Quí IV/2013 khi Công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng (VAMC) đi vào hoạt động và những khoản nợ đầu tiên được mua, người ta đã hy vọng VAMC xử lý những vướng mắc hiện nay trong ngành ngân hàng.
Ở các gia khác, cơ chế hoạt động của một tổ chức như VAMC thực chất là Nhà nước bỏ tiền ra mua nợ, ôm khoản nợ đó một thời gian, sau đó khi kinh tế phục hồi, thị trường tài chính, bất động sản ấm lên, Nhà nước bán ra, thu tiền về. Những ngân hàng bán nợ "sống lại" là nhờ bán dứt điểm được khoản nợ, có tiền tươi thóc thật để kinh doanh, hồi sinh.
Tại Việt Nam thì VAMC không như vậy. VAMC mua nợ bằng trái phiếu đặc biệt. Các ngân hàng bán nợ cho VAMC nhận trái phiếu đặc biệt, sau đó trái phiếu đặc biệt được mang lên giao dịch với Ngân hàng Nhà nước để vay tiền. Bán nợ, cầm giấy, ngân hàng vẫn phải tiếp tục đòi nợ. Không những thế ngân hàng mỗi năm trích dự phòng rủi ro 20% tổng giá trị tờ giấy cầm ấy.
Như vậy, thực chất VAMC chỉ là xóa nợ tạm thời cho ngân hàng. Sau 5 năm các ngân hàng lại nhận lại các khoản nợ đó.
VAMC đang xử lý nợ xấu chậm
Không những thế, hoạt động bán nợ của VAMC đang gặp khó khăn khi hơn 59 nghìn tỷ đồng nợ xấu mua về mới chỉ được xử lý khoảng 1.500 tỷ đồng. Trong cuộc họp báo thường kỳ cuối tháng 8 vừa qua, đại diện VAMC nhấn mạnh công ty đang gặp khó khăn trong việc phát mãi tài sản đảm bảo thông qua đấu giá. VAMC đã tổ chức ba lần đấu giá nhưng đều thất bại.
Chuyện đấu giá thất bại của VAMC là hiển nhiên. Nếu VAMC đấu giá được thì mới đáng ngạc nhiên! Từ hồi nào đến giờ, các ngân hàng bán tài sản đảm bảo qua đấu giá để thu hồi nợ mà có được mấy đâu. Có ngân hàng nay đã chán đấu giá đến tận cổ. Họ mà bán được tài sản đảm bảo, thì cần đến VAMC nữa?
Bán đấu giá bây giờ trăm người bán, một người mua. Bán không được mới nhờ cậy đến VAMC. VAMC đấu giá theo cách thông thường, sao bán được? Cái tên VAMC không làm cho người mua nhiều hơn, không làm cho giá bán linh hoạt hơn, cũng không làm cho thị trường nợ chuyển động...thất bại là ở đó!
Chung qui lại bản chất câu chuyện là ở sự mất giá của tài sản đảm bảo so với giá trị khoản vay. Khoản vay không bao giờ mấy giá, nó chỉ có giá thêm nhờ lãi mẹ đẻ lãi con, trong khi giá trị tài sản thế chấp đang giảm, nhất là bất động sản.
Cái cần hiện nay là cho VAMC một cơ chế thật và tiền tươi thóc thật, khoảng 3.000 - 5.000 tỷ đồng để giải phẫu nợ. Cơ chế ấy là cho phép VAMC bán đấu giá tài sản theo giá thị trường, bán đến khi có người mua. Thí dụ giá trị khoản vay là 100 tỉ đồng, giá trị tài sản thế chấp khi vay là 150 tỷ đồng. Nay tài sản ấy có thể chỉ còn giá trị tương đương 50 tỉ đồng. Có bán không? Hay đợi đến khi nó được 100 tỷ đồng, bằng giá trị gốc khoản vay mới bán? Vướng mắc này cần được tháo gỡ.
Không thể phủ nhận việc phát mãi tài sản rất khó trong điều kiện hiện tại của nền kinh tế, tuy nhiên nhìn tiếp tục tài sản đảm bảo vài năm nữa sẽ gây thiệt hại không nhỏ cho VAMC cũng như các TCTD trên khía cạnh chi phí vốn, có thể lên tới vài chục % sau 3-5 năm.
Xử lý nợ xấu không dễ nhất là với điều kiện của Việt Nam không có nguồn tiền lớn, quyền hạn của VMAC hạn chế, cùng bất cập trong vấn đề pháp lý. Nhưng nếu chỉ mua thời gian thì sau 5 năm nữa, khi thời hạn ôm nợ của VAMC kết thúc các TCTD lại đối mặt với tương lai đầy rủi ro.
Quốc Hưng (Tổng hợp)