Bởi lẽ trong ngày này, tại Nhà Trắng đã diễn ra một sự kiện chưa từng có trong hơn 3 thập kỷ đã qua khi mà Tổng thống George W. Bush cùng nhiều nhân vật chủ chốt trong Nhà Trắng đón tiếp và hội đàm với người đứng đầu cơ quan hành pháp Việt Nam - Thủ tướng Phan Văn Khải. Sau đó hai bên đưa ra bản tuyên bố chung giữa Hợp chủng quốc Hoa Kỳ và nước Cộng hoà XHCN Việt Nam.

Có lẽ vì tầm quan trọng của sự kiện chính trị ấy mà trước đó hàng giờ, nhiều phóng viên của các hãng truyền thông lớn của Mỹ và nước ngoài cũng như nhóm phóng viên Việt Nam tháp tùng Thủ tướng đã có mặt ở khuôn viên Nhà Trắng để chứng kiến và ghi nhận thông tin về sự kiện lịch sử này. Có thể nói, đây là thành quả lớn nhất đạt được sau 10 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa 2 nước, một chuyến đi phá băng và đặt dấu ấn quan trọng trong đời sống quốc tế.

Với những nghi thức diễn ra không ồn ào nhưng trọng thị, sau cuộc hội đàm kéo dài hơn so với lịch trình đặt trước với sự tham gia của hầu hết các nhân vật chủ chốt trong Nhà Trắng như Phó Tổng thống mỹ Cheney; Chánh văn phòng Nhà Trắng A. Card; Cố vấn an ninh quốc gia Hadlay; Phó ngoại trưởng Mỹ Zoellick… Tổng thống nước chủ nhà George W. Bush và Thủ tướng nước ta Phan Văn Khải bước sang phòng bầu dục để tiếp xúc với đội quân báo chí.

Tôi có cơ may được tham dự cuộc họp báo ấy. Tưởng đâu phòng bầu dục phải là một toà nhà sang trọng dát bạc, mạ vàng, nào ngờ nó cũng là một ngôi nhà một tầng và bình thường như bao ngôi nhà khác mà tôi từng thấy. Nó nằm ở vị trí trung tâm của khuôn viên Nhà Trắng, phía trước là vườn hồng nơi mà các đời tổng thống vẫn dạo chơi, thư giãn sau những giờ làm việc căng thẳng. Điều cần nói thêm là để "lọt" được vào phòng bầu dục ở Nhà Trắng tham dự cuộc họp báo, đội quân báo chí, dù là báo trong nước hay nước ngoài đều phải qua hàng loạt bước kiểm tra gắt gao về an ninh cũng như các thủ tục ra vào do các nhân viên an ninh và ngoại giao nước chủ nhà thực hiện.

Khó khăn là thế, song các phóng viên tác nghiệp tại đây đều cảm thông và chia sẻ trước những vấn đề nhạy cảm của nước chủ nhà. Tại cuộc họp báo, vẫn cử chỉ và khuôn mặt mà chúng ta thường thấy ở ông Bush trên các phương tiện thông tin đại chúng, ông và Thủ tướng nước ta Phan Văn Khải đều bày tỏ sự hài lòng về những tiến bộ đã đạt được trong quan hệ hai nước trong thời gian qua và tái khẳng định nét đặc trưng của quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ là tôn trọng lẫn nhau, gia tăng quan hệ kinh tế và thương mại, cùng chia sẻ mối quan tâm về hoà bình, sự phồn vinh và an ninh khu vực Đông Nam Á và châu Á - Thái Bình Dương; gia tăng hợp tác trên hàng loạt vấn đề mà 2 nước cùng quan tâm, tiếp tục đối thoại xoay quanh các vấn đề còn có sự khác nhau.

Để đạt được các mục tiêu ấy, cả Tổng thống George W. Bush và Thủ tướng nước ta đều khẳng định sẽ đưa quan hệ song phương lên tầm cao mới thông qua việc phát triển mối quan hệ đối tác xây dựng, hữu nghị, hợp tác nhiều mặt trên cơ sở bình đẳng cùng có lợi.

Trên tinh thần đó, 2 nhà lãnh đạo cơ quan hành pháp của 2 nước đều thống nhất cho rằng, thời gian tới cần khuyến khích các ngành trong khối hành pháp, lập pháp, giới khoa học, doanh nhân cũng như các công dân của 2 nước gia tăng tiếp xúc và thúc đẩy hơn nữa sự trao đổi về văn hoá và giáo dục, kinh tế - thương mại, khoa học và công nghệ. Tiếp đến là việc tăng cường hợp tác song phương và đa phương trong các vấn đề xuyên quốc gia, bao gồm cuộc đấu tranh trên toàn cầu chống chủ nghĩa khủng bố, phòng chống tội phạm xuyên quốc gia, nạn buôn bán ma tuý, buôn người, ngăn ngừa dịch bệnh, nhất là bệnh AIDS và dịch cúm gia cầm.

Cũng trong cuộc họp báo này, Tổng thống Bush đã thông báo với giới báo chí và cơ quan truyền thông quốc tế rằng, Hoa Kỳ bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ đối với Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO). Hai bên cùng bày tỏ sự vui mừng về những kết quả đạt được trong các vòng đàm phán song phương và nhất trí về những nỗ lực giải quyết các vấn đề còn lại; tạo hậu thuẫn cho các giới đầu tư Mỹ tại Việt Nam.

Ông Bush cũng khẳng định với giới truyền thông rằng: “Chính phủ Hoa Kỳ đánh giá cao Việt Nam trong thời gian qua đã có nhiều nỗ lực trong các hoạt động nhân đạo như tìm và trao trả các hài cốt của binh sĩ Hoa Kỳ bị mất tích trong chiến tranh Việt Nam”.

Còn Thủ tướng nước ta thì nói: “Việt Nam đã và đang đẩy mạnh hơn nữa công cuộc đổi mới nền kinh tế, xã hội và luật pháp”. Hai bên cũng đồng ý về tầm quan trọng trong việc tiếp tục đối thoại thẳng thắn và cởi mở những vấn đề cùng quan tâm, kể cả các vấn đề quyền con người, điều kiện cho các tín đồ và dân tộc ít người. Vấn đề này, Tổng thống Bush hoan nghênh các nỗ lực của Chính phủ Việt Nam đã đạt được những kết quả tích cực trong thời gian qua.

Đề cập về vấn đề người Việt Nam đang sinh sống và làm ăn ở Hoa Kỳ, Thủ tướng Phan Văn Khải một lần nữa khẳng định những đóng góp của họ đối với việc thúc đẩy nền kinh tế - xã hội đất nước cũng như những cam kết của Chính phủ trong việc tạo mọi điều kiện để khuyến khích bà con Việt kiều về nước đầu tư làm ăn.

Kết thúc buổi họp báo, Tổng thống Bush chúc mừng Việt Nam quyết định đăng cai Hội nghị cấp cao APEC vào năm tiếp sau và cam kết Hoa Kỳ sẽ hợp tác chặt chẽ với Việt Nam và các thành viên để Hội nghị cấp cao APEC tổ chức tại Việt Nam thành công. Ông cũng nhận lời thăm Việt Nam vào thời điểm diễn ra hội nghị.

Cũng trong thời gian ở thủ đô Washington, Thủ tướng Phan Văn Khải đã có một loạt các hoạt động như gặp riêng Bộ trưởng Thương mại Guitterez; tiếp Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ D.Rumfeld; Bộ trưởng Giao thông vận tải Norman; Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Zollick và lãnh đạo một số tập đoàn kinh tế lớn, chứng kiến lễ ký một loạt các hiệp định và hợp đồng kinh tế như hiệp định về hợp tác về con nuôi giữa Việt Nam - Hoa Kỳ, trao một số giấy phép đầu tư cho các doanh nghiệp Hoa Kỳ, chứng kiến lễ ký hợp đồng mua máy bay Boeing; hợp đồng bổ sung về khai thác dầu khí… và gặp gỡ bà con Việt kiều cũng như các bạn bè Mỹ, những người có nhiều đóng góp xây đắp tình hữu nghị giữa Việt Nam và Mỹ đang sinh sống tại đây.

Đúng như dư luận của các chính giới và các cơ quan ngôn luận Mỹ nhận xét thì đây không chỉ đơn thuần là chuyến thăm lẫn nhau trên phương diện ngoại giao thông thường, trên thực tế đó là một sự kiện mang tính bước ngoặt, mở ra một chương mới trong quan hệ 2 nước.

Kết thúc một ngày với lịch trình dày đặc, tối 21/6 năm ấy, cánh báo chí tháp tùng Thủ tướng Phan Văn Khải thăm Hoa Kỳ thật bất ngờ khi Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Đoàn Mạnh Giao thông báo: Thủ tướng Phan Văn Khải và các thành viên đoàn sẽ tham dự bữa tiệc dành cho các nhà báo đi tháp tùng Thủ tướng nhân Kỷ niệm ngày Báo chí Việt Nam.

Tại bữa tiệc, Thủ tướng Phan Văn Khải lần lượt bắt tay các phóng viên và chúc mừng các nhà báo đã góp phần vào thành công của chuyến đi. Một thông tin khiến chúng tôi ngạc nhiên, chuyến thăm của Thủ tướng Phan Văn Khải đã nhận được sự quan tâm của hàng ngàn cơ quan báo chí trên toàn cầu và đã có 1.800 bài viết từ các quốc gia, châu lục về sự kiện này. Tiếp nhận được thông tin ấy, chú Sáu Khải cười và tự tin rồi nói: "Đúng là một chuyến đi phá băng".

Nay chú Sáu Khải đã về cõi vĩnh hằng, viết lại sự kiện này, cánh báo chí chúng tôi thay cho một nén nhang tưởng nhớ tới một người cả một đời vì nước vì dân.

Lưu Vinh