Tư tưởng gia công làm thuê

Liên quan đến hàng loạt dự án nhà máy nhiệt điện sẽ triển khai trong thời gian tới, ngày 29/12/2012, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định 1791 phê duyệt cơ chế thực hiện thí điểm thiết kế, chế tạo trong nước thiết bị các nhà máy nhiệt điện giai đoạn 2012 – 2025. Theo Quyết định 1791, thực hiện thí điểm thiết kế, chế tạo trong nước các hệ thống thiết bị phụ cho 3 nhà máy nhiệt điện Quảng Trạch 1, Sông Hậu 1 và Quỳnh Lập 1. Về việc này các doanh nghiệp trong nước sẽ đảm bảo tỷ lệ giá trị công tác tư vấn, thiết kế đạt 40% trở lên cho dự án nhà máy nhiệt điện Quảng Trạch 1; 60% trở lên cho dự án nhà máy nhiệt điện sông Hậu 1 và 80% cho dự án nhà máy nhiệt điện Quỳnh Lập 1. Về tỷ lệ chế tạo do các doanh nghiệp trong nước thực hiện không dưới 50% cho nhà máy nhiệt điện Quảng Trạch 1 và sông Hậu 1; không dưới 70% cho dự án nhà máy nhiệt điện Quỳnh Lập 1.

Về các gói thầu của các nhà máy nhiệt điện trên, chủ đầu tư có trách nhiệm lập, trình Bộ Công thương xem xét thông qua kế hoạch đấu thầu dự án trước khi phê duyệt triển khai thực hiện. Đối với dự án thứ nhất, chủ đầu tư được phép chỉ định một liên danh tư vấn nước ngoài và một số đơn vị tư vấn trong nước. Từ dự án thứ 2 chủ đầu tư được chỉ định một liên danh tư vấn gồm một đơn vị tư vấn trong nước làm tư vấn chính và một số đơn vị tư vấn phụ, trong đó không có quá 1 đơn vị nước ngoài để hỗ trợ chủ đầu tư thiết kế, quản lý dự án.

Tới ngày 3/4/2015, Văn phòng Chính phủ đã có văn bản 115 thông báo kết luận của Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải tại cuộc họp Ban Chỉ đạo Chương trình sản phẩm cơ khí trọng điểm cho thấy, năm 2014, ngành cơ khí có tốc độ tăng trưởng 18% đã góp phần tích cực vào tăng trưởng của nền kinh tế nói chung. Về việc thực hiện Chỉ thị số 16 của Thủ tướng Chính phủ ngày 18/6/2014 tháo gỡ những khó khăn và thúc đẩy thực hiện chiến lược phát triển ngành cơ khí Việt Nam đã đạt được một số thành quả đáng biểu dương như chế tạo Giàn khoan dầu khí, nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân 4, Sông Hậu 1.

Tuy nhiên, bên cạnh đó còn tồn tại nhiều hạn chế cần sớm khắc phục như cơ chế chính sách chưa đồng bộ, tiêu chí lựa chọn sản phẩm cơ khí trọng điểm còn cứng nhắc, chậm được cập nhật, nhiều đơn vị vẫn còn tư tưởng gia công, làm thuê…Bên cạnh đó chưa khuyến khích, thúc đẩy sự tham gia của các doanh nghiệp tư nhân.

Để nâng cao hiệu quả và khắc phục hậu quả, Bộ Công thương cần tập trung xây dựng kế hoạch hoạt động năm 2015 của Ban Chỉ đạo, trong đó có kế hoạch kiểm tra, cập nhật các hoạt động chương trình sản phẩm cơ khí trọng điểm tại các cấp địa phương, tư nhân và doanh nghiệp…

Tới ngày 19/5/2015, Bộ Công thương ra Chỉ thị số 10 về việc tăng cường công tác thực hiện thí điểm thiết kế, chế tạo trong nước thiết bị các nhà máy nhiệt điện giai đoạn 2012 – 2025. Việc thực hiện thành công 3 dự án thí điểm thiết kế, chế tạo trong nước sẽ tạo tiền đề cho ngành cơ khí Việt Nam nâng cao năng lực chế tạo, tạo điều kiện tham gia vào các dự án khác.

Để triển khai các dự án công tâm và minh bạch, ngày 28/5/2015, Bộ Công thương quyết định thành lập Đoàn công tác khảo sát đánh giá và kiểm tra tình hình thực hiện Chương trình sản phẩm cơ khí trọng điểm và đánh giá năng lực thiết kế, chế tạo của các doanh nghiệp cơ khí trong nước đối với các dự án nhà máy nhiệt điện giai đoạn 2012 - 2025. Theo đó, ông Trương Thanh Hoài, Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nặng, Bộ Công thương làm Trưởng đoàn, các ông, Lê Tuấn Phong, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục năng lượng (Bộ Công thương), ông Đào Phan Long, Phó chủ tịch Hiệp hội Cơ khí Việt Nam…là những thành viên trong đoàn.

Muốn các doanh nghiệp làm ch

Theo tìm hiểu của PV, riêng Nhà máy nhiệt điện Sông Hậu 1 là một trong chuỗi 34 nhà máy nhiệt điện sẽ được triển khai trong thời gian tới, mỗi nhà máy dự kiến có mức đầu tư từ 1,5 đến 2 tỷ USD. Riêng đối với Nhà máy nhiệt điện Sông Hậu 1 do Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam (PVN) làm chủ đầu tư, Tổng Cty lắp máy Việt Nam (Lilama) làm tổng thầu có mức đầu tư lên tới 1,5 tỷ USD.

Theo tìm hiểu của PV cho thấy, dự án trên đang có nguy cơ rơi vào tay người nước ngoài và một số đơn vị yếu kém tham gia thi công nhà máy nhiệt điện Sông Hậu 1.

Trao đổi với PV, ông Nguyễn Đình Hải, Chủ tịch HĐTV Lilama, đơn vị nhận gói thầu xây dựng nhà máy trên 1 tỷ USD cho biết, hiện dự án mới đang trong quá trình khảo sát. Tìm hiểu của PV cho thấy, hiện gói thầu trên được chia cho Cty TNHH Doosan Vina (Cty Doosan); Viện Nghiên cứu cơ khí (Narime); Tổng Cty xây dựng Việt Nam (Vinaincon)…

Điều đáng nói trong các đơn vị trên thì Cty TNHH Doosan Vina có yêu tố nước ngoài, một số đơn vị năng lực yếu kém điển hình như Vinaincon đã từng thi công ẩu tại Dự án Nhà máy phân bón Dap 2 (Tập đoàn hoá chất Việt Nam - Vinachem) và bị chấm dứt hợp đồng vào năm 2013.

Thêm vào đó, ngày 17/3/2011, ông Nguyễn Văn Thụ, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp Cơ khí Việt Nam có văn bản số 16, kiến nghị cơ chế chính sách gửi Thủ tướng Chính phủ. Tại văn bản này, ông Thụ cho rằng, ngoài việc cung cấp than, hệ thống thải tro xỉ, hệ thống khử lưu huỳnh, hệ thống làm mát tuần hoàn, hệ thống cung cấp dầu, hệ thống ống khói, nhà máy nước thải và hệ thống xử lý nước thải, trạm phân phối và máy biến áp chính, hệ thống phòng cháy chữa cháy, một số doanh nghiệp hoàn toàn thực hiện được phần kết cấu thép của nhà máy. Chính vì thế, ông Thụ đề nghị tách phần kết cấu thép này để cho các đơn vị trong nước thực hiện.

Tuy nhiên những doanh nghiệp có năng lực thực sự về lĩnh vực này lại bị ông Thụ loại ra khỏi danh sách trình Thủ tưởng Chính phủ, điển hình như Tổng Cty Cơ điện xây dựng (Agrimeco), Xí nghiệp Cơ khí Quang Trung…

Trao đổi với PV, ông Lê Văn An, Tổng giám đốc, Tổng Cty Cơ điện xây dựng cho biết, hiện đơn vị đang thi công Tháp Vietinbank cao 68 tầng, dự án có mức đầu tư lên 8.000 tỷ đồng tại khu đô thị Ciputra, quận Tây Hồ, Hà Nội.

Toà tháp này hoàn toàn được lắp ghép bằng thép trừ phần móng, dự kiến sẽ hoàn thiện vào đầu năm 2016, vì vậy chẳng có lý do gì doanh nghiệp trong nước không thi công được kết cấu thép của nhà máy nhiệt điện.

Ông An tiết lộ hiện Cty đang thuê 17 chuyên gia nước ngoài làm việc tại đơn vị, vì vậy chúng ta không thể chuyển hàng tỷ đô cho nước ngoài rồi lại ngửa tay xin việc là điều không chấp nhận được. Chủ trương nội địa tối đa các dự án nhà máy nhiệt điện trong nước không chỉ nâng cao năng lực của các doanh nghiệp cơ khí, mà còn tạo công ăn việc làm cho hàng nghìn lao động.

Tương tự đối với Xí nghiệp Cơ khí Quang Trung đã từng cung cấp cần cẩu có tải trọng 1.200 tấn cho Nhà máy thuỷ điện Sơn La và Lai Châu, việc thiết kế chiếc cẩu 500 tấn cho các nhà máy nhiệt điện là nằm trong tầm tay. Tuy nhiên, những doanh nghiệp này lại không được Hiệp hội Cơ khí Việt Nam đề xuất tham gia các phần việc của các nhà máy nhiệt điện lên Chính phủ khiến các doanh nhân này rất bức xúc. Điều đáng nói, ông Nguyễn Tăng Cường, Giám đốc Xí nghiệp Cơ khí Quang Trung còn là Phó chủ tịch Hiệp hội Cơ khí Việt Nam, song vị doanh nhân này không hề nhận được bất cứ thông tin nào về dự án xây dựng nhà máy nhiệt điện từ ông Nguyễn Văn Thụ, Chủ tịch Hiệp hội này.

Liên quan đến sự việc trên, Ông Nguyễn Văn Thụ, thừa nhận Xí nghiệp Cơ khí Quang Trung là có năng lực thực sự. Lý giải về việc không đưa Xí nghiệp Quang Trung vào danh sách trình Chính phủ là do đơn vị này chưa có kinh nghiệm đối với dự án nhà máy nhiệt điện.

Sau khi có những chuyện lùm xùm, ông Thụ đề xuất Bộ Công thương thành lập đoàn kiểm tra năng lực thực sự của các đơn vị trong danh sách đề xuất Chính phủ. Quá trình kiểm tra, đơn vị nào không đủ năng lực thì gạt ra khỏi danh sách, thay thế bằng những đơn vị thực sự có tiềm lực. Đơn vị nào không đảm nhiệm được sẽ cân nhắc cắt bớt khối lượng công việc cho phù hợp với năng lực, ông Thụ nói.

Hữu Nam