Dưới đây là những chia sẻ rất thật và đời của tác giả Nguyễn Tất Lộc về những bức ảnh được ghi lại.

Qua những bức hình này, tôi hồi tưởng lại những cuộc hành trình mà bước chân đã từng đi đến những công trình xây dựng trên đất nước.

Nhiếp ảnh đối với tôi không hẳn là sân chơi, cũng chưa hẳn là sự đam mê, bởi đã là chơi và mê thì cũng có lúc nhàm, lúc chán và đi đến bỏ cuộc. Với tôi, ảnh là sự cần thiết, rất cần thiết để đưa vào chỗ đứng trong một bài báo hay bài phóng sự. Nó là sự minh chứng cho cái thật, cái nóng ở chính nơi diễn ra sự kiện mà người viết nói tới. Năm 1966 tôi sắm chiếc máy ảnh hiệu Vera của ông bạn công tác ở xưởng phim Quân đội mang từ CHDC Đức về. Từ đó, chiếc máy ảnh đã luôn đồng hành với tôi trong tất cả các chuyến đi tác nghiệp trên những công trường có con người, có các phương tiện thi công. Có được tấm ảnh đi kèm bài viết vừa góp phần diễn tả sự thật, vừa làm cho bài viết sinh động mang hơi thở và khí thế tại nơi diễn ra sự kiện và những công việc ở đó. Ý thức trong tâm trí tôi dùng máy ảnh để phục vụ cho công việc là vậy!

Tôi mở triển lãm trước hết không phải để bán tác phẩm, không để đánh bóng tên tuổi, bởi ở cái tuổi tám mươi hỏi còn đánh bóng nỗi gì?! Đến thời điểm này, đã hơn 50 năm cầm máy, nhiều hình ảnh do tôi chụp đã được lưu giữ, trưng bày ở các Nhà lưu niệm, Nhà truyền thống của các cấp, ngành do họ cần có tư liệu về các sự kiện, về các nhân vật tiêu biểu mà ngành đó, đơn vị đó không ghi chép được.

Từ thập niên 90 đến nay, tôi đã không dưới 3 lần trưng bày các cuộc triển lãm chuyên đề về nhân vật và sự kiện. Hơn 80 bức ảnh treo trong triển lãm này chỉ phần nào làm vơi bớt những ám ảnh luôn đeo bám tôi hơn 50 năm qua trên chặng đường mà bước chân tôi đã tới gần cả trăm công trường xây dựng nằm trên địa bàn của 52 tỉnh, thành trong nước và nước ngoài. Nói đến những dự án thủy điện thì ở đó là núi cao, rừng sâu hiểm trở, là lũ sông, lũ suối bất thình lình đổ xuống, sẵn sàng cuốn phăng đi tất cả. Những trận sạt lở núi đá, sụt lở hầm dẫn nước khiến cho con người phải gánh chịu sự trừng phạt của thời tiết, khí hậu vô cùng khắc nghiệt…

Tôi đã từng chứng kiến vụ sạt lở núi đá mà hàng vạn mét khối đất đá đã vùi lấp cả phương tiện, máy móc lẫn những người thợ thi công tại công trường Thủy điện Bản Vẽ; Tôi đã ở cùng với người lao động trong đợt lũ quét bất thường tại công trường Huội Quảng (Sơn La), ở Hủa Na trên sông Chu, ở Bình Thuận, ở Đưng K’nớ (Lâm Đồng) nước lũ đã chia cắt cả toán thợ hàng trăm người trong suốt cả tuần lễ ròng rã. Tôi đã cùng những người thợ khoan đào hầm dẫn nước trong lòng núi hàng chục km, họ phải thay nhau ca tiếp ca liên tục lao động trong điều kiện thiếu ánh sáng, thiếu không khí, ngột ngạt bởi khói mìn, bụi đá và tiếng ồn kéo dài cả nghìn ngày đêm không nghỉ; Tôi đã đu bám những nấc thang dây bằng thép leo lên mặt những con đập để tác nghiệp cùng người lao động đắp đập ngăn sông cao tới 140m với hơn 3 triệu m3 bê tông, những người thợ đã phải oằn mình đào, đắp tới vài ba năm liên tục không kể thời tiết nóng rát hay mưa dầm, gió rét.

Và sẽ có rất ít, thật ít người được tận mắt chứng kiến việc nâng, kích, vận chuyển những khối thép khổng lồ, cồng kềnh của tổ máy phát điện có sức nặng cả nghìn tấn trong điều kiện chật hẹp dưới lòng núi ngột ngạt, thiếu không khí, thiếu ánh sáng và đầy hiểm nguy như ở Thủy điện Hòa Bình, Yaly, Sê San 3, Nậm Chiến, Huội Quảng, Sơn La, Lai Châu... Dù bằng biện pháp khoa học nào, phương tiện có tối tân đến đâu cũng vẫn cần đến sức lực, trí tuệ và lòng dũng cảm của hàng ngàn kỹ sư và công nhân lao động phối hợp, điều khiển mới có thể đưa được các thiết bị khổng lồ ấy vào đúng vị trí của các Tổ máy. Những công việc gian nan, vất cả và nguy hiểm này sẽ chỉ diễn ra thầm lặng, thật thầm lặng, không thể phô trương quảng bá để rồi hôm nay, khi Nhà máy vận hành thì tất cả đã nằm chìm sâu trong những đường hầm ở lòng núi đá…

Đây mới chỉ là ví dụ cho một vài sự cố hiểm nguy, vất vả trong số hàng chục, hàng trăm vụ việc xảy ra trên những công trình mà những người thợ lao động phải gồng mình chống chọi, vượt qua để giành sự sống, để làm ra những MW điện dưới lòng sông, lòng suối. Những người thợ ấy đã phải lao động cật lực trong gian khổ và nguy hiểm đến thế nào!

Trên chặng đường dài hơn một nửa thế kỷ hành nghề, mỗi khi tìm, lật giở lại những cuộn phim, những tấm hình đã ghi được để chiêm nghiệm, để ngắm nhìn, tôi vẫn cảm nhận được hơi thở của sự sống đang “cựa quậy”, có mùi vị của những giọt mồ hôi còn vương mùi bùn đất, bụi đá. Những tấm hình như những tấm gỗ thô mộc chưa được gọt dũa, sơn phết. Nhưng chưa khi nào hồn cốt của những bức ảnh đó bị xóa mờ đi sự lao động dũng cảm của con người trên những công trình, nó khiến thâm tâm tôi luôn có những ám ảnh - Ám ảnh về những hiểm nguy luôn rình rập, ám ảnh về những cơn lũ quét bất thần, về những sự cố lún sụt, ám ảnh về những truân chuyên, vất cả cực nhọc của người thợ xây dựng. Tôi đã gửi gắm và chia sẻ phần nào nỗi ám ảnh này vào các trang viết đăng tải trên nhiều phương tiện thông tin đại chúng. Tuy vậy, trong lòng vẫn cảm thấy chưa vơi “món nợ” trần gian…

Đưa được 80 bức ảnh trong số hàng nghìn tác phẩm trưng bày trong triển lãm này, tôi xin gửi đến họ - những người thợ lao động trên 99 công trình thuộc 52 tỉnh, thành từ Nam ra Bắc, từ Tây Nguyên cho tới núi rừng Tây Bắc mà tôi đã đi qua với lòng biết ơn, sự ngưỡng mộ và sự trân trọng! Xin được tri ân với họ về công sức lao động quên mình của những người thợ đặng góp phần làm ra ánh sáng phục vụ cho Đời!

Triển lãm ảnh “Dấu ấn những công trình” sẽ ra mắt giới báo chí và công chúng báo chí từ ngày mồng 8 đến ngày 10 tháng 4 năm 2017 tại Tòa nhà Hội Nhà báo Việt Nam. Địa chỉ Lô E2, Dương Đình Nghệ, quận Cầu Giấy, Hà Nội.

Lê Nguyễn