ủy thác giả mạo

Nhiều kẻ lừa đảo mạo danh các quỹ đầu tư uy tín, cam kết mang lại lợi nhuận cao cho các nhà đầu tư. Họ sẽ yêu cầu nhà đầu tư chuyển tiền vào tài khoản để ủy thác và cam kết phân chia lợi nhuận. Tuy nhiên, sau khi nhận tiền, các kẻ lừa đảo sẽ không thực hiện bất kỳ hoạt động đầu tư nào, và nhà đầu tư sẽ không thể rút lại số tiền đã đầu tư.

Cách phòng tránh: Trước khi tham gia bất kỳ dự án tài chính nào, hãy kiểm tra thông tin về quỹ đầu tư, xác minh tính hợp pháp của họ và các chứng nhận mà họ sở hữu.

Lừa đảo bằng AI, chatbot tài chính

Các công cụ AI và chatbot ngày càng được sử dụng trong các dịch vụ tài chính, nhưng cũng có nhiều kẻ lừa đảo lợi dụng công nghệ này để dụ dỗ nhà đầu tư. Những công cụ AI giả mạo có thể tạo ra các dự đoán tài chính không chính xác, khiến nhà đầu tư tin tưởng và đưa ra quyết định đầu tư sai lầm.

Cách phòng tránh: Đảm bảo rằng bạn chỉ sử dụng các công cụ AI hoặc chatbot tài chính từ các nguồn uy tín và có giấy phép hợp pháp. Hãy kiểm tra tính chính xác của các dự đoán và kết quả từ những công cụ này.