Hoạt động mua bán - sáp nhập (Mergers & Acquisitions - M&A) từ lâu được xem là "nhiệt kế" phản ánh sức khỏe và kỳ vọng của nền kinh tế. Sau giai đoạn trầm lắng vì lãi suất cao, bất ổn địa chính trị và thắt chặt chính sách tiền tệ, năm 2025 đánh dấu sự trở lại rõ nét của M&A toàn cầu, với đặc trưng ít giao dịch hơn nhưng giá trị lớn hơn, tập trung vào những thương vụ chiến lược mang tính tái cấu trúc sâu rộng.

Làn sóng "mega deal" toàn cầu tái định hình cuộc chơi

Theo báo cáo của công ty kiểm toán PwC, trong nửa đầu 2025, số lượng giao dịch M&A toàn cầu giảm khoảng 9% so với cùng kỳ 2024, nhưng giá trị giao dịch lại tăng 15%.

Dữ liệu từ công ty phân tích thị trường Dealogic ghi nhận, đến giữa năm 2025, tổng giá trị M&A toàn cầu đã đạt khoảng 2,6 nghìn tỷ USD, ghi nhận mức cao nhất kể từ sau đại dịch.

Theo Reuters, báo cáo mới nhất vào quý III/2025 cho thấy hoạt động M&A toàn cầu ghi nhận mức tăng trưởng so với cùng kỳ - giá trị nhiều thương vụ lớn đã “cứu” tổng thể thị trường. Điều này phản ánh sự thay đổi rõ rệt trong chiến lược của doanh nghiệp: thận trọng hơn về số lượng nhưng quyết đoán hơn về quy mô.

Các chuyên gia của Reuters cho rằng một động lực lớn kéo M&A tăng mạnh là công nghệ và trí tuệ nhân tạo (AI). Nhiều doanh nghiệp muốn “tương lai hóa” trước biến động, dẫn đến làn sóng mua lại các công ty công nghệ, bán dẫn, data-center, phần mềm doanh nghiệp đến y sinh, mọi ngành đều đang mua lại hoặc sáp nhập để giành lợi thế về công nghệ.

Mặc dù vậy, thị trường cũng vẫn chịu ảnh hưởng từ bất ổn chính sách như thuế quan, địa chính trị và áp lực pháp lý, khiến nhiều giao dịch được hoãn lại vào cuối 2025.

Năm 2025 ghi nhận hàng loạt megadeal trị giá hàng chục tỷ USD. Một trong những thương vụ gây chú ý nhất là liên danh Blackstone và TPG Global mua lại Hologic, một tập đoàn thiết bị và công nghệ y tế hàng đầu của Mỹ, với giá trị ước tính hơn 18 tỷ USD. Đây được coi là thương vụ tư nhân hóa tiêu biểu, cho thấy các quỹ đầu tư lớn tiếp tục đặt cược vào lĩnh vực chăm sóc sức khỏe – nơi nhu cầu dài hạn được đánh giá rất ổn định.

Trong lĩnh vực dược phẩm – công nghệ sinh học, Novartis chi khoảng 12 tỷ USD để mua Avidity Biosciences, nhằm củng cố mảng công nghệ sinh học thế hệ mới và các liệu pháp điều trị tiên tiến. Thương vụ này cho thấy các tập đoàn dược toàn cầu đang tăng tốc thâu tóm để làm chủ công nghệ, thay vì chỉ dựa vào nghiên cứu nội bộ.

Ở mảng công nghệ nhân sự, Thoma Bravo chi hơn 12 tỷ USD để mua Dayforce, một công ty hàng đầu về phần mềm quản trị nguồn nhân lực. Đây là dấu hiệu rõ ràng cho xu hướng M&A trong lĩnh vực công nghệ doanh nghiệp, khi các nền tảng quản lý dữ liệu và nhân sự trở thành "xương sống" của doanh nghiệp hiện đại.

Đáng chú ý tại châu Á, Toyota Motor Corporation cùng Toyota Fudosan tiến hành thương vụ trị giá khoảng 33 tỷ USD để tư nhân hóa Toyota Industries Corporation. Thương vụ được xem không chỉ là giao dịch tài chính đơn thuần, mà còn mang ý nghĩa chiến lược: tái cấu trúc tập đoàn, tăng khả năng kiểm soát chuỗi giá trị, và nâng cao tính linh hoạt trước biến động toàn cầu.

Các chuyên gia nhận định, M&A giờ đây không chỉ nhằm mở rộng thị phần, mà còn là con đường ngắn nhất để tiếp cận tri thức, dữ liệu và nhân tài. Do đó, những công ty nắm giữ công nghệ lõi trở thành "mỏ vàng", bất chấp bối cảnh kinh tế còn nhiều bất ổn.

Việt Nam - M&A hồi phục, chuyển hướng chiến lược

Không nằm ngoài làn sóng đó, Việt Nam cũng chứng kiến thị trường M&A ấm dần lên, với dòng vốn ngoại quay lại mạnh mẽ, trọng tâm dịch chuyển từ bất động sản thuần túy sang công nghiệp, công nghệ, năng lượng và chuỗi cung ứng.

