Không dễ thu hồi nợ
Việc thu hồi được tài sản thế chấp khi khách hàng vay không còn khả năng trả nợ - đó là thực tế mà đa số các ngân hàng đang phải đối mặt hiện nay. Kinh tế khó khăn, nhiều doanh nghiệp ngừng hoạt động, phá sản, không có khả năng trả nợ vay, trong khi khâu phát mại tài sản chưa có nhiều biến chuyển, khiến ngân hàng ngày càng lo lắng với các khoản nợ xấu. Tuy nhiên việc xử lý tài sản thế chấp của các công ty cũng là một vấn đề với các ngân hàng. Nguyên nhân do hành lang pháp lý xử lý tài sản bảo đảm, tài sản thế chấp chưa đầy đủ.
Phó tổng giám đốc một ngân hàng chia sẻ, thị trường chỉ nhìn thấy con số nợ xấu được xử lý chậm, nhưng có mấy ai thấu hiểu nỗi khổ của các ngân hàng. Xử lý nợ xấu hiệu quả ra sao, thì hoàn toàn lấy thước đo từ hiệu quả của công việc xử lý tài sản bảo đảm.
“Khi phát sinh hậu quả tín dụng, vấn đề phải xử lý tài sản bảo đảm trở thành yêu cầu thực tế, ngân hàng mới rõ bấy nhiêu quy định trao quyền cho ngân hàng tự xử lý tài sản bảo đảm trong nghị định, luật là chưa đủ. Ngân hàng gặp rất nhiều khó khăn trong việc thu hồi tài sản của mình. Có những món nợ xử lý nhanh cũng phải mất 3 năm, thậm chí 8 - 10 năm mới giải quyết xong”, vị tổng giám đốc trên than thở.
Tài sản thế chấp cho món vay của các ngân hàng rất đa dạng, đa chủng loại, từ bất động sản, hàng hóa cho đến phương tiện vận tải như ô tô, tàu bè, máy móc… Trong khi đó, mỗi loại tài sản lại thuộc một cơ quan quản lý Nhà nước khác nhau.
Ông Trần Minh Hải - Giám đốc điều hành Công ty Luật BASICO ví dụ, ngân hàng muốn xử lý nhận nhà đất là tài sản bảo đảm thay thế cho chính nghĩa vụ trả nợ, hoặc tự mình bán tài sản cho bên thứ ba, nhưng có những văn phòng nhà đất chấp nhận thực thi sang tên chủ quyền trên cơ sở hợp đồng thế chấp, nhưng cũng có nơi chỉ chấp nhận thực hiện thủ tục sang tên nếu giao dịch có chữ ký của chủ tài sản hoặc văn bản ủy quyền từ phía chủ tài sản, có nơi thì từ chối ngay khi nhận được một văn bản thoái thác trách nhiệm của chủ tài sản.
Theo thống kê của Bộ Tư pháp, hiện cả nước còn khoảng 50.000 án tồn đọng không thi hành được, trong đó có những án kéo dài 20 - 30 năm.
Cần thêm thông tư hướng dẫn
Để đẩy nhanh công tác xử lý tài sản thế chấp, cần có sự kết hợp tòa án với các ngân hàng thương mại. Ông Trần Đạo Vũ - Phó Tổng Giám đốc DongA Bank cho rằng, nếu không có sự kết nối này thì tốc độ xử lý nợ xấu sẽ càng chậm.
Liên quan đến việc xử lý tài sản bảo đảm, Bộ Tư pháp, Bộ TN&MT, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã ban hành Thông tư liên tịch số 16/2014/TTLT-BTP-BTNMT-NHNN hướng dẫn một số vấn đề về xử lý tài sản bảo đảm. Thông tư này có nhiều điểm mới, tạo sự chủ động hơn cho ngân hàng về thủ tục xử lý tài sản bảo đảm, như có thể dùng hợp đồng bảo đảm tiền vay làm căn cứ xử lý tài sản, có thể bán tài sản không qua đấu giá, xử lý tài sản khi còn đang vướng mắc nghĩa vụ thanh toán với bên thứ ba, xử lý tài sản là nhà ở xã hội, tài sản hình thành trong tương lai…
Tuy nhiên, theo ông Trần Minh Hải, Thông tư liên tịch này chưa chính thức đi vào cuộc sống đã bộc lộ những bất cập. Một số vấn đề trong xử lý tài sản đảm bảo nếu chỉ dựa vào thông tư này thì chưa thể giúp các ngân hàng thông thoáng hơn trong xử lý tài sản bảo đảm. Chẳng hạn vấn đề nghĩa vụ thuế, nghĩa vụ tài chính trước Nhà nước trong quá trình xử lý tài sản bảo đảm.
“Chỉ cần bất nhất trong cách hiểu về nghĩa vụ thuế, ngân hàng sẽ đứng trước rủi ro thiệt hại trong xử lý tài sản bảo đảm. Trong trường hợp xử lý một bất động sản giá trị hàng trăm tỷ đồng, nếu phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp và GTGT, thì số tiền thuế có thể lên đến cả trăm tỷ đồng mà thực tế, khi DN suy kiệt, thì các nghĩa vụ tài chính này ngân hàng thường phải chịu, mặc cho hình thức kỹ thuật bên ngoài giao dịch giữa ngân hàng với chủ tài sản ra sao”, ông Trần Minh Hải nhấn mạnh.
Bà Nguyễn Thị Hồng - Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ, NHNN khẳng định, nếu thực tế phát sinh những vướng mắc nằm ngoài phạm vi hướng dẫn của Thông tư 16 thì các tổ chức tín dụng báo cáo lên NHNN để phối hợp giải quyết.
Cùng với việc xử lý tài sản thế chấp, các ngân hàng cũng kiến nghị, cơ quan an ninh cần có những chia sẻ thông tin kịp thời trong bối cảnh những rủi ro về giấy tờ ngày càng gia tăng để ngân hàng giảm thiểu rủi ro do giấy tờ giả mạo.
Quốc Hưng (Tổng hợp)