Theo Tổng Bí thư Tô Lâm, kinh tế tư nhân không chỉ giúp mở rộng sản xuất, thương mại, dịch vụ mà còn góp phần quan trọng trong việc nâng cao năng suất lao động, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia.

Tuy nhiên, dù đóng góp ngày càng lớn, kinh tế tư nhân hiện vẫn đối mặt với nhiều rào cản kìm hãm sự phát triển, không thể bứt phá về quy mô và năng lực cạnh tranh. Nhiều hộ kinh tế cá thể vẫn theo nếp kinh doanh cũ, thiếu động lực phát triển thành doanh nghiệp, thậm chí “không muốn lớn”.

Nội lực của doanh nghiệp tư nhân còn yếu so với khối FDI

Theo thống kê, hiện nay, khu vực kinh tế tư nhân đóng góp khoảng 50% GDP, hơn 56% trong tổng vốn đầu tư toàn xã hội, khoảng 82% tổng số lao động của nền kinh tế, khoảng 30% tổng thu ngân sách nhà nước.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia vẫn đánh giá rằng, sự phát triển của đội ngũ doanh nhân, doanh nghiệp vẫn gặp không ít thách thức, hạn chế. Tiềm năng cùng dư địa phát triển to lớn của khu vực này vẫn chưa được khai phá một cách tối ưu và hiệu quả.

Theo PGS. TS. Trần Đình Thiên - nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, tỷ lệ đóng góp của khu vực kinh tế tư nhân vào GDP có vẻ lớn nhưng nội lực của doanh nghiệp tư nhân còn yếu, đặc biệt khi so sánh với khối FDI. Phần lớn là doanh nghiệp vừa và nhỏ, chưa đủ sức tham gia sâu vào chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu.

Cụ thể, khu vực doanh nghiệp - lực lượng chủ công của kinh tế tư nhân chiếm tối đa cũng chỉ được 12%. Trong khi đó, khu vực FDI chiếm 22 - 23%, còn lại phần của mình là các hộ gia đình. Dù có một số hộ gia đình lớn nhưng tỷ lệ không đáng kể.

Lý giải về nguyên nhân, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng ban Pháp chế của VCCI cho rằng, doanh nghiệp tư nhân có những điểm chưa bình đẳng so với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài FDI.

Theo ông Tuấn, doanh nghiệp FDI thường có sẵn khu công nghiệp mà Nhà nước đầu tư hạ tầng tương đối cơ bản. Họ cũng có nhiều vốn để thuê đất tại các khu công nghiệp và có thể được miễn tiền thuê đất, miễn thuế rất lớn.

Còn doanh nghiệp tư nhân không có lợi thế, không ưu đãi, không có hỗ trợ trong tiếp cận đất đai. Cho nên dẫn đến tình trạng doanh nghiệp tư nhân Việt Nam vào các khu công nghiệp hiện nay rất khiêm tốn. Đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, cơ hội tiếp cận đất đai rất khó khăn.

Về thủ tục hành chính, doanh nghiệp FDI hoạt động tương đối chuyên nghiệp, tổ chức hội đoàn tốt, vị thế, tiếng nói được chính nể trọng hơn. Trong khi đó có rất nhiều doanh nghiệp tư nhân chưa có sự quan tâm, hỗ trợ về mặt thủ tục hành chính.

“Trong khuôn khổ pháp luật, chúng ta có những chính sách ưu đãi, hỗ trợ các doanh nghiệp nước ngoài lớn, nhưng với doanh nghiệp tư nhân rất ít. Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa ban hành năm 2017, trong đó có quy định giảm thuế cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, một chính sách được đánh giá tốt, nhưng sau nhiều năm, chúng ta vẫn chưa triển khai quy định này”, ông Tuấn chia sẻ.

Cơ hội dành cho những doanh nghiệp nghĩ lớn và làm ăn lớn

Mặt khác, theo PGS.TS Trần Đình Thiên, trước biến động của thế giới, Việt Nam cũng đang chứng kiến một giai đoạn lịch sử đổi mới, chuẩn bị cho bước chuyển sang thời đại khác cùng với nhân loại. Do vậy, sự bứt phá của tư nhân ở thời điểm này là đáng quý vô cùng.

“Đây là thời của các doanh nghiệp "anh hùng" nghĩ lớn và làm ăn lớn và cơ hội dành cho những người muốn trở thành "anh hùng". Cuộc đua cạnh tranh không giành cho những người toan tính, kiếm ăn nhỏ lẻ”, ông Thiên nhấn mạnh.

Để “bứt phá”, ông Hoàng Nam Tiến - Phó chủ tịch Hội đồng Trường đại học FPT cho rằng, doanh nghiệp phải thay đổi tư duy, tăng cường chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (big data). Theo đó, một lợi thế lớn với Việt Nam là thế hệ trẻ đang nắm bắt xu hướng này rất nhanh, trong khi các quốc gia phát triển như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc phải đối mặt với tình trạng già hóa dân số và lo ngại về những công nghệ mới.

“Nếu chỉ dựa vào nguồn nhân lực, FPT cần đến 100.000 nhân viên để đạt mục tiêu xuất khẩu 5 tỷ đô la Mỹ. Nhưng với sự hỗ trợ của công nghệ, năng suất có thể tăng lên gấp nhiều lần, và trên thực tế, nhiều doanh nghiệp đã nhận ra điều này”, ông Tiến nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, ông Lê Hoàng Minh, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần tập đoàn Tiến Thành cho rằng, chính mỗi doanh nghiệp cũng cần phải có tinh thần mới, nhận thức mới, dám dấn thân, gia tăng gắn kết để cùng thúc đẩy những khát vọng quốc gia về một tương lai hưng thịnh.

“Một khi doanh nghiệp được tin tưởng, trao những trọng trách trong phát triển của quốc gia, được cùng phát triển trong một sân chơi bình đẳng hơn giữa các khu vực kinh tế, chắc chắn sẽ có ngày một nhiều hơn những doanh nghiệp tư nhân lớn mạnh, đủ sức phát triển thương hiệu trên thị trường toàn cầu”, ông Minh nói.

Ngoài ra, theo các chuyên gia, Nhà nước cũng cần có những chính sách đơn giản hóa thủ tục hành chính, triển khai chính sách miễn giảm thuế và ưu đãi tín dụng, giúp doanh nghiệp tư nhân tiếp cận nguồn lực, nâng cao cạnh tranh và phát triển bền vững.