Theo báo cáo từ Grant Thornton, trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 8 năm 2025, tổng giá trị M&A ở Việt Nam đạt khoảng 4.8 tỷ USD, tăng 21% so với cùng kỳ 2024.

Tháng 10/2025, có 52 thương vụ được công bố/ước tính, tổng giá trị khoảng 720.45 triệu USD, với các lĩnh vực nổi bật: bất động sản, sản xuất công nghiệp, năng lượng. Tháng 9/2025, có 32 thương vụ, tổng giá trị 762 triệu USD.

Ở lĩnh vực bất động sản thương mại và văn phòng, UOA Vietnam - thuộc tập đoàn UOA Group (Malaysia) - công bố hoàn tất việc mua lại 100% cổ phần Công ty Ruby Strip Investment Company, doanh nghiệp sở hữu dự án bất động sản tại TP. HCM. Thương vụ được thực hiện trong năm 2025, với giá trị ước tính khoảng 68 triệu USD.

Năm 2025 cũng chứng kiến sự dịch chuyển rõ ràng từ bất động sản nhà ở sang bất động sản công nghiệp, logistics và hạ tầng. Nhà đầu tư không chỉ mua đất, mà mua cả hệ sinh thái sản xuất – kho vận – dịch vụ hậu cần, tạo ra giá trị gia tăng bền vững hơn.

Các nhà đầu tư nước ngoài tiếp tục đóng vai trò dẫn dắt thị trường. Các quỹ đầu tư và tập đoàn đến từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, châu Âu gia tăng hiện diện thông qua việc mua cổ phần chi phối hoặc sáp nhập chiến lược.

CapitaLand mua lại dự án của Becamex IDC tại khu vực Bình Dương trước đây với trị giá khoảng 553 triệu USD; liên danh Sumitomo Forestry, Kumagai Gumi và NTT Urban Development hợp tác cùng Kim Oanh Group phát triển dự án The One World; hay Nishi Nippon Railroad mua 25% cổ phần dự án Paragon Đại Phước từ Nam Long.

Tháng 6/2025, Novaland chuyển nhượng 46% vốn tại Công ty Bất động sản Gia Đức với giá trị 1.725 tỷ đồng, trong khi Phát Đạt bán toàn bộ cổ phần tại Công ty Bất động sản Ngô Mây – chủ đầu tư dự án Cadia Quy Nhơn – với giá 435 tỷ đồng.

Bên cạnh hoạt động thoái vốn, dòng tiền mới tiếp tục gia nhập thị trường. Cuối quý I/2025, Gateway Thủ Thiêm chi 2.612 tỷ đồng để mua 42% cổ phần Nam Rạch Chiếc từ Keppel Land, còn Bcons đầu tư khoảng 1.200 tỷ đồng để mua lại và phát triển dự án The New Point.

Cùng với bất động sản công nghiệp, các lĩnh vực công nghệ, năng lượng tái tạo, y tế và giáo dục nổi lên như những trụ cột mới của M&A Việt Nam.

Điểm sáng nhất trong lĩnh vực công nghệ là giao dịch liên quan đến VinFast khi thành lập CTCP Nghiên cứu và Phát triển Novatech và chuyển nhượng khoảng 62% cổ phần của đơn vị này cho ông Phạm Nhật Vượng, với giá trị ghi nhận xấp xỉ 1,52 tỷ USD.

Trong lĩnh vực y tế tư nhân, dịch vụ xét nghiệm và chăm sóc sức khỏe. Tháng 10/2025, quỹ Ares Asia Private Equity trở thành nhà đầu tư chiến lược của MEDLATEC Group, một trong những tập đoàn y tế tư nhân lớn tại Việt Nam. Giao dịch được thực hiện thông qua việc Ares Asia mua cổ phần tại công ty mẹ của MEDLATEC.

Về năng lượng, trong năm 2025, tập đoàn EnQuest (Vương quốc Anh) hoàn tất việc mua lại 53,125% quyền lợi tham gia và quyền điều hành tại hai mỏ dầu khí Chim Sao và Dừa, thuộc lô 12W ngoài khơi Việt Nam. Thương vụ có giá trị khoảng 84-85 triệu USD và được thực hiện thông qua chuyển nhượng từ các đối tác hiện hữu.

Trong lĩnh vực sản xuất - tiêu dùng, tháng 12/2025, tập đoàn Kokuyo (Nhật Bản) công bố kế hoạch mua lại phần lớn cổ phần tại Tập đoàn Thiên Long (mã: TLG), doanh nghiệp dẫn đầu thị trường văn phòng phẩm tại Việt Nam. Thương vụ trị giá 190 triệu USD dự kiến thực hiện thông qua việc nâng tỷ lệ sở hữu cổ phần của Kokuyo tại TLG, sau quá trình hợp tác chiến lược kéo dài nhiều năm.

Theo quan sát của giới chuyên gia, sự phục hồi này có liên quan đến một số yếu tố, bao gồm việc thực hiện các cải cách như Luật Đất đai năm 2024, Luật Công nghiệp Công nghệ số tháng 6 năm 2025 và khả năng hấp thụ thị trường tốt hơn. Những cải cách này đã tăng cường tính minh bạch trong các lĩnh vực tương ứng và góp phần nâng cao niềm tin của nhà đầu tư.