Nhu cầu về nhà ở xã hội tại các đô thị, đặc biệt là các thành phố lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh… còn rất lớn. Vừa qua, tại Hà Nội đã có một số dự án nhà ở xã hội đã khởi công xây dựng và đã bán hầu hết toàn bộ số căn hộ của dự án (Dự án Đặng Xá – Gia Lâm 1.063 căn; Dự án 143 Trần Phú – Hà Đông 512 căn; DA Bắc Cổ Nhuế - Chèm 930 căn; Dự án 30 Phạm Văn Đồng 294 căn).

Tuy nhiên, theo đánh giá của Bộ Xây dựng quá trình triển khai các dự án nhà ở xã hội vẫn còn gặp rất nhiều những khó khăn, hạn chế. Cụ thể, thiếu quỹ đất để đầu tư xây dựng nhà ở xã hội tại vị trí thuận lợi; nhiều khu công nghiệp được hình thành nhưng chưa bố trí quỹ đất để xây dựng nhà ở cho công nhân; một số địa phương chưa bố trí đủ quỹ đất 20% các khu đô thị mới, các dự án nhà ở thương mại theo quy định dành để xây dựng nhà ở xã hội. 

Riêng tại Hà Nội, từ ngày 04/3 – 07/3/2014 Ban Chỉ đạo TW đã phối hợp với UBND Thành phố Hà Nội thực hiện việc kiểm tra quỹ đất 20% tại 12 dự án trên địa bàn. Kết quả kiểm tra sơ bộ cho thấy: Hầu hết các dự án nhà ở và khu đô thị mới trên địa bàn thành phố Hà Nội khi phê duyệt đều quy định dành quỹ đất để xây dựng nhà ở xã hội (có 11/12 dự án dành quỹ đất để xây dựng nhà ở xã hội. Tuy nhiên việc sử dụng quỹ đất để xây dựng nhà ở xã hội phần lớn không đúng mục đích (trong 11 dự án chỉ có 3 dự án triển khai xây dựng nhà ở xã hội; 03 dự án đã cho chuyển đổi sang xây dựng nhà ở tái định cư và 03 dự án cho phép chuyển đổi sang nhà ở thương mại hoặc đấu giá quyền sử dụng đất).

Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng này là do việc huy động nguồn vốn để đầu tư xây dựng gặp nhiều khó khăn, các dự án nhà ở xã hội chưa vay được vốn ưu đãi. Mặc dù Chính phủ đã giải ngân gói 30.000 tỷ đồng, tuy nhiên rất ít doanh nghiệp tiếp cận được, do không đáp ứng đủ các tiêu chí của các ngân hàng như: không đủ vốn đối ứng, hiệu quả thu hồi vốn thấp… Cùng với đó, việc xã hội hóa đầu tư xây dựng nhà ở xã hội có rất ít chủ đầu tư tham gia, vì thời gian hoàn vốn rất lâu, lợi nhuận thấp.

Đại diện Sở Xây dựng cũng cho rằng, việc giải ngân gói hỗ trợ nhà ở 30.000 tỷ đồng của Chính phủ còn chậm, thời hạn giải ngân ngắn, số doanh nghiệp, cá nhân vay chưa nhiều, tổng số vốn cam kết và hạn mức thực tế giải ngân cho vay còn thấp. Ngoài ra, theo Ban Quản lý các khu công nghiệp và chế xuất Hà Nội và Ban Quản lý các cụm, điểm công nghiệp thuộc Sở Công thương, kinh tế nói chung, sản xuất công nghiệp nói riêng, đặc biệt là thị trường bất động sản phục hồi chậm cũng có ảnh hưởng không nhỏ đến việc phát triển quỹ nhà. Chưa hết, do Bộ Xây dựng chưa hướng dẫn tiêu chí cụ thể để xác định nhu cầu sử dụng đất, nhu cầu nhà ở công nhân trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư nên việc thực hiện càng khó khăn.

Chính vì vậy, việc gỡ bỏ những nút thắt trong phát triển nhà ở xã hội rất cần sự quan tâm, vào cuộc của các chủ đầu tư, các ngân hàng và các Sở, ngành liên quan. Phó Chủ tịch UBND TP.Hà Nội Nguyễn Ngọc Tuấn khẳng định, dù gặp nhiều khó khăn nhưng Hà Nội quyết tâm hoàn thành các dự án liên quan hạ tầng xã hội, hạ tầng kỹ thuật trong hai năm 2014-2015. Về xây dựng nhà ở cho sinh viên, trước mắt thành phố đẩy nhanh tiến độ xây dựng khu Mỹ Đình 2 và Pháp Vân - Tứ Hiệp vì hai dự án này về cơ bản đã hoàn thành. 

Để đẩy nhanh tiến độ các dự án, TP. Hà Nội có thể sẽ phát hành trái phiếu Thủ đô. Hà Nội cũng đã rà soát các dự án xây dựng nhà ở cho công nhân, đồng thời yêu cầu các ngành làm việc cụ thể với các khu công nghiệp để nắm bắt nhu cầu thực tế. Bên cạnh đó, thành phố đặc biệt lưu ý triển khai các hạng mục hạ tầng xã hội, hạ tầng kỹ thuật để đáp ứng nhu cầu của công nhân tại các khu nhà ở. Bởi lẽ, hạ tầng còn thiếu cộng với công tác quản lý, vận hành có vấn đề là lý do khiến nhiều người không mặn mà ở trong các khu nhà này. Những bất cập này cần xử lý dứt điểm.

Thùy Dương - (Tổng hợp theo HNM, Trí thức trẻ).