Từ năm 2005, UBND thành phố Hà Nội đã có kế hoạch về việc cải tạo và xây dựng các khu chung cư cũ, xuống cấp trên địa bàn thành phố với thời hạn hoàn thành vào năm 2015. Thế nhưng, đến nay tiến độ mới chỉ đạt khoảng 2%, đa số vẫn ở giai đoạn đề xuất, nghiên cứu, làm thí điểm. 

Mới đây, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trịnh Đình Dũng cùng lãnh đạo UBND TP.Hà Nội kiểm tra thực tế tình trạng xuống cấp, nguy hiểm của các tòa nhà chung cư cũ nát ở Hà Nội và bàn giải pháp xây dựng lại. Các cơ quan chức năng đánh giá, việc cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ nát hiện nay vô cùng phức tạp và khó khăn. 

Hiện Hà Nội còn hơn 1.150 nhà chung cư cũ cao 4-6 tầng và 10 khu nhà 1-3 tầng được xây dựng đã nhiều năm. Rất nhiều chung cư xuống cấp ở mức độ báo động (mức độ D) như nhà E6 Thành Công, C8 Giảng Võ... nhưng chưa triển khai cải tạo, xây dựng lại được, do vướng mắc lợi ích giữa ba bên là Nhà nước - doanh nghiệp - người dân.

Nhiều người dân cho biết, họ không muốn rời khỏi nơi ở cũ, dù sinh hoạt khó khăn, chật chội, do tiện việc đi làm, mưu sinh. Anh Nguyễn Trung Anh, nhà C8 Giảng Võ cho biết: “Nếu chuyển đi thì chuyện học hành của con cái sẽ ảnh hưởng. Chúng tôi lại phải đi xin học trường khác cho con, mà việc xin học không hề đơn giản”. Còn chị Minh Hạnh bày tỏ: “Không biết đi đến nơi ở mới, cuộc sống có bảo đảm không hay lại tiếp tục lâm vào bế tắc. Nếu được tái định cư, thành phố cho xây cao tầng hơn, chúng tôi có cơ hội được ở lại là tốt nhất”.

Tương tự, việc cải tạo, xây mới những chung cư cũ trong khu vực nội đô khác cũng vấp phải tình trạng vướng nhiều vấn đề trong triển khai dự án và thiếu sự đồng thuận của người dân. Ông Đinh Quốc Trung (Phó Chủ tịch UBND phường Trung Tự, quận Đống Đa) cho biết: “52 KTT trên địa bàn phường đều đã xuống cấp. Từ gần chục năm trước, phường chúng tôi đã thuộc diện được xây mới chung cư để đáp ứng đủ cho người dân. Nhà đầu tư đòi xây 17 tầng, nhưng thành phố chỉ cho 9 tầng nên đến giờ mọi chuyện vẫn ở con số “0”. Đông đảo người dân mong mỏi được cải tạo, hoặc được tái định cư để có điều kiện sống tốt hơn, nhưng tình hình này thì chưa biết đến bao giờ dự án mới khởi công”.

Tại buổi làm việc giữa Bộ Xây dựng và Hà Nội mới đây, Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Nguyễn Thế Thảo thừa nhận, tiến độ cải tạo chung cư cũ trên địa bàn Thủ đô còn chậm. Mặt khác, chủ trương xây dựng, tái thiết các chung cư cũ trên địa bàn là một lĩnh vực hết sức phức tạp. Quá trình thực hiện đã nảy sinh nhiều bất cập, khó khăn nên phải vừa làm vừa xem xét và kiến nghị để giải quyết.

Ông Nguyễn Quốc Tuấn, Phó giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội cho biết, tiến độ cải tạo chung cư cũ trên địa bàn Thành phố chậm do vướng mắc lợi ích giữa ba bên là Nhà nước - doanh nghiệp - người dân. Người dân không muốn dời đi do lo ngại không có cơ hội quay về nơi cũ sinh sống, hệ số đền bù thấp, không thỏa thuận được với chủ đầu tư… Còn phía doanh nghiệp không mặn mà với việc này do lợi ích từ việc cải tạo chung cư cũ không sinh lợi cao, không tận dụng được chiều cao không gian. Trong khi đó, Nhà nước lại không muốn gia tăng mật độ dân cư, thay đổi quy hoạch kiến trúc nên không cho phép xây cao tầng.

Bộ trưởng Trịnh Đình Dũng cũng chỉ rõ nguyên nhân dẫn đến việc chậm cải tạo các chung cư cũ là do thiếu cơ chế đồng bộ, không đảm bảo lợi ích của các bên tham gia, thiếu chế tài mạnh để cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ... Bên cạnh đó, quy hoạch chung Thủ đô hạn chế chiều cao nhà cao tầng, yêu cầu giảm dân số nội đô là một thách thức lớn.

Bộ trưởng Dũng đã đưa ra một số giải pháp như cần tiếp tục xây dựng cơ chế, chính sách để thu hút các nguồn lực tham gia. Yêu cầu đặt ra trước mắt là tổ chức ngay việc lập, phê duyệt quy hoạch các khu chung cư theo hướng tổng thể, không làm từng dãy nhà đơn lẻ và xây dựng lại phải theo đúng quy hoạch. Đặc biệt, quy định về tầng cao cần được xem xét, nghiên cứu lại trên cơ sở khoa học và Bộ Xây dựng cùng Hà Nội sẽ xin ý kiến Chính phủ...

Thực ra, những nguyên nhân thất bại của chính sách cải tạo chung cư cũ và giải pháp tháo gỡ trên đây đã nhiều lần được các ngành, các cấp đề cập đến, nhưng thực tế đến nay vẫn không có gì thay đổi. Để tháo gỡ được những vướng mắc giữa ba bên người dân - Nhà nước - doanh nghiệp, theo một số chuyên gia trong ngành, cần phải xóa bỏ cơ chế xã hội hóa trong tái thiết chung cư cũ.

Cụ thể, thay vì đẩy trách nhiệm quá lớn cho doanh nghiệp từ việc lập đề án cải tạo chung cư, phương án đền bù, xây dựng…, cần phải coi việc tái thiết nhà chung cư cũ là trách nhiệm của Nhà nước và người dân được tham gia vào mọi giai đoạn của quá trình cải tạo thì mới nhanh chóng thay đổi được bộ mặt nhếch nhác của nhiều tòa nhà đã xuống cấp ở nội đô.

Thuỳ Dương - (Tổng hợp theo Đầu tư bất động sản, PLVN).