Tránh lợi dụng chính sách đặc thù để “hợp pháp hoá” nguồn tiền

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đang lấy ý kiến dự thảo Nghị định quy định về cấp phép thành lập và hoạt động ngân hàng, quản lý ngoại hối, phòng chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt tại Trung tâm tài chính (TTTC) quốc tế tại Việt Nam.

Theo quy định của Pháp lệnh Ngoại hối, chính sách quản lý ngoại hối được thực hiện nhằm tạo điều kiện thuận lợi và bảo đảm lợi ích hợp pháp cho tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động ngoại hối, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế; thực hiện mục tiêu của chính sách tiền tệ quốc gia, nâng cao tính chuyển đổi của đồng Việt Nam; thực hiện mục tiêu trên lãnh thổ Việt Nam chỉ sử dụng đồng Việt Nam…

“Tuy nhiên, mục đích thành lập TTTC tại Nghị quyết 222 là yêu cầu nới lỏng việc tự do chuyển đổi ngoại tệ, luân chuyển dòng vốn phục vụ giao dịch xuyên biên giới… Do đó, cần nghiên cứu khung pháp lý để vừa đảm bảo tính “tự do” trong phạm vi TTTC, vừa hạn chế tối đa rủi ro liên thông đến nền kinh tế nội địa”, NHNN cho biết.

TTTC xuất hiện nhiều chủ thể hoạt động và các tổ chức tham gia TTTC cung cấp nhiều sản phẩm tài chính đa dạng bao gồm các định chế tài chính chứng khoản, bảo hiểm… Do vậy, ngân hàng sẽ thực hiện các nghiệp vụ ngân hàng thương mại truyền thống trong phạm vi phù hợp với định hướng quy định tại Nghị quyết 222. Theo đó, ngân hàng thương mại (NHTM), chi nhánh ngân hàng nước ngoài khi tham gia TTTC thực hiện cung ứng dịch vụ, nghiệp vụ ngân hàng cần phải tuân thủ các tỷ lệ đảm bảo an toàn (tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu, tỷ lệ thanh khoản, tỷ lệ khả năng chi trả,…) theo quy định của pháp luật hiện hành có xét tới sự phù hợp với tính chất hoạt động của từng loại hình ngân hàng trong TTTC.

Về vấn đề về thanh tra, giám sát, các quy định pháp lý hiện hành đang được thiết kế cho hoạt động của hệ thống ngân hàng trên lãnh thổ Việt Nam. Do vậy, đối với công tác thanh tra, giám sát các ngân hàng hoạt động trong TTTC, các quy định pháp lý cần được xây dựng linh hoạt để theo kịp các mô hình hoạt động mới trong TTTC. Ngoài ra, công tác thanh tra, giám sát hoạt động ngân hàng có thể gặp một số thách thức trong việc tiếp cận thông tin đặc biệt là các thông tin về dòng vốn xuyên biên giới hoặc các giao dịch phức tạp, đòi hỏi cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan làm công tác thanh tra, giám sát trong TTTC cũng như cần có sự phối hợp, chia sẻ thông tin dữ liệu với các cơ quan quản lý nhà nước trong và ngoài nước có liên quan.

Về vấn đề về phòng chống rửa tiền, theo quy của Luật Phòng, chống rửa tiền, việc phòng, chống rửa tiền phải thực hiện theo quy định của pháp luật trên cơ sở bảo đảm chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, an ninh quốc gia, lợi ích quốc gia; bảo đảm hoạt động bình thường về kinh tế, đầu tư; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân; chống lạm quyền, lợi dụng việc phòng, chống rửa tiền để xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân có liên quan.

Theo NHNN, với mức độ mở cửa cao hơn trong TTTC về dòng vốn, giao dịch xuyên biên giới cùng với sự hiện diện của nhiều tổ chức tài chính quốc tế lớn trong các lĩnh vực không chỉ riêng ngân hàng, cần phải có cơ chế chính sách chặt chẽ để các đối tượng không “lợi dụng” TTTC và các chính sách đặc thù vượt trội để “hợp pháp hóa” nguồn tiền. 

Đối với quy định về hoạt động, để đảm bảo phân định rõ các đối tượng cung cấp dịch vụ khi TTTC được thành lập, hoạt động ngân hàng được xây dựng là hoạt động ngân hàng truyền thống, không bao gồm các hoạt động chứng khoán, bảo hiểm… Về mạng lưới hoạt động, dự thảo nghị định quy định theo hướng nhà đầu tư/ngân hàng mẹ chỉ được phép thành lập 1 hiện diện tại TTTC và không được mở rộng mạng lưới, để phù hợp với định hướng tại Nghị quyết về phạm vi địa lý hạn chế cũng như thúc đẩy hoạt động ngân hàng số, việc mở rộng mạng lưới vật lý là không cần thiết.

Ngăn chặn dòng vốn chảy ngược

Để tránh dòng vốn từ phần còn lại của Việt Nam chảy vào TTTC và sau đó chuyển ra đầu tư tại nước ngoài, đi ngược với chủ trương thu hút vốn vào Việt Nam, NHNN cho rằng cần quy định không cho phép thành viên TTTC huy động vốn từ các tổ chức, cá nhân không phải là thành viên TTTC trên lãnh thổ Việt Nam.

“Cần xây dựng quy định cho phép NHNN không thực hiện can thiệp sớm, áp dụng kiểm soát đặc biệt, các biện pháp tái cơ cấu, cho vay đặc biệt… và không thưc hiện các nghiệp vụ ngân hàng Trung ương (như quy định tại Luật Các TCTD đối với hệ thống ngân hàng trong nước). Đồng thời quy định NHTM, chi nhánh ngân hàng nước ngoài là thành viên không tham gia bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (do NHTM, chi nhánh ngân hàng nước ngoài là thành viên không nhận tiền gửi của cá nhân trên lãnh thổ Việt Nam)”, dự thảo nghị định nêu rõ.

Mặt khác, dự thảo nghị định cũng quy định về các trường hợp gặp sự cố và các trường hợp phải thực hiện thu hồi Giấy phép, giải thể, phá sản thanh lý tài sản. Bốn trường hơp gặp sự cố bao gồm: số lỗ lũy kế lớn hơn 15% giá trị của vốn điều lệ và các quỹ dự trữ và vi phạm tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu; vi phạm tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu trong thời gian 6 tháng liên tục; vi phạm tỷ lệ khả năng chi trả trong thời gian 30 ngày liên tục; bị rút tiền hàng loạt dẫn đến có nguy cơ mất khả năng chi trả hoặc mất khả năng chi trả và có báo cáo gửi cơ quan có thẩm quyền.

NHTM, chi nhánh ngân hàng nước ngoài là thành viên rơi vào các trường hợp nêu trên được giao cho cơ quan có thẩm quyền cấp Giấy phép, thanh tra, giám sát thực hiện.

Về dòng vốn, nhằm đảm bảo mục tiêu khuyến khích các dòng vốn lớn từ TTTC vào Việt Nam, NHTM, chi nhánh ngân hàng nước ngoài là thành viên được cung cấp cho khách hàng dòng vốn từ TTTC vào phần còn lại của Việt Nam; dòng vốn luân chuyển trong TTTC; dòng vốn giữa TTTC và thế giới; không được phép thực hiện chuyển dịch dòng vốn từ phần còn lại của thổ Việt Nam vào TTTC.

Về phòng, chống rửa tiền, dự thảo nghị định quy định cụ thể trách nhiệm thực hiện các biện pháp phòng, chống rửa tiền của đối tượng báo cáo tại TTTC và của các tổ chức, cá nhân khác có liên quan tại TTTC; quy định trách nhiệm của Cơ quan giám sát TTTC, NHNN, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng và các bộ, ngành có liên quan trong thực hiện chức năng quản lý nhà nước về phòng, chống rửa tiền tại TTTC đảm bảo phù hợp với quy định của pháp luật phòng, chống rửa tiền.

Dự thảo nghị định quy định một số chính sách đặc thù, vượt trội cho đối tượng báo cáo tại TTTC gồm: (i) cho phép thực hiện các biện pháp phòng, chống rửa tiền mà chủ sở hữu, ngân hàng mẹ đang áp dụng mà pháp luật Việt Nam chưa có quy định nhưng đảm bảo không trái quy định của pháp luật Việt Nam; (ii) áp dụng chế độ báo cáo giao dịch chuyển tiền điện tử quốc tế (ngưỡng báo cáo 1.000 USD) đối với các đối tượng báo cáo tại TTTC.