Các công ty Mỹ hoạt động toàn cầu có thu nhập hàng tỷ đô la ở nước ngoài, nếu lợi nhuận chuyển về Mỹ sẽ phải chịu mức thuế thu nhập doanh nghiệp của Mỹ ở mức 35% là mức cao nhất thế giới. Ví dụ nước láng giềng Canada có thuế thu nhập doanh nghiệp 15%, Đức là 15% và 12,5% ở Ireland. Các công ty có qui mô kinh doanh toàn cầu luôn tìm mọi cách để giảm bớt số thuế phải nộp của mình.

Bởi vậy, đầu tư nước ngoài đã trở thành chiêu bài trốn thuế có hiệu quả đối với các doanh nghiệp Mỹ từ những "gã khổng lồ" công nghệ như Microsoft, Google hay Apple đến cả "đại gia fastfood" Burger King.

Burger King và chuyện sáp nhập với Tim Hortons

Ông lớn đồ ăn nhanh Mỹ đang đàm phán để mua lại chuỗi nhà hàng cà phê lớn nhất Canada - Tim Hortons. Thương vụ này cho phép Burger King rời trụ sở sang nước láng giềng cực Bắc, nơi có thuế suất thấp hơn Mỹ.

Theo đó, Burger King sẽ được hưởng lợi nhờ mức thuế ưu đãi hơn so với "quê hương" bản địa Mỹ. Giá trị của thương vụ này lên tới 18 tỷ USD, tương đương tổng mức vốn hóa thị trường của hai hãng cung cấp đồ ăn nhanh này.

"Đại gia phần mềm" Microsoft né gần 30 tỷ USD tiền thuế

Báo cáo đại gia phần mềm nộp lên Ủy ban Chứng khoán Mỹ (SEC) cuối tuần trước cho thấy hãng đang cất giữ 92,9 tỷ USD ở nước ngoài, lớn hơn nhiều so với 76,4 tỷ USD năm ngoái.

Nhờ thế mà Microsoft tiết kiệm được gần 30 tỷ USD tiền thuế. Với số tiền này, cả bang Washington của Mỹ có thể chi tiêu trong 2 năm.

Theo tổ chức nghiên cứu chính sách thuế Citizens for Tax Justice (CTJ), công ty Mỹ không phải trả thuế cho những khoản thu nhập từ hoạt động ở nước ngoài. Tuy nhiên, nếu số tiền này được chuyển về Mỹ để trả cổ tức, tuyển dụng hay mua bán sáp nhập, họ sẽ bị đánh thuế 35%.

Mô hình “Hai người Ireland” của Apple

Trong mô hình này, công ty công nghệ lập ra hai công ty tại Ireland. Một công ty nhận quyền sở hữu trí tuệ từ công ty mẹ ở Mỹ, công ty thứ hai chuyên thu nhập các khoản doanh thu từ nước ngoài chuyển về. Trong khi công ty thứ nhất được thành lập ở thiên đường thuế Bermuda, công ty thứ hai sau khi nhận các khoản lợi nhuận sẽ chuyển về công ty thứ nhất và tiền sẽ được chuyển về thiên đường thuế Bermuda nơi có thuế thu nhập doanh nghiệp bằng không. Đây là mô hình Apple đang áp dụng.

Mô hình "bánh Sandwich Hà Lan" của Google

Công ty con của Google ở Ireland nhận doanh thu quảng cáo hàng tỷ đô la ở Châu Âu, Trung đông nhưng công ty vẫn muốn giảm thuế thu nhập tại Ireland vốn đã ở mức khá thấp 12,5%. Quy định luật pháp của Ireland khá chặt chẽ nên Google không dễ chuyển ngay lợi nhuận về công ty con ở thiên đường thuế Bermuda, do đó Google đã lập ra một công ty con ở Hà Lan và lợi dụng kẽ hở về luật thuế ở Ireland để chuyển lợi nhuận qua Hà Lan, sau đó chuyển về Bermuda. Mô hình này các chuyên gia về thuế gọi là mô hình bánh Sandwich Hà lan

Hàng loạt các doanh nghiệp lớn của Mỹ đang sở hữu kho dự trữ số tiền mặt lớn ở nước ngoài. Tháng 9/2013, Apple cho biết đang gửi 137,7 tỷ USD tiền mặt trong các tài khoản quốc tế. Google thì có gần 39 tỷ USD, HP có 26 tỷ USD và Oracle có 26 tỷ USD tiền mặt ở nước ngoài, theo báo cáo tài chính mới nhất.

Theo khảo sát của CTJ, lượng tiền mặt cất giữ ngoài Mỹ của 105 doanh nghiệp, trong đó có Apple, Microsoft, IBM, Google và Cisco, đã tăng ít nhất 500 triệu USD chỉ trong năm ngoái.

Cũng theo CTJ, các doanh nghiệp thuộc Fortune 500 (500 công ty lớn nhất nước Mỹ) đã tích trữ 2.000 tỷ USD trong các tài khoản quốc tế, nhờ đó tiết kiệm được khoảng 550 tỷ USD do không phải trả thuế.

Lách luật

Trước tình trạng trên, không ít người đã đặt ra câu hỏi: Liệu hệ thống thuế doanh nghiệp tại Mỹ có đang gặp vấn đề?

Ông Obama khẳng định hành động này là "không yêu nước", đồng thời kêu gọi Quốc hội và người dân ủng hộ cải cách bộ luật thuế để kéo các doanh nghiệp Mỹ "hồi hương".

Những thỏa thuận như thế này khiến Kho bạc Mỹ thu được ít tiền hơn, kéo theo dân Mỹ phải nộp thuế cao hơn để bù vào các khoản thâm hụt, hoặc được nhận ít phúc lợi hơn nếu không muốn bị tăng thuế.

Tuy nhiên, nói đi cũng phải nói lại, việc các doanh nghiệp Mỹ sáp nhập hay tích trữ tiền mặt ở nước ngoài là không hề phạm luật. Nhà thẩm phán nghiên cứu triết học tư pháp Learned Hand cho rằng: “Ai cũng sẽ sắp xếp công ty để bị đánh thuế ít nhất có thể; anh ta không bắt buộc phải chọn phương án có lợi nhất cho kho bạc. Thậm chí đóng thêm thuế không hề được coi như một nghĩa cử yêu nước”.

Bởi vậy, nếu việc trốn thuế là một vấn nạn, thì người có lỗi không phải là các lãnh đạo doanh nghiệp đang hoàn thành nhiệm vụ chính của mình, mà nằm ở phía các nhà lập pháp.

Thúy Nguyễn (Th)