Bộ Xây dựng đang lấy ý kiến góp ý đối với dự thảo Quyết định của Thủ tướng ban hành danh mục sản phẩm, dịch vụ công nghiệp đường sắt thực hiện theo phương thức đặt hàng, giao nhiệm vụ, nhằm lấy ý kiến đóng góp từ các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước.

Cụ thể, danh mục sản phẩm, dịch vụ công nghiệp đường sắt thực hiện theo phương thức đặt hàng, giao nhiệm vụ do Bộ Xây dựng đề xuất gồm 8 sản phẩm, dịch vụ, được chia thành 2 nhóm.

Trong đó, nhóm 4 sản phẩm, dịch vụ được thực hiện theo hình thức đặt hàng hoặc giao nhiệm vụ, bao gồm: nghiên cứu, xây dựng tiêu chuẩn áp dụng cho dịch vụ và hàng hóa công nghiệp đường sắt; nghiên cứu, phát triển sản phẩm, hàng hóa công nghiệp đường sắt; đánh giá sự phù hợp với tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật; đào tạo và tiếp nhận chuyển giao công nghệ trong lĩnh vực đường sắt.

Còn lại là 4 sản phẩm, dịch vụ được thực hiện theo hình thức đặt hàng, bao gồm: sản xuất ray, ghi và phụ kiện liên kết; sản xuất, lắp ráp hệ thống thông tin và tín hiệu đường sắt; sản xuất, lắp ráp hệ thống cấp điện sức kéo; và sản xuất, lắp ráp phương tiện giao thông đường sắt.

Theo Bộ Xây dựng, việc ban hành danh mục này sẽ tạo cơ sở để các doanh nghiệp trong nước nghiên cứu, chế tạo sản xuất, phát triển sản phẩm, từng bước tăng dần tỷ lệ nội địa hoá.

“Trước mắt, việc đặt hàng, giao nhiệm vụ sẽ tập trung vào vật tư, thiết bị, phụ tùng đường sắt, những sản phẩm có tiềm năng thị trường lớn, phù hợp với năng lực công nghệ, trình độ sản xuất và nguồn nhân lực của Việt Nam”, Bộ Xây dựng cho hay.

'Mở đường' cho nội địa hóa công nghiệp đường sắt

Ra đời trong bối cảnh hàng loạt dự án đường sắt trọng điểm quốc gia đang khởi động, danh mục sản phẩm, dịch vụ công nghiệp đường sắt thực hiện theo phương thức đặt hàng, giao nhiệm vụ được kỳ vọng sẽ tạo cú huých chính sách nhằm mở lối cho doanh nghiệp Việt tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng công nghiệp đường sắt vốn đang phụ thuộc lớn vào nhập khẩu.

Theo Bộ Xây dựng, mạng lưới đường sắt quốc gia Việt Nam hiện có 7 tuyến chính và 12 tuyến nhánh, với tổng chiều dài 2.703 km đường chính. Tuy đã đạt được một số thành tựu nhất định, nhưng ngành công nghiệp đường sắt chỉ đáp ứng nhu cầu bảo trì, sửa chữa các phương tiện có tốc độ thấp; việc sản xuất, chế tạo vật tư, thiết bị cơ khí còn lạc hậu.

Việt Nam có tới 35 cơ sở tham gia ngành công nghiệp đường sắt nhưng hầu hết máy móc và linh kiện vẫn phải nhập khẩu, hệ thống công nghiệp đường sắt chưa có điều kiện để tham gia đối với loại hình điện khí hóa, còn thiếu trang thiết bị, công nghệ và nhân lực.

Bộ Xây dựng cũng chỉ rõ, hệ thống đường sắt đô thị đã có 3 tuyến Cát Linh - Hà Đông, Nhổn - Ga Hà Nội và Bến Thành - Suối Tiên đưa vào khai thác, sử dụng nhưng còn đang trong quá trình bảo hành hoặc chưa có nhu cầu về thay thế thiết bị. Trong khi đó, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết về đầu tư đường sắt tốc độ cao, đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, đường sắt đô thị tại Hà Nội, TP HCM. Về lâu dài, đây sẽ là một thị trường tiềm năng rất lớn cho các sản phẩm công nghiệp nội địa.

Chưa kể, Nghị quyết 68 mới đây cũng đã xác định nhiệm vụ về hoàn thiện hệ thống pháp luật, xóa bỏ các rào cản tiếp cận thị trường cho doanh nghiệp trong nước. Thực tế, các doanh nghiệp trong nước hầu hết chưa có kinh nghiệm, cơ hội tham gia chuỗi công nghiệp đường sắt nên khó cạnh tranh với doanh nghiệp nước ngoài.

Do đó, đề xuất của Bộ Xây dựng đặt doanh nghiệp nội địa làm trung tâm trong tiến trình phát triển công nghiệp đường sắt. Danh mục đặt hàng, giao nhiệm vụ không chỉ nhằm nội địa hóa sản phẩm mà còn khuyến khích doanh nghiệp nghiên cứu, tiếp nhận công nghệ mới, từng bước làm chủ thiết kế, chế tạo, vận hành và bảo trì toàn bộ hệ thống đường sắt tốc độ cao dưới 200 km/h.

Trong khi đó, Nhà nước sẽ giữ vai trò “bà đỡ”, dành nguồn lực khuyến khích, hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước chủ động, đẩy mạnh liên doanh, liên kết, hợp tác nhận chuyển giao công nghệ